Ακολουθώντας πλήρως τα ισλαμοσυντηρητικά χνάρια του συζύγου της, η πρώτη κυρία της Τουρκίας, Εμινέ Ερντογάν, προκάλεσε σάλο με δημόσια τοποθέτησή της στην οποία υποστήριξε ότι το «χαρέμι ήταν ένα σχολείο για τα μέλη της οθωμανικής δυναστείας και ένα εκπαιδευτικό ίδρυμα για την προετοιμασία των γυναικών στη ζωή».
Οι δηλώσεις της ήρθαν μία ημέρα μετά από αντίστοιχες δηλώσεις του «σουλτάνου» Ερντογάν, ο οποίος με αφορμή την Ημέρα της Γυναίκας ανέφερε: «Ξέρω ότι θα υπάρχουν ακόμη άνθρωποι που θα ενοχληθούν, αλλά για μένα η γυναίκα είναι πάνω απ’ όλα μητέρα». Μεταξύ άλλων ο πρόεδρος της Τουρκίας υποστήριξε πως το καπιταλιστικό σύστημα «υποδουλώνει» τη γυναίκα για οικονομικούς λόγους και ότι υπάρχει ανάγκη για «διάσωση της οικογένειας». Οπως μάλιστα τόνισε: «Δεν μπορείτε να απελευθερώνετε τις γυναίκες καταστρέφοντας την έννοια της οικογένειας».
Η ισλαμοσυντηρητική υστερία εναντίον της ισότητας των φύλων από το προεδρικό ζεύγος της Τουρκίας δεν είναι κάτι καινούργιο κι αυτό γιατί ο Ερντογάν εδώ και χρόνια αργά αλλά μεθοδικά προωθεί μια λιγότερο κοσμική ατζέντα στην κοινωνική και πολιτική ζωή της Τουρκίας.
Απαγορεύσεις
Χαρακτηριστική είναι η απαγόρευση πώλησης αλκοολούχων ποτών από τις 10 το βράδυ και μετά, καθώς και η λογοκρισία σε σκηνές ταινιών που προωθούν το αλκοόλ, η ενίσχυση της ισλαμικής διδασκαλίας στα σχολεία και πολλά άλλα μέτρα που έχουν αλλάξει πλήρως την εικόνα της κοσμικής Τουρκίας. Οι πρόσφατες παρεμβάσεις, δε, στον Τύπο και η λογοκρισία συμπληρώνουν το παζλ της προσπάθειας κατασκευής μιας νεοοθωμανικής, βαθιά συντηρητικής άρχουσας τάξης.
Η τελευταία όμως αυτή δήλωση της Εμινέ Ερντογάν προκάλεσε έντονες αντιδράσεις, καθώς αποτελεί μια προσπάθεια ξεπλύματος αιώνων καταπίεσης και υποτίμησης των γυναικών εντός των χαρεμιών των σουλτάνων και της αυτοκρατορίας. Είναι γνωστό ότι η οθωμανική κοινωνία απέκλειε πλήρως τις γυναίκες από κάθε δημόσιο αξίωμα, παραχωρώντας τους μόνο το δικαίωμα να γίνουν δασκάλες των γραφών.
Το δικαίωμα στη μόρφωση οι γυναίκες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας το κατέκτησαν πολύ αργά, από την περίοδο των Τανζιμάτ (1839-1876) κι έπειτα. Μπορεί μέσα στο πλαίσιο του Οριενταλισμού και του ρομαντισμού τα χαρέμια να παρουσιάζονται από κάποια βιβλία Δυτικών, από ταινίες και την Τέχνη ως χώροι με μια κάποια «μαγεία», όπου οι γυναίκες ήταν κυρίαρχες του παιχνιδιού, όμως αυτό αποτελεί μια εξευγενισμένη εικόνα της πραγματικής κατάστασης. Η ίδια η λέξη χαρέμι έχει μια χροιά αποκλεισμού, αφού προέρχεται από την αραβική λέξη χαράμ (haram) που σημαίνει «παράνομος», «απαγορευμένος», «προστατευμένος».
Ο θεσμός αυτός, παρότι έγινε γνωστός στους Δυτικούς από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, είναι αραβικός και είναι και προϊσλαμικός. Μάλιστα το θέμα του χαρεμιού συνδέεται άμεσα με την θέμα της πολυγυνίας στις προϊσλαμικές κοινότητες και με την επικράτηση του μωαμεθανισμού στη Μ. Ανατολή και την Τουρκία, καθώς το Κοράνι περιόρισε το φαινόμενο της πολυγυνίας, επιτρέποντας σε κάθε άνδρα μέχρι τέσσερις γυναίκες.
Η δήλωση της Εμινέ Ερντογάν, όμως, έχει και μια δόση αλήθειας, τουλάχιστον ως προς το πρώτο σκέλος της, αφού σύμφωνα με ακαδημαϊκούς όντως τα χαρέμια (τα περισσότερα εκ των οποίων γέμιζαν με μη Οθωμανές κοπέλες που σε νεαρή ηλικία εξισλαμίζονταν) ήταν για τα μέλη της οθωμανικής δυναστείας και της ανώτερης τάξης της αυτοκρατορίας και όχι για τον λαό. Οσον αφορά το δεύτερο σκέλος της δήλωσης της «πρώτης κυρίας» της Τουρκίας, την καλύτερη απάντηση την έδωσε με σχόλιό της στο Twitter η πανεπιστημιακός Εζλέμ Κουρουμλάρ, η οποία τόνισε: «Την εποχή του Μουράτ Γ’ (σουλτάνος του 16ου αιώνα) τα μοναδικά αντικείμενα που δεν εισέρχονταν στο χαρέμι ήταν τα βιβλία».
Ιστορικό: Η ιεραρχία
Αρκετοί μελετητές και ιστορικοί έχουν σημειώσει ότι στην ουσία η αντίληψη που παραδοσιακά έχει σχηματιστεί στις δυτικές κοινωνίες αναφορικά με το θέμα του χαρεμιού βασίζεται κυρίως στις καταγραφές και σε όσα γνωρίζουμε για το αυτοκρατορικό χαρέμι, αφού εκτός αυτού η πρακτική στην οθωμανική κοινωνία δεν ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένη. Στο αυτοκρατορικό χαρέμι, όντως υπήρχε αυστηρή ιεραρχία, με τη μητέρα του σουλτάνου στην κορυφή (κάτω από τον σουλτάνο), με τις επίσημες συζύγους του σουλτάνου από κάτω και τις σκλάβες-παλλακίδες στον πάτο. Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι, αν και δεν είναι γνωστές λεπτομέρειες, φαίνεται ότι δεν ήταν λίγες οι γυναίκες που έκαναν απόπειρες απόδρασης από τα χαρέμια, ενώ ήταν επίσης εξαιρετικά διαδεδομένη η κατανάλωση οπίου στις κατώτερες βαθμίδες του χαρεμιού.
ethnos.gr
