Στην απαιτούμενη επιφυλακή βρίσκονται οι ειδικές υπηρεσίες ασφαλείας στην Ελλάδα με στόχο τη λήψη όλων των απαιτούμενων μέτρων πρόληψης, προκειμένου η χώρα μας να μείνει αλώβητη από το τζιχαντιστικό κύμα που πλήττει την Ευρώπη.
Από την αρχή του καλοκαιριού υπάρχει ένταση της ετοιμότητας των ελληνικών Αρχών σε όλους τους τουριστικούς προορισμούς, στα νησιά που αποτελούν πύλες εισόδου για μετανάστες αλλά και στα αστικά κέντρα. Βασικός στόχος -μεταξύ άλλων- είναι να ελέγχονται όλες οι ύποπτες διελεύσεις ατόμων που φέρονται να επιστρέφουν από εμπόλεμες ζώνες χρησιμοποιώντας τις διαδρομές των προσφύγων. Η δυσκολία για τις Αρχές είναι ότι για πολλούς υπόπτους υπάρχουν πληροφορίες για εξτρεμιστική δράση αλλά δεν υπάρχουν τα στοιχεία σε βάρος τους, προκειμένου να γίνει σύλληψη. Έτσι, το μόνο που μπορούν να κάνουν οι ελληνικές Αρχές είναι να τους θέσουν υπό διακριτική παρακολούθηση.
Παράλληλα, σε ισχύ τέθηκε από την αρχή του καλοκαιριού σχέδιο επιφυλακής σε ελληνικά νησιά που συγκεντρώνουν πλήθος τουριστών, υπό το φόβο τρομοκρατικού χτυπήματος ή προβοκάτσιας. Το ενδεχόμενο «ασύμμετρου χτυπήματος» σε ελληνικούς τουριστικούς προορισμούς, όπως λένε καλά πληροφορημένες πηγές, αποτέλεσε αντικείμενο σειράς συσκέψεων. Και αυτό γιατί στις περιοχές αυτές συγκεντρώνονται μεγάλοι και διαφορετικοί πληθυσμοί από πολλές δυτικές χώρες.
Στο εγχειρίδιο του Κέντρου Μελετών Ασφάλειας με τίτλο «Ισλαμιστική Ριζοσπαστικοποίηση και Τρομοκρατία στην Ευρώπη» επισημαίνεται ότι η Ελλάδα, όπως και άλλες χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, δεν έχουν ακόμη βιώσει την ένταση του κινδύνου της ισλαμιστικής τρομοκρατίας, ωστόσο στα επόμενα χρόνια οι χώρες αυτές θα βρεθούν αντιμέτωπες με σημαντικές προκλήσεις, όπως η ενσωμάτωση των προσφύγων και η αναζήτηση ταυτότητας των μεταναστών 2ης και 3ης γενιάς. Οι τελευταίες επιθέσεις αποδεικνύουν ότι οι τρομοκράτες στοχεύουν στην πρόκληση του μεγαλύτερου δυνατού αριθμού θυμάτων, κυρίως ανυπεράσπιστων και ανυποψίαστων πολιτών σε χώρους μαζικής συγκέντρωσης.
Το τζιχαντιστικό κίνημα έχει φθάσει στην 4η φάση του που προσδιορίζεται από το 2012 έως σήμερα. Το 2011, λόγω της κορύφωσης των αραβικών εξεγέρσεων και των συγκρούσεων στη Συρία, συνιστά καταλύτη στην εξέλιξη του τζιχαντιστικού κινήματος στην Ευρώπη. Η Ευρώπη από «μέρος στρατολόγησης, υποστήριξης, χρηματοδότησης, και όχι χώρος διεξαγωγής ένοπλων επιθέσεων» μετατρέπεται σε πεδίο εκδήλωσης τρομοκρατικών επιθέσεων από ανθρώπους που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν σε ευρωπαϊκές χώρες. Η κατάσταση στη Μέση Ανατολή αποτέλεσε κίνητρο για τη μαζική αναχώρηση «αλλοδαπών μαχητών». Παρατηρείται ευρεία κινητοποίηση της δεύτερης γενιάς μεταναστών καθώς και «χάσμα γενεών» μεταξύ της παλιάς και της νέας γενιάς, κυρίως σε σχέση με τα όσα συμβαίνουν στη Συρία και τον ρόλο της Δύσης.
Το τελευταίο χρονικό διάστημα παρατηρείται σημαντική αύξηση των τζιχαντιστικών τρομοκρατικών επιθέσεων με βίαιες ομάδες ή μοναχικούς λύκους, διασπορά των επιθέσεων και συμμετοχή ατόμων με διαφορετικές υπηκοότητες, μορφωτικό επίπεδο. Οι τρομοκρατικοί πυρήνες της ISIS που επιχειρούν στην Ε.Ε. είναι κυρίως εγχώριοι και τοπικά οριοθετημένοι. Στην εγχώρια ισλαμιστική τρομοκρατία στην Ευρώπη παρατηρείται μια σημαντική αλλαγή από την μακρόχρονη διαδικασία ριζοσπαστικοποίησης στην άμεση στρατολόγηση.
Στην επιλογή στόχων δίνεται έμφαση σε «μαλακούς στόχους» επειδή αποδεικνύονται περισσότερο αποτελεσματικές και με μεγαλύτερο αριθμό θυμάτων οι επιθέσεις σε αυτούς από ότι σε κρίσιμες υποδομές, στον στρατό, στην αστυνομία και σε άλλους «σκληρούς στόχους», ενώ διευρύνεται και το αίσθημα του φόβου στην καθημερινότητα των πολιτών σε σχέση με τις δεύτερες. Η φύση και η δομή της εκπαίδευσης για τη διεξαγωγή τρομοκρατικών επιθέσεων (συμπεριλαμβανομένων και των αλλοδαπών μαχητών που επιστρέφουν) εστιάζει στην πραγματοποίηση επιθέσεων υπό καθεστώς συναισθηματικής φόρτισης.
Προβληματισμό έχει προκαλέσει αυτή η αλλαγή στο modus operandi των επιθέσεων, όπως η επιλογή «μαλακών» στόχων και απλών πολιτών, η χρήση εξελιγμένων μέσων επικοινωνίας, η συμμετοχή ατόμων με διαφορετικά κοινωνικό-πολιτισμικά και προσωπικά χαρακτηριστικά. Παράλληλα, είναι ιδιαιτέρως σημαντικό το γεγονός ότι η οργάνωση και προετοιμασία των τρομοκρατικών επιθέσεων γίνεται μεν εντός ευρωπαϊκού εδάφους, με τους δράστες να έχουν όμως διασυνδέσεις με δίκτυα λογιστικής υποστήριξης σε άλλες χώρες.
Στις σχετικές διαπιστώσεις των ελληνικών και ξένων αρχών, είναι η ριζοσπαστικοποίηση που οδηγεί στο βίαιο εξτρεμισμό, και εξελίσσεται στα σωφρονιστικά καταστήματα, ωστόσο ο αυξανόμενος αριθμός των κατηγορουμένων για βίαιο εξτρεμισμό και πράξεις σχετικές με την τρομοκρατία (κυρίως αλλοδαπών τρομοκρατών μαχητών) αυξάνει τον κίνδυνο και ενισχύει το ενδεχόμενο ριζοσπαστικοποίησης και άλλων ατόμων.
Το περιβάλλον των σωφρονιστικών καταστημάτων μπορεί να αποτελέσει σημαντικό χώρο ανάπτυξης και εξέλιξης της διαδικασίας ριζοσπαστικοποίησης καθώς σε αυτό υφίστανται συγκεκριμένοι κίνδυνοι: Στρατολόγηση άλλων φυλακισμένων, υποστήριξη εξτρεμιστικών ομάδων μέσα από τη φυλακή, υποστήριξη ριζοσπαστικοποίησης και στρατολόγησης μέσα από τις φυλακές, προετοιμασία κρατουμένων για δράσεις, εχθροπραξίες και επιθέσεις εναντίον άλλων ομάδων κρατουμένων ή στο σωφρονιστικό προσωπικό. Παρατηρείται επίσης εντατικοποίηση της διαδικασίας ριζοσπαστικοποίησης λόγω του έντονου στρες, της απογοήτευσης και του θυμού που αναπτύσσεται από την κράτηση.
Αυξανόμενος είναι ο κίνδυνος ριζοσπαστικοποίησης εντός των δομών φιλοξενίας των μεταναστών και προσφύγων, καθώς ανάμεσα στον πληθυσμό που βρίσκεται στις δομές βρίσκονται άτομα με τραύματα που είναι ιδιαιτέρως ευάλωτα στον κίνδυνο της ριζοσπαστικοποίησης. Υπάρχει και το στοιχείο όξυνσης της πόλωσης από την προσφυγική-μεταναστευτική κρίση με αποτέλεσμα τη στοχοποίηση των μουσουλμανικών κοινοτήτων από εξτρεμιστικές ακροδεξιές ομάδες και την αύξηση της «ισλαμοφοβίας». Σημαντικό ρόλο στη ριζοσπαστικοποίηση και τη στρατολόγηση παίζει η αξιοποίηση βίντεο με επιτυχημένες επιθέσεις, με βασανισμούς και εκτελέσεις θυμάτων, καθώς και η διάχυση μηνυμάτων υποστήριξης και εμψύχωσης τρομοκρατικών επιθέσεων και βίαιων πράξεων μέσω κρυπτογραφημένων μέσων επικοινωνίας όπως το telegram.
Οι επιστρέφοντες μαχητές που έχουν υπόβαθρο εμπλοκής σε μάχη αποτελούν μια επιπρόσθετη απειλή ασφαλείας, σε σύγκριση με αυτούς που δεν έχουν εμπειρία συμμετοχής σε μάχες. Σύμφωνα με έρευνα του Thomas Hegghammer, ακαδημαϊκού ειδικού στον βίαιο ισλαμισμό, ένας στους 15-20 επιστρέφοντες μπορεί να αποτελέσει δυνητική τρομοκρατική απειλή στη χώρα επιστροφής τους.
Είναι σημαντικό, ακόμη και για αυτούς που θα καταδικαστούν, αλλά κάποια στιγμή θα απελευθερωθούν, να υπάρξει πρόβλεψη επανένταξης και αντιμετώπισης της περαιτέρω ριζοσπαστικοποίησης στα σωφρονιστικά καταστήματα.
Οι ανήλικοι που έχουν εκπαιδευτεί και χρησιμοποιηθεί σε στρατιωτικά καθήκοντα, καθώς και ως βομβιστές αυτοκτονίας, έχουν εκτεθεί σε καταστάσεις ακραίας βαρβαρότητας και κάτω από δύσκολες συνθήκες διαβίωσης έχουν υποστεί σημαντικά τραύματα. Η έμφαση στους επιστρέφοντες αλλοδαπούς μαχητές πρέπει να διευρυνθεί για να συμπεριλάβει και τις οικογένειες που επιστρέφουν από Συρία και το Ιράκ και κυρίως τα τραυματισμένα παιδιά αλλά και τους ενήλικες.
Οι ελληνικές αρχές βρίσκονται σε αυξημένη ετοιμότητα σε αυτό το κομμάτι, δεδομένου ότι η χώρα αποτελεί σημείο διέλευσης ατόμων (ευρωπαίων και μη) που μετακινούνται από και προς τις εμπόλεμες ζώνες με αδιευκρίνιστους σκοπούς.
Ειδικότερα για την Ελλάδα υπάρχουν οι προκλήσεις για ζητήματα όπως της μη έγκαιρης αντιμετώπισης και διαχείρισης των επιστρεφόντων που μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη της ισλαμιστικής ριζοσπαστικοποίησης και στην αύξηση των κινδύνων και των άλλων προκλήσεων από αυτή. Υπάρχουν επίσης, προβληματισμοί για τα θέματα ενσωμάτωσης και κρίσης ταυτότητας της δεύτερης και σταδιακά της τρίτης γενιάς μουσουλμάνων μεταναστών και προσφύγων από τις χώρες της Μέσης Ανατολής, της Βόρειας Αφρικής και της Ασίας. Παράλληλα υπάρχει ο κίνδυνος εκμετάλλευσης των μεταναστευτικών και προσφυγικών ροών από μέλη εξτρεμιστικών και τρομοκρατικών ομάδων. Μεγάλο πρόβλημα αποτελεί η δυσκολία εντοπισμού «επιστρεφόντων» μαχητών που δεν είναι μόνο πολίτες κρατών-μελών της Ε.Ε. αλλά και υπήκοοι τρίτων χωρών που θα επιχειρήσουν να περάσουν στην Ευρώπη μέσω της Ελλάδας.
Οι νεκροί και οι επιθέσεις: 135 άνθρωποι σκοτώθηκαν από τις τζιχαντιστικές επιθέσεις στην Ευρώπη. Παράλληλα αναφέρθηκαν 13 επιθέσεις σε Γαλλία, Βέλγιο και Γερμανία από τις οποίες οι 3 απέτυχαν ή ματαιώθηκαν.
– Οι συλλήψεις: Το 2016 πραγματοποιήθηκαν 718 συλλήψεις σχετιζόμενες με ισλαμιστική τρομοκρατία
– Οι Δράστες: Οι τρομοκράτες ήταν τόσο καθοδηγούμενοι από το Ισλαμικό Κράτος, όσο και μερικώς εμπνεόμενοι από την ιδεολογία και την προπαγάνδα της οργάνωσης.
– Γυναίκες και παιδιά: ο επιχειρησιακός ρόλος των γυναικών, των νέων και των παιδιών αναβαθμίζεται σημαντικά, όχι μόνο με τη μορφή της υποστήριξης άλλων τρομοκρατών, αλλά και με την άμεση συμμετοχή σε εκτέλεση επιθέσεων από τους ίδιους. Σε μερικές περιπτώσεις οι γυναίκες τρομοκράτες λειτούργησαν αποτελεσματικότερα από τους άνδρες.
– Οι Μοναχικοί Λύκοι: Από το 2015 το Ισλαμικό Κράτος έχει αυξήσει την προπαγάνδα του με σκοπό να στρατολογήσει καθώς και να οδηγήσει στην πραγματοποίηση επιθέσεων από μοναχικούς λύκους, χρησιμοποιώντας κυρίως ειδικά εγχειρίδια με οδηγίες για την πραγματοποίηση μεμονωμένων επιθέσεων με κάθε δυνατό μέσο.
– Οι ανθρώπινοι στόχοι: Οι βίαιοι τζιχαντιστές στοχοποιούν μεμονωμένα άτομα, αλλά και μικρές ομάδες ανθρώπων, οι οποίοι αντιπροσωπεύουν αξίες που θεωρούνται από αυτές ως μη συμβατές με το Ισλάμ, καθώς και μεγάλα ανυποψίαστα πλήθη. Οι ανθρώπινοι στόχοι είναι είτε «σκληροί» (αστυνομικοί, στρατιωτικοί), είτε «μαλακοί» (θρησκευτικοί λειτουργοί). Τα μεγάλα ανυποψίαστα πλήθη επιλέγονται με σκοπό να προκληθούν μαζικές απώλειες ανθρωπίνων ζωών.
– Ο Διεθνής Συμβολισμός: Κάποιες επιθέσεις πραγματοποιήθηκαν σε περιοχές με έντονο διεθνή και ευρωπαϊκό συμβολισμό, όπως αυτή στο μετρό των Βρυξελλών και στο αεροδρόμιο Ζάβεντεμ. Αυτές οι επιθέσεις έχουν πολλαπλασιαστικό αντίκτυπο και εξασφαλίζουν την προσοχή των διεθνών ΜΜΕ.
– Οι Μαχητές και οι επιστρέφοντες: Έχει περιοριστεί σημαντικά ο αριθμός των ευρωπαίων πολιτών που αναχωρούν για της ζώνες πολέμου της Συρίας και του Ιράκ για να ενταχθούν στους κόλπους των οργανώσεων ως «αλλοδαποί» τρομοκράτες μαχητές. Ωστόσο, αυξάνεται σημαντικά ο αριθμός των μαχητών που επιστρέφουν, όσο το Ισλαμικό Κράτος συνεχίζει να ηττάται μέχρι να καταστραφεί πλήρως. Ο σημαντικός και αυξανόμενος αριθμός των «επιστρεφόντων» θα ισχυροποιήσει σημαντικά τα εγχώρια τζιχαντιστικά δίκτυα και θα ενισχύσει την απειλή για την ευρωπαϊκή ασφάλεια από τη δράση τους.
– Η διείσδυση στις ροές: Το Ισλαμικό Κράτος, όπως απέδειξαν και οι επιθέσεις στο Παρίσι το Νοέμβριο του 2015 προσπαθεί να διεισδύσει με μαχητές του ανάμεσα στις μικτές ροές από τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική.
– Η Εκμετάλλευση του Αποκλεισμού: οι τρομοκρατικές οργανώσεις εκμεταλλεύονται τον κοινωνικό ή και οικονομικό αποκλεισμό των μουσουλμάνων μεταναστών και τα αισθήματα αδικίας και παραπόνου τους προκειμένου να προβούν στη ριζοσπαστικοποίηση και την στρατολόγησή τους.
Αυτό φαίνεται να είναι το νέο θανατηφόρο όπλο του Ισλαμικού Κράτους, που «διαφημίζει» με εγχειρίδιο, απευθυνόμενο σε «μοναχικούς λύκους» με οδηγίες κατασκευής και αξιοποίησής του. Ο υψηλός κίνδυνος χρησιμοποίησης χημικών, βιολογικών, ραδιολογικών, πυρηνικών όπλων (Χ.Β.Ρ.Π.) από το Ισλαμικό Κράτος, επισημαίνεται έντονα σε εκθέσεις μυστικών υπηρεσιών των ΗΠΑ και Ευρωπαϊκών χωρών, οι οποίες έχουν διαβιβαστεί στις αντίστοιχες ελληνικές. Τα απανωτά πλήγματα που έχει δεχθεί το ISIS το τελευταίο χρονικό διάστημα έχουν αναβαθμίσει το επίπεδο κινδύνου χρήσης τέτοιου «οπλισμού», υπό το πρίσμα της τελικής επίθεσης, την οποία ενδεχομένως επιχειρήσουν οι τζιχανιστές προκειμένου να δείξουν ότι είναι ακόμη ενεργοί και επικίνδυνοι και δεν έχουν πτοηθεί από τις ήττες τους. Η αντιμετώπιση μιας τέτοιας κατάστασης, ήταν ένα από τα απόρρητα σενάρια της άσκησης επί χάρτου «Τυφώνας» που εξελίχθηκε τους προηγούμενους μήνες στο Κέντρο Μελετών Ασφάλειας (ΚΕ.ΜΕ.Α.), με παράλληλες επιθέσεις των τζιχαντιστών σε δίκτυα τροφίμων, ύδρευσης και χώρους συγκέντρωσης μεγάλου αριθμού πολιτών, με χρήση τέτοιων όπλων.
Μέχρι σήμερα δεν έχει πραγματοποιηθεί στην Ευρώπη τρομοκρατική επίθεση με χρήση ΧΒΡΠ όπλων, ωστόσο υπάρχει ανησυχία ότι το Ισλαμικό Κράτος έχει αναπτύξει τεχνογνωσία για τη δημιουργία τους με σκοπό αυτά να χρησιμοποιηθούν σε επιθέσεις. Ο Οργανισμός για την Απαγόρευση των Χημικών Όπλων των Ηνωμένων Εθνών, όπως επισημαίνεται σε εγχειρίδιο του ΚΕ.ΜΕ.Α. που παρουσιάστηκε σε ημερίδα τον περασμένο Ιούνιο, έχει επιβεβαιώσει τη χρήση από το Ισλαμικό Κράτος χημικών όπλων στη Συρία.
Τον Μάιο του 2016 το Ισλαμικό Κράτος κυκλοφόρησε εγχειρίδιο που απευθυνόταν σε μοναχικούς λύκους της Ευρώπης, με οδηγίες κατασκευής, εξαγωγής και αξιοποίησης σε επιθέσεις, της τοξίνης Ricin.
Η Ρικίνη προέρχεται από τους κόκκους του φυτού ρετσινολαδιά (Ricinus communis) από το οποίο εκχυλίζεται το καστορέλαιο. Είναι μια γλυκοπρωτεΐνη που εμποδίζει την πρωτεϊνοσύνθεση στο κύτταρο, προκαλώντας κυτταρικό θάνατο. Η μέση θανατηφόρος δόση (LD50) με χορήγηση από το στόμα είναι 1-20mg και πολύ μικρότερη με εισπνοή ή ένεση. Χρησιμοποιήθηκε το 1978 για να σκοτώσει ο Βούλγαρος αντιφρονούντας Georgi Markov, ο οποίος μετά την επίθεση εισήχθη στο νοσοκομείο με υψηλό πυρετό και πέθανε τρεις μέρες μετά.
Μία δόση καθαρής ρικίνης σε σκόνη με μέγεθος ολίγων κόκκων επιτραπέζιου αλατιού μπορεί να επιφέρει τον θάνατο σε ενήλικα άνθρωπο. Η ρικίνη είναι πολύ δηλητηριώδης είτε εισπνέεται είτε λαμβάνεται με ένεση είτε με κατάποση. Αντίδοτο έχει αναπτυχθεί από τον στρατό του Ηνωμένου Βασιλείου, αν και δεν έχει ακόμη δοκιμαστεί σε ανθρώπους. Ένα άλλο αντίδοτο που αναπτύχθηκε από τον στρατό των ΗΠΑ, έχει αποδειχθεί ότι είναι ασφαλές και αποτελεσματικό σε πειραματόζωα (ποντίκια) με ένεση, ενώ έγιναν και κάποιες δοκιμές σε ανθρώπους χωρίς όμως σαφή συμπεράσματα. Οι επιζώντες συχνά αναπτύσσουν μακροχρόνια βλάβη ορισμένων οργάνων. Η ρικίνη προκαλεί ισχυρή διάρροια και τα θύματα μπορεί να πεθάνουν από το κυκλοφορικό σοκ. Ο θάνατος επέρχεται συνήθως μέσα σε 3-5 ημέρες από την έκθεση. Ο φόβος χρήσης αυτής της τοξίνης από τον ISIS αφορά κυρίως την εναέρια διάχυσή της, ή μέσω τροφίμων και δικτύων ύδρευσης.
