”Όλα σε ετούτη την Ζωή έχουν αρχή και τέλος…
μονάχα ένα είναι αιώνιο, ο Γέρο-Βενιζέλος!”
Το κείμενο υπογράφουν οι κ.κ.:
Χρυσή – Ουρανία (Ράνια) Παπαδοπούλου, Οικονομολόγος / Επιχειρηματίας
Μπακογιάννη Μαρία, Διεθνολόγος, Παν. Αιγαίου / Πάντειο Πανεπιστήμιο
Κωνσταντίνα (Ντίνα) Νταγκίνη, Ασκούμενη Δικηγόρος
Αγγελική (Άντζελα) Πατούλια, Ασκούμενη Δικηγόρος και
Μαρκόπουλος Χ. Θωμάς, Επικοινωνιολόγος / Ραδιοφωνικός Παραγωγός
Ρίζες. Χανιά. Οικογένεια. Σπουδές και Έρωτας!
Ο Επαναστάτης, ο Εθνάρχης, ο Πατέρας των Ελλήνων Φιλελευθέρων. Ο μεγαλύτερος πολιτικός της Νεότερης Ελλάδας, που συνέδεσε το όνομά του με το όραμα της Μεγάλης Ελλάδας και τον Κεντρώο Ιδεολογικό Χώρο. Δέσποσε στην πολιτική ζωή της Κρήτης και της χώρας συνολικά από το 1887 έως το 1936. Η πολιτική του δράση προκάλεσε εντονότατα πάθη για πολλά χρόνια και αποτυπώνονται στις έννοιες «Βενιζελισμός» – «Αντιβενιζελισμός». Αγαπήθηκε πολύ αλλά και… μισήθηκε πολύ. Διετέλεσε 7 φορές πρωθυπουργός της Ελλάδας, συνολικά επί 12 χρόνια και 8 μήνες. Ο Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος γεννήθηκε στις 23 Αυγούστου του 1864 στις Μουρνιές Χανίων και ήταν το 5ο παιδί του μικροαστού εμπόρου Κυριάκου Βενιζέλου και της Στυλιανής Πλουμιδάκη. Ο πατέρας του ήθελε να τον κάνει έμπορο, αλλά το νεαρό παλικαρακι ήθελε να διευρύνει τους ορίζοντές του και προτίμησε να σπουδάσει Νομικά και Οικονομικά στο Παν. Αθηνών. Εκ παιδιόθεν είχε αγάπη για τις ξένες γλώσσες και έφτασε να μιλά… 5 συνολικά! Το 1886 επέστρεψε στα Χανιά, όπου άρχισε να δικηγορεί και να αρθρογραφέί. Στη Βουλή της Κρήτης, όπου τον έστελνε τακτικά από το 1887 ως αντιπρόσωπό του ο λαός των Χανίων, διακρίθηκε σθεναρά. Ανήκε στην παράταξη των Φιλελευθέρων, το Κόμμα των Ξυπόλητων, το Κόμμα των τότε Μητσοτάκηδων, για να τα λέμε απλά και κατανοητά. Όταν το 1898, οι μεγάλες δυνάμεις κήρυξαν την αυτονομία της Κρήτης με Ύπατο Αρμοστή τον ”ανάλαφρο” Πρίγκηπα Γεώργιο της Ελλάδας, ο Βενιζέλος διορίστηκε Υπουργός Δικαιοσύνης της νεαράς Κρητικής Πολιτείας.
Αργότερα, όμως, ήλθε σε σύγκρουση με τον Πρίγκιπα Γεώργιο, αναγκάστηκε να παραιτηθεί αλλά και να κηρύξει την Επανάσταση του Θερίσου, με σκοπό την απομάκρυνση του Πρίγκηπα από την Κρήτη και την ένωση της Μεγαλονήσου με την Ελλάδα. Το 1891 νυμφεύθηκε στα Χανιά τη μεσοαστή Μαρία Κατελούζου. Η παρουσία στο γάμο του των Προξένων στο νησί των τότε Μεγάλων Δυνάμεων φανέρωνε το μεγάλο κύρος και τις σχέσεις που είχε αναπτύξει ο εικοσιεπτάχρονος δικηγόρος. Το ζευγάρι είχε δύο παιδιά, τον -πολύ αργότερα- έμπορο και εφοπλιστή, Κυριάκο Βενιζέλο και τον στρατιωτικό, διπλωμάτη και πολιτικό Σοφοκλή Βενιζέλο, που έφτασε μέχρι την πρωθυπουργία της χώρας καθώς και σε σημαντικά υπουργικά και θεσμικά πόστα. Η γέννηση, όμως, του μικρού Σοφοκλή έμελλε να είναι μοιραία για την Μαρία, η οποία πέθανε αναπάντεχα από επιλόχεια μόλυνση… Ο πρόωρος θάνατός της συγκλόνισε βαθιά τον σύζυγο και πατέρα Βενιζέλο για πολλούς μήνες και χρόνια… ίσως για πάντα. Έκτοτε και για όλη του τη ζωή, διατήρησε τη χαρακτηριστική κρητική γενειάδα, σε ένδειξη διαχρονικού συναισθηματικού πένθους. Αγάπησε και ερωτεύτηκε πολλές… καθώς και εκείνες, όλες, παθιασμένες για εκείνον αλλά πολλά χρόνια μετά… παντρεύτηκε βέβαια ξανά, αλλά πολλά – πολλά χρόνια αργότερα… Ασχολήθηκε στενά με τα δύο του αγοράκια και με την παιδεία και μόρφωση τους καθώς και (με το να) μάθουν από μικρά να εργάζονται σκληρά και να αγαπάνε την Κρήτη και την Ελλάδα. Σημαντικό ρολο, τελος – μα αξίζει να αναφερθεί, στην ζωή του Εθνάρχη παίξανε οι 4 αδερφές του!
Ελλάδα. Φιλελεύθεροι. Βασιλιάς. Πόλεμος και Διπλωματία!
Η πολιτική μεταβολή στην Ελλάδα, συνεπεία του Στρατιωτικού Κινήματος στο Γουδή (15 Αυγούστου 1909), τον φέρνει στην Αθήνα, τέλη του έτους, με πρόσκληση του ισχυρού Στρατιωτικού Συνδέσμου. Ο κρητικός πολιτικός έγινε δεκτός με μεγάλο κοινωνικό ενθουσιασμό από τον αθηναϊκό λαό και στις βουλευτικές εκλογές, Νοέμβριο του 1910, ως αρχηγός του νεοϊδρυθέντος Κόμματος των Φιλελευθέρων (22-23/08/1910), επικράτησε με παντοδυναμία. Αμέσως, ο Βενιζέλος έθεσε σε εφαρμογή ένα ευρύ πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων σε όλους τους τομείς, που όμοιό του δεν είχε δει η χώρα στα 80-85 χρόνια του ελεύθερου βίου της. Η εκσυγχρονιστική πολιτική βούληση του αποτυπώθηκε στο Σύνταγμα του 1911. Άριστος γνώστης της διπλωματίας και βαθιά Αριστοτελικός απέκτησε άμεσα άψογες σχέσεις με τον σώφρων και λαοφιλή (γλυκύτατο!) Βασιλέα Γεώργιο αλλά και το σύνολο της τότε αστικής και μεσοαστικής τάξης. Γάλλοι και Βρετανοί έδειξαν αμέσως την συμπάθεια τους και έμμεσα και οι εκπρόσωποι των ΗΠΑ. Με την ταχέα αναδιοργάνωση και τεράστια ενίσχυση του στρατού και στόλου που έκανε με Αρχιστράτηγο τον διάδοχο Πρίγκηπα Κωνσταντίνο και τη σύναψη της Βαλκανικής Συμμαχίας κέρδισε η Ελλάδα τους απελευθερωτικούς πολέμους του 1912-1913 κατά των Οθωμανών Τούρκων, Α’ Βαλκανικός Πόλεμος και των Βουλγάρων, Β’ Βαλκανικός.
Η Ελλάδα φτάνει πάνω από τα Γιάννενα, την Θεσσαλονίκη, το Κιλκίς μέχρι και τις Σέρρες, μαζί με Κρήτη και Βόρειο Αιγαίο. Το αναδημιουργικό του έργο ήλθε να διακόψει ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Δεν το βάζει κάτω ομως… ποτέ! Ο Βενιζέλος διαφώνησε με τον, πλέον, Βασιλιά Κωνσταντίνο για το εάν έπρεπε να αναμιχθεί η χώρα μας αμέσως στον πόλεμο ή να παραμείνει ουδέτερη. Ο αγγλογαλλόφιλος ΠΘ Βενιζέλος υποστήριζε την άμεσα εμπλοκή της χώρας μας στον πόλεμο, ενώ ο ”ναι μεν αλλά…” γερμανόφιλος Βασιλιάς προτιμούσε την, ας πούμε… ουδετερότητα. Είναι η εποχή του βαθύτατου Εθνικού Διχασμού, που θα επισωρεύσει στην Ελλάδα τραύματα και πληγές, που θα αργήσουν πολλά χρόνια να επουλωθούν… ίσως και 2-3 γενιές. Ο Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος παραιτήθηκε από την πρωθυπουργία δύο φορές μέσα στο 1915 και αφού είχε κερδίσει πανηγυρικά της εκλογές της 31ης Μαΐου. Η διαμάχη των δύο ανδρών κορυφώθηκε τον Νοέμβριο του 1916 με την εκθρόνιση του Κωνσταντίνου και την ανάληψη εκ νέου της Πρωθυπουργίας από τον Ελευθέριο Κ. Βενιζέλο, που οδήγησε στην έξοδο της Ελλάδας στον Μεγάλο Πόλεμο στο πλευρό της κραταιάς Συμμαχίας Αντάντ.
Μετά το τέλος του Μεγάλου Πολέμου, ο Βενιζέλος επιτυγχάνει ένα ακόμη διπλωματικό θρίαμβο με την υπογραφή στο Παρίσι της Συνθήκης των Σεβρών (27 Ιουλίου 1920), με την οποία δημιουργείται η μεγάλη Ελλάδα «των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών». Στην Ελλάδα Βασιλιάς είναι ο νεαρός, φιλόδοξος, λαικός αλλά και λαοπρόβλητος… και θερμός σε όλα του, Αλέξανδρος. Την ώρα, όμως, που ετοιμαζόταν να επιστρέψει θριαμβευτής στην Ελλάδα, έγινε απόπειρα δολοφονίας του στο Παρίσι από φανατικούς του αντιπάλους του στρατιωτικούς, η οποία απέτυχε βέβαια. Στις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου 1920, μεσούσης της Μικρασιατικής Εκστρατείας, ο Βενιζέλος ηττήθηκε και απογοητευμένος αναχώρησε από την Ελλάδα, ανακοινώνοντας ότι εγκαταλείπει την πολιτική. Κλήθηκε, όμως, να συνεισφέρει με τη διπλωματική του εμπειρία και το αναμφισβήτητο διεθνές κύρος που διέθετε, στη διαμόρφωση της Συνθήκης της Λωζάνης (24 Ιουλίου 1923), στην οποία σύρθηκε η ηττημένη Ελλάδα στα πεδία των μαχών της Μικράς Ασίας. Στις 15 Σεπτεμβρίου 1921 νυμφεύθηκε στο Λονδίνο, την μποέμισα και κοσμοπολίτισσα κα. Έλενα Σκυλίτση, κόρη (εξαιρετικά) πλούσιας οικογένειας της Ελλάδος και του Ηνωμ. Βασιλείου.
Χρυσός μα και… Πικρός Επίλογος και Γλυκιά Υστεροφημία
Ο Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος επανήλθε στην κεντρική πολιτική σκηνή το 1927, μετά από μία μεγάλη περίοδο πολιτικής αστάθειας και κέρδισε τις εκλογές της 19ης Αυγούστου 1928. Κυβέρνησε έως το 1932 σε μία ιδιαίτερα δύσκολη περίοδο για την παγκόσμια οικονομία (Κραχ 1929 και παγκόσμια οικονομική κρίση). Το καινοτόμο πνεύμα, η δύναμη πραγματισμού και πραγματοποιήσεως του Ελευθερίου Βενιζέλου διαμόρφωσε μια πρωτοφανή άνθηση στα κοινωνικά, οικονομικά, πολιτιστικά δεδομένα της χώρας, ως αποτέλεσμα της πολιτικής νεωτερικότητας που ενέπνεε την περίοδο της διακυβέρνησης του, για το κοινωνικό, οικονομικό και πολιτικό εκσυγχρονισμό της Ελλάδας και επισφράγισε σε όλα τα πεδία την ουσιαστική μετάβαση από τον ελληνικό 19ο αιώνα στον 20ο. Επετέλεσε σημαντικό θετικό και πολυσήμαντο έργο σε πολλούς οικονομικούς και κοινωνικούς τομείς. Συνολικά. Ίδρυση Υπουργείων, Θεσμών, Αγροτικής Τράπεζας, Συμβουλίου της Επικρατείας, Ανωτατης Σχολής Καλών Τεχνών, Ακαδημίας Αθηνών, Εθνικού Θεάτρου, ανάδειξη και προστασία αρχαιολογικών χώρων και βυζαντινών μνημείων, ανέγερση 4.500 περίπου κρατικών κτισμάτων και έργων δημόσια ωφέλειας: νοσοκομεία, λιμάνια, θέατρα, εκκλησίες, σχολικές αίθουσες, φράγματα, γέφυρες, δικαστικά μέγαρα. ΕΟΤ, Οικονομικά Επιμελητήρια και γενικά πολλά Επιμελητήρια, Εμπορικοί Σύλλογοι, παρουσία της Ελλάδος στην Χάγη, στο Λονδίνο, στο Παρίσι, στην Νέα Υόρκη και σε κάθε διεθνές φόρουμ κλπ. Αλλά ο Εθνάρχης θα χρεωθεί και την αναπόφευκτη χρεωκοπία της Ελλάδας τον Απρίλιο του 1932… Θα αναρωτηθεί κάποια κάποιος αν έκανε λάθη ο Βενιζέλος; Φυσικά και εκανε και λάθη και προκάλεσε ζητήματα. Το 50% του Εθνικού Διχασμού -ως φταίξιμο- ειναι ξεκάθαρα δικο του! Και σαφώς τον βαραίνει ένα σεβαστό κομμάτι της τόσο τραγικης και σκοτεινής, μαύρης στιγμής του Απανταχού Ελληνισμού… της Μικρασιατικής Καταστροφής. Και ο ίδιος τότε, αλλά και η παράταξη του και οι πολιτικοί (και οικογενειακοί) απόγονοι του, αναγνωρίζουν τα λάθη του διαχρονικά και ως ένα βαθμό έκλεισαν κατά το δυνατόν τις πληγές!
Το Φιλελεύθερο Κόμμα είναι το πρώτο που ανοίγει την διάπλατα αγκαλιά του στις Γυναίκες για ενασχόληση και είσοδο τους στην πολιτική και το πρώτο κόμμα με γνήσια λαϊκή, κοινωνική παρουσία, λέσχες μελών και αφετηρία ουσιαστικών αλλαγών, μεγάλων προσδοκιών, νέων προσανατολισμών και καινοτομιών. Επίσης, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να σημειωθεί ότι ο Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος και το Κόμμα των Φιλελευθέρων, στις 5 Φεβρουαρίου 1930, χάραξαν τον δρόμο για το γυναικείο δικαίωμα ψήφου στις δημοτικές και κοινοτικές εκλογές, το οποίο εξασφαλίστηκε με Προεδρικό Διάταγμα. Τέλος, έδωσε χώρο σε νέες Ελληνίδες επιστημόνισες.
Στις εξωτερικές σχέσεις της χώρας συνήψε σύμφωνα φιλίας με την Ιταλία, Ρουμανία και τη Γιουγκοσλαβία κι έθεσε τις βάσεις της ελληνοτουρκικής συμφωνίας και συνεργασίας. Ένιωθε ότι σε ελάχιστα χρόνια μεγάλο κακό θα βρει την Ευρώπη… και προσπάθησε να το προλάβει σε ότι αφορά την Πατρίδα μας. Έθεσε βάσεις. Από την δεκαετία του 1920 μιλούσε ανοιχτά, διεθνώς και δημόσια για την δημιουργία υπερεθνικών οργανισμών, τύπου Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τον Ιανουάριο του 1933 σχηματίζει την τελευταία του κυβέρνηση. Στις επόμενες εκλογές οι Φιλελεύθεροι ηττώνται και την επομένη ακολουθεί το αποτυχημένο φιλοβενιζελικό Κίνημα του Νικ. Πλαστήρα. Στις 6 Ιουνίου έγινε νέα απόπειρα δολοφονίας του από πολιτικούς του αντιπάλους, η οποία και πάλι απέτυχε. Μετά το νέο αποτυχημένο κίνημα των οπαδών του κατά της κυβερνήσεως του Λαϊκού Κόμματος την 1η Μαρτίου 1935, ο Βενιζέλος αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την Ελλάδα και να μην επιστρέψει ποτέ… Ο Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος άφησε την τελευταία του πνοή στο αγαπημένο του Παρίσι στις 18 Μαρτίου 1936 από εγκεφαλική συμφόρηση. Η σορός του μεταφέρθηκε κατ’ ευθείαν στην Κρήτη, υπό τον φόβο επεισοδίων στην Αθήνα, και ενταφιάστηκε στην λατρεμένη του λεβεντογέννα Κρητική Γη του Ακρωτηρίου Χανίων, που συνδέθηκε άρρηκτα με την αγωνιστική του παρουσία για την πραγματοποίηση των οραμάτων του. ”Σαν είναι ο τράγος δυνατός δεν τονε’ στένει η μάντρα. Ο άντρας κάνει τη γενιά κι όχι η γενιά τον άντρα” τραγουδάνε στην Κρήτη για εκείνον ακόμη… Δεκάδες σπουδαίες Γυναίκες και σπουδαίοι Άνδρες τις κοινωνικής, οικονομικής, πολιτικής, στρατιωτικής και διπλωματικής -ακόμη και καλλιτεχνικής και θεατρικής ζωής- του τόπου σφράγισαν την αρχή της λαμπρής πορείας τους μέσα στις ”φτερούγες του αετού” Ελευθέριου Κ. Βενιζέλου. Η μεγάλη Κυβέλη, η Ιωάννα Στεφανόπολις, ο Ιωάννης Μεταξάς, ο Γεώργιος Παπανδρέου, ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης… και τόσες, τόσοι ακόμη! Το έργο και οι σκέψεις του ζουν και μετασχηματίζονται ακόμη και σήμερα. ”Βαριά η σκιά του” ακόμη και αυτά τα χρόνια στον Κεντρώο/Μεσαίο Χώρο. Υπήρξε η γνήσια, αλλά και ρεαλιστική ενσάρκωση, του Φιλελευθερισμού και του Πατριωτισμού!
Οι ιδέες και τα έργα του Ελευθερίου Κ. Βενιζέλου δεν περιορίζονται σε κομματικά στεγανά ούτε έχουν μια συγκεκριμένη αναφορά. Αποτελούν μια μόνιμη πυξίδα προοδευτικής διακυβέρνησης και ανοιχτών φιλελεύθερων οριζόντων, από όπου όλοι έχουμε να αντλήσουμε σπουδαία διδάγματα: από τις αποφάσεις που έλαβε και θέτουν έως σήμερα το πλαίσιο που καθορίζει τη λειτουργία της Πατρίδας, έως τις μεγάλες στρατιωτικές και διπλωματικές αποφάσεις στην εξωτερική πολιτική. Ο Βενιζέλος, αποτελεί ένα Πρότυπο, το οποίο είναι πάντα επίκαιρο οικονομικά, κοινωνικά και στρατηγικά για κάθε πολιτικό. Φάρος Δημοκρατίας.
