Στη συντριπτική πλειονότητα των χωρών, οι χωματερές αυξάνονται με μη βιώσιμο ρυθμό. Σύμφωνα με τη Διεθνή Ένωση Στερεών Αποβλήτων (ISWA), το 40% των παγκόσμιων απορριμμάτων καταλήγει σε ανοιχτές, ανεξέλεγκτες χωματερές. Οι 38 από τις 50 μεγαλύτερες χωματερές απειλούν να μολύνουν τη θάλασσα και τις παράκτιες περιοχές, ενώ 64 εκατομμύρια άνθρωποι πλήττονται άμεσα από αυτές, συχνά με σοβαρά προβλήματα υγείας. Ίσως, το χειρότερο από όλα είναι το γεγονός ότι τα αποσυντιθέμενα σκουπίδια των χωματερών εκτοξεύουν μεθάνιο που αλλάζει το κλίμα στην ατμόσφαιρα. «Με τον τρέχοντα ρυθμό, τουλάχιστον το 10% των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου θα προέρχεται από τις χωματερές του κόσμου μέχρι το 2025», αναφέρει η ISWA.
Καθώς ο κόσμος αναζητά τρόπους για να συρρικνώσει τα ανοιχτά βουνά από σκουπίδια, η Σουηδία είναι μια χώρα που στέλνει λιγότερο από το 1% των απορριμμάτων της σε χωματερές, προσφέροντας μια εναλλακτική διαδρομή.
Μεγάλο μέρος της επιτυχίας της Σουηδίας στη μείωση των απορριμμάτων υγειονομικής ταφής μπορεί να αποδοθεί στα υψηλά ποσοστά ανακύκλωσής της: μεταξύ των ανακυκλωμένων στερεών απορριμμάτων και της κομποστοποιημένης οργανικής ύλης, η Σουηδία ανακυκλώνει σχεδόν τα μισά από αυτά που πετάει. Αυτό, όμως, που την ξεχωρίζει είναι το πώς διαχειρίζεται το υπόλοιπο 50% των απορριμμάτων. Σχεδόν όλα τα μη ανακυκλωμένα απόβλητα της Σουηδίας καίγονται για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και θερμότητας. Αυτή είναι μια μέθοδος που, ενώ εκπέμπει CO2, είναι πολύ καλύτερη για το κλίμα από το να σύγκεντρώνονται σκουπίδια σε χωματερές, σύμφωνα με τη σουηδική κυβέρνηση και τους υποστηρικτές της τεχνολογίας «απόβλητα σε ενέργεια».
Σήμερα, η Σουηδία διαθέτει 34 μονάδες παραγωγής ενέργειας από απόβλητα που προμηθεύουν 1.445.000 νοικοκυριά με θερμότητα και 780.000 νοικοκυριά με ηλεκτρική ενέργεια — εντυπωσιακά στοιχεία για μια χώρα με πληθυσμό μόλις 10 εκατομμυρίων.
«Η ανάκτηση ενέργειας είναι η καλύτερη διαθέσιμη τεχνολογία για την επεξεργασία και τη χρήση της ενέργειας σε διάφορα υπολειμματικά απόβλητα που δεν μπορούν εύκολα να ανακυκλωθούν», λέει ο Klas Svensson, τεχνικός σύμβουλος μετατροπής αποβλήτων σε ενέργεια στην Avfall Sverige, την ένωση διαχείρισης απορριμμάτων της Σουηδίας. «Για πολλές άλλες χώρες στην Ευρώπη, αντιπροσωπεύει μια ευκαιρία τόσο για την αντικατάσταση του ρωσικού φυσικού αερίου, όσο και για τη σταδιακή κατάργηση της υγειονομικής ταφής».
Η Σουηδία ήταν ένας από τους πρώτους που υιοθέτησαν τη μέθοδο «απόβλητα σε ενέργεια». Το πρώτο της εργοστάσιο άρχισε να λειτουργεί εν μέσω μιας μεταπολεμικής έκρηξης στην κατασκευή κατοικιών στα τέλη της δεκαετίας του 1940. Τα νέα σπίτια συνδέθηκαν με δίκτυα τηλεθέρμανσης, τα οποία παράγουν θερμότητα σε κεντρική τοποθεσία και την αντλούν σε μεμονωμένα σπίτια, αντί να έχει κάθε σπίτι τον δικό του λέβητα. Με τα χρόνια, περισσότερη ενέργεια που τροφοδοτούσε αυτά τα δίκτυα τηλεθέρμανσης προερχόταν από σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής από απόβλητα σε ενέργεια, με σημαντικές επεκτάσεις που ξεκίνησαν τη δεκαετία του 1970.
Σήμερα, η Σουηδία διαθέτει 34 μονάδες παραγωγής ενέργειας από απόβλητα που προμηθεύουν 1.445.000 νοικοκυριά με θερμότητα και 780.000 νοικοκυριά με ηλεκτρική ενέργεια — εντυπωσιακά στοιχεία για μια χώρα με πληθυσμό μόλις 10 εκατομμυρίων.
Ένας από τους μεγαλύτερους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής ονομάζεται Sysav. Είναι ένα από τα πιο αποδοτικά εργοστάσια της χώρας, καθώς καίει περίπου 600.000 τόνους απορριμμάτων ετησίως, αρκετά για να καλύψει το 60% των απαιτήσεων σε θερμότητα του Μάλμε, μιας πόλης 300.000 κατοίκων.
Οι χωματερές είναι μια από τις μεγαλύτερες πηγές μεθανίου, ενός αερίου που είναι πολύ πιο τοξικό για το κλίμα από το διοξείδιο του άνθρακα. Σε μια περίοδο 20 ετών, το μεθάνιο είναι τουλάχιστον 84 φορές πιο ισχυρό από το CO2 στην παγίδευση θερμότητας στην ατμόσφαιρα, σύμφωνα με την Οικονομική Επιτροπή του ΟΗΕ για την Ευρώπη. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι υποστηρικτές των αποβλήτων σε ενέργεια υποστηρίζουν ότι, παρά τις εκπομπές CO2, τέτοιες εγκαταστάσεις είναι πολύ λιγότερο επιβλαβείς από τους χώρους υγειονομικής ταφής μεθανίου και γιατί η υπόλοιπη ΕΕ, η οποία στέλνει το 24% των αποβλήτων της σε χώρους υγειονομικής ταφής, πρέπει να υιοθετήσει την Σουηδικό μοντέλο.
H Σουηδία έχει αναπτύξει ολοένα και πιο αυστηρά πρότυπα για τη μείωση των εκπομπών των σταθμών παραγωγής ενέργειας και εργάζεται για τη δέσμευση και αποθήκευση CO2 σε μονάδες παραγωγής ενέργειας από απόβλητα. Επιπλέον, η Σουηδία ακολουθεί την προτεραιότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την πρόληψη, την επαναχρησιμοποίηση και την ανακύκλωση —με αυτή τη σειρά— με προηγμένο διαχωρισμό απορριμμάτων, ειδικό φόρο για προϊόντα μιας χρήσης και υπηρεσίες επισκευής στα κέντρα απορριμμάτων. Η χώρα έχει ανεβάσει το μερίδιό της στα ανακυκλωμένα αστικά απόβλητα στο 37%. Και μέχρι το 2025, τα τρόφιμα και τα υπολειμματικά απόβλητα αναμένεται να είναι μόλις το ένα τέταρτο από ό,τι ήταν το 2015. (Κατά ειρωνικό τρόπο, χάρη σε προσπάθειες όπως αυτές, η Σουηδία έχει λιγότερα απόβλητα να κάψει αυτές τις μέρες, και για αυτόν τον λόγο, η παραγωγή της μεθόδου «απόβλητα σε ενέργεια» έχει μειωθεί κατά 8%).
Στην πραγματικότητα, η Σουηδία έχει ήδη μειώσει τόσο τα σκουπίδια ώστε δεν επαρκούν για να γεμίσει τις δικές της μονάδες παραγωγής ενέργειας από απόβλητα, και έτσι άλλες ευρωπαϊκές χώρες πληρώνουν τώρα τη Σουηδία για να πάρει τα σκουπίδια τους και να τα κάψει -1,9 εκατομμύρια τόνους ετησίως! Σκουπίδια που χρησιμοποιεί η Σουηδία για να διατηρεί τα σπίτια της ζεστά και φωτεινά, συγκεντρώνοντας παράλληλα 100 εκατομμύρια δολάρια τον χρόνο από την υπηρεσία που προσφέρει σε άλλες χώρες.
