Γράφει ο Σωτήρης Κατσέλος*
Ένα από τα παράδοξα της παγκοσμιοποίησης, μιας εποχής δηλαδή που η κίνηση εμπορευμάτων και ανθρώπων είναι πιο εύκολη από ποτέ και όπου η σπουδαιότητα των εθνικών συνόρων είναι αρκετά μειωμένη, είναι και η παράλληλη ενίσχυση του τοπικισμού συνδυασμένη με την αύξηση των αποσχιστικών κινημάτων σε διάφορα κράτη – έθνη.
Πιθανότατα αυτή η έξαρση εθνικιστικών τάσεων προκύπτει λόγω της αυξημένης ανάγκης της αίσθησης του «ανήκειν» σε σχέση με τα παλαιότερα χρόνια και της ανάγκης απόκτησης μιας ισχυρότερης ταυτότητας αναφοράς.
Η Ευρώπη δεν ξεφεύγει από αυτόν τον κανόνα, έχουμε ήδη δει με περισσότερο ή λιγότερο δραματικό τρόπο την αύξηση της δύναμης των αυτονομιστικών κινημάτων. Φυσικά η περίπτωση που αυτή την στιγμή τραβάει την προσοχή μας είναι αυτή της Σκωτίας με το επερχόμενο δημοψήφισμα για πιθανή απόσχιση της, από το Ηνωμένο Βασίλειο (ΗΒ).
Είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον το γεγονός ότι δυο λαοί που μοιράζονται κοινή γλώσσα, κοινές συνήθειες σε πολλά πράγματα και κοινή διακυβέρνηση εδώ και 300 χρόνια περίπου, ξαφνικά σκέφτονται να χωρίσουν τους δρόμους τους. Από την άλλη πλευρά είναι επίσης γεγονός ότι οι Σκωτσέζοι είναι ένας λαός διαφορετικής καταγωγής (Κελτικής) από τους Αγγλοσάξωνες που διαφοροποιείται σε αρκετές αρχές και αντιλήψεις (ειδικά σε θέματα οικογένειας, παιδείας και κοινωνικής ασφάλισης).
Παρόλα αυτά, είναι σίγουρο ότι αν και το Σκωτσέζικό Εθνικό Κόμμα (SNP) υπήρχε πολλά χρόνια, κανείς δεν θα φανταζόταν πριν δέκα – είκοσι χρόνια ότι η πιθανότητα απόσχισης θα ήταν τόσο μεγάλη.
Όμως η συγκυρία της εποχής, τα μεγάλα πετρελαϊκά αποθέματα της Βόρειας Θάλασσας, που μετέτρεψαν την Σκωτία από μια φτωχή επαρχία σε έναν πλούσιο τόπο, σε συνδυασμό με μια σειρά από απεχθείς πολιτικές για την νοοτροπία των Σκωτσέζων που εφαρμόστηκαν τα τελευταία χρόνια από το Λονδίνο, μετέβαλαν ένα τυπικό – όπως πιστεύονταν – δημοψήφισμα, σε κομβικό για το μέλλον των λαών του Ηνωμένου Βασιλείου.
Και λοιπόν; Θα μπορούσε να αναρωτηθεί κάποιος, τι ενδιαφέρει εμάς αυτή η υπόθεση στην άλλη άκρη της ηπείρου.
Η απάντηση είναι ότι τίποτα δεν είναι μακριά μας πια. Η ενδεχόμενη απόσχιση της Σκωτίας σε ένα πολύ κακό σενάριο, θα μπορούσε να δημιουργήσει σοβαρή αναστάτωση σε ολόκληρη την Ε.Ε και κατ’ επέκτασην και σε εμάς.
Καταρχάς μόνο και μόνο το γεγονός ότι μιλάμε μετά από πολλές δεκαετίες για αλλαγή συνόρων στην δυτική Ευρώπη αποτελεί ένα συμβάν που θα φάνταζε αδιανόητο πριν μερικά χρόνια και αναμφίβολα δημιουργεί αρνητικές εντυπώσεις. Πέρα όμως από το συμβολικό αυτό τετελεσμένο, έχουμε και πρακτικές συνέπειες.
Καταρχάς η αποδυνάμωση της Βρετανίας θα είναι δεδομένη, ένα τεράστιο γεωγραφικό κομμάτι της θα απολεσθεί μαζί με τις πλουτοπαραγωγικές του πηγές και δομές. Αυτή η αποδυνάμωση θα έχει συνέπειες και στις ισορροπίες που διαμορφώνονται εντός Ε.Ε.
Ακόμα και αν διαφωνούμε ίσως με πολλές από τις πολιτικές της Βρετανίας σε σχέση με την Ένωση, δεν παύει να αποτελεί ένας εξισορροπητικός παράγοντας έναντι των υπολοίπων δυνάμεων της ηπείρου (και φυσικά και της Γερμανίας) αποτελώντας μια σημαντική φωνή πολιτικού πλουραλισμού στην Ένωση.
Προχωρώντας παραπέρα, θα πρέπει να σημειώσουμε ότι η αλλαγή της σύστασης του εκλογικού σώματος της Βρετανίας είναι πιθανό να αυξήσει τις φυγόκεντρες δυνάμεις της, σε σχέση με την Ευρώπη συνολικά, καθώς μεγάλο μέρος του φιλοευρωπαϊκού τμήματος των ψηφοφόρων του ΗΒ βρίσκεται στην Σκωτία.
Φυσικά υπάρχει εύλογη ανησυχία και για το μέλλον της Λίρας, αλλά και για το τραπεζικό σύστημα της Βρετανίας. Ειδικά το τελευταίο, αφορά προφανώς και την υπόλοιπη Ευρώπη. Είναι πιθανότατο μια τραπεζική κρίση στο ΗΒ, να δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα στο τραπεζικό και χρηματοπιστωτικό σύστημα ολόκληρης της ηπείρου.
Πέρα βέβαια από τις άμεσες συνέπειες μιας τέτοιας κατάστασης υπάρχουν και οι έμμεσες. Κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει το ενδεχόμενο ενός πολιτικού «ντόμινο» καθώς η περίπτωση της Σκωτίας θα μπορούσε να επιφέρει μια εθνικιστική έμπνευση ή «αφύπνιση» και σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες που έχουν παρόμοια προβλήματα (π.χ. Ισπανία και Βέλγιο), δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ένα τέτοιο «ντόμινο» θα έβαζε την Ευρώπη σε μια νέα εποχή πολιτικής αστάθειας με απρόβλεπτες επιπτώσεις.
Δυστυχώς, θα πρέπει να σημειώσουμε ότι ακόμα και αν δεν κερδίσει τελικά το «Ναι» στο δημοψήφισμα, αν οι ψήφοι είναι τόσο οριακοί όσο φαίνεται ότι θα είναι στις δημοσκοπήσεις, είναι σχεδόν σίγουρο ότι το ΗΒ θα μπει σε ένα ιδιόμορφο πολιτικό κύκλο, μάλλον αυξημένης πολιτικής αστάθειας.
Βέβαια όλες αυτές οι ανησυχίες που διατυπώνονται εδώ, λίγο αφορούν υπερήφανους ανθρώπους που θα κληθούν εντός ολίγων ημερών κάτω από έντονο συναισθηματισμό να αποφασίσουν για την ιστορία του μέλλοντος τους.
Ο Σωτήρης Κατσέλος είναι οικονομολόγος, διεθνολόγος και πρώην υποψήφιος ευρωβουλευτής
