Καθώς η Ευρώπη εισέρχεται στο χειμώνα στη δίνη μιας ενεργειακής κρίσης, τα γραφεία γίνονται πιο κρύα. Αγάλματα και ιστορικά κτίρια σκοτεινιάζουν. Οι αρτοποιοί που δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να θερμάνουν τους φούρνους σκέφτονται να τα παρατήσουν, ενώ παραγωγοί φρούτων και λαχανικών αντιμετωπίζουν το ενδεχόμενο να αφήσουν τα θερμοκήπια σε αδράνεια.
Στη φτωχότερη ανατολική Ευρώπη, οι άνθρωποι αποθηκεύουν καυσόξυλα, ενώ στην πλουσιότερη Γερμανία, η αναμονή για μια αντλία θερμότητας μπορεί να διαρκέσει μισό χρόνο. Και οι επιχειρήσεις δεν γνωρίζουν πόσο περισσότερο μπορούν να περικόψουν.
Η εξάρτηση της Ευρώπης από τη ρωσική ενέργεια έχει μετατρέψει τον πόλεμο σε ενεργειακή και οικονομική κρίση, με τις τιμές να έχουν αυξηθεί σε επίπεδα ρεκόρ τους τελευταίους μήνες και να παρουσιάζουν έντονες διακυμάνσεις.
Ακόμη και αν υπάρχει φυσικό αέριο αυτό το χειμώνα, οι υψηλές τιμές ωθούν ήδη τους ανθρώπους και τις επιχειρήσεις να χρησιμοποιούν λιγότερο και αναγκάζουν ορισμένα ενεργοβόρα εργοστάσια, όπως οι υαλουργοί, να κλείσουν.
Είναι μια απόφαση που αντιμετωπίζουν επίσης οι καλλιεργητές φρούτων και λαχανικών στις Κάτω Χώρες, οι οποίες είναι κρίσιμες για τον χειμερινό εφοδιασμό της Ευρώπης με τρόφιμα: να κλείσουν τα θερμοκήπια ή να υποστούν ζημίες μετά την εκτίναξη του κόστους για θέρμανση με φυσικό αέριο και ηλεκτρικό φωτισμό.
Η Bosch Growers, η οποία καλλιεργεί πράσινες πιπεριές και βατόμουρα, τοποθέτησε πρόσθετη μόνωση, αδρανοποίησε ένα θερμοκήπιο και πειραματίστηκε με χαμηλότερες θερμοκρασίες. Το κόστος; Μικρότερες αποδόσεις, βατόμουρα που αργούν περισσότερο να ωριμάσουν και πιθανόν λειτουργία στο «κόκκινο» για να διατηρήσει τις πελατειακές σχέσεις ακόμη και με χαμηλότερες ποσότητες.
«Θέλουμε να παραμείνουμε στην αγορά, να μην καταστρέψουμε τη φήμη που έχουμε αναπτύξει όλα αυτά τα χρόνια», δήλωσε ο Wouter van den Bosch, η έκτη γενιά της οικογένειας που συμβάλλει στη λειτουργία της επιχείρησης. «Βρισκόμαστε σε κατάσταση επιβίωσης».
Ο Andreas Schmitt στη Φρανκφούρτη της Γερμανίας, θερμαίνει λιγότερους φούρνους στα 25 αρτοποιεία του Cafe Ernst, λειτουργώντας τους περισσότερο για να εξοικονομήσει ενέργεια εκκίνησης, περιορίζοντας την επιλογή ζαχαροπλαστικής για να διασφαλίσει ότι οι φούρνοι λειτουργούν γεμάτοι και αποθηκεύοντας λιγότερη ζύμη για να μειώσει το κόστος ψύξης. Αυτό μπορεί να εξοικονομήσει 5-10% από έναν λογαριασμό ενέργειας που πρόκειται να αυξηθεί από 300.000 ευρώ ετησίως, σε 1,1 εκατομμύρια ευρώ το επόμενο έτος.
«Δεν πρόκειται να αλλάξει ο κόσμος», είπε. Το μεγαλύτερο μέρος του κόστους του είναι «η ενέργεια που απαιτείται για να φτάσει η ζύμη στο ψωμί, και αυτό είναι μια δεδομένη ποσότητα ενέργειας».
Ο Schmitt, επικεφαλής της τοπικής συντεχνίας αρτοποιών, δήλωσε ότι ορισμένα μικρά αρτοποιεία σκέφτονται να τα παρατήσουν. Η κυβερνητική βοήθεια θα είναι το κλειδί βραχυπρόθεσμα, είπε, ενώ μια πιο μακροπρόθεσμη λύση περιλαμβάνει τη μεταρρύθμιση των ίδιων των αγορών ενέργειας.
Στη Βουλγαρία, το φτωχότερο από τα 27 μέλη της ΕΕ, η εκτίναξη του ενεργειακού κόστους αναγκάζει τις οικογένειες να περικόψουν επιπλέον δαπάνες ενόψει του χειμώνα, ώστε να εξασφαλίσουν ότι υπάρχουν αρκετά χρήματα για την αγορά τροφίμων και φαρμάκων.
Περισσότερο από το ένα τέταρτο των 7 εκατομμυρίων κατοίκων της Βουλγαρίας δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να θερμάνουν το σπίτι τους, σύμφωνα με τη στατιστική υπηρεσία της ΕΕ Eurostat, το υψηλότερο ποσοστό στο μπλοκ των 27 χωρών, λόγω των κακώς μονωμένων κτιρίων και των χαμηλών εισοδημάτων. Σχεδόν τα μισά νοικοκυριά χρησιμοποιούν καυσόξυλα το χειμώνα ως το φθηνότερο και πιο προσιτό καύσιμο, αλλά η αυξανόμενη ζήτηση και ο καλπάζων πληθωρισμός έχουν οδηγήσει τις τιμές πάνω από τα περσινά επίπεδα.
Στην πρωτεύουσα Σόφια, όπου σχεδόν μισό εκατομμύριο νοικοκυριά έχουν θέρμανση που παρέχεται από κεντρικές μονάδες, πολλοί αναζήτησαν άλλες επιλογές μετά την ανακοίνωση της αύξησης των τιμών κατά 40%.
Εν τω μεταξύ, οι επιχειρήσεις προσπαθούν να παραμείνουν ζωντανές χωρίς να αποξενώσουν τους πελάτες. Η Klara Aurell, ιδιοκτήτρια δύο εστιατορίων στην Πράγα, δήλωσε ότι έχει κάνει ό,τι μπορεί για να εξοικονομήσει ενέργεια.
«Χρησιμοποιούμε λαμπτήρες LED, σβήνουμε τα φώτα κατά τη διάρκεια της ημέρας, η θέρμανση γίνεται μόνο όταν κάνει πολύ κρύο και τη χρησιμοποιούμε περιορισμένα», είπε. «Λαμβάνουμε επίσης μέτρα για την εξοικονόμηση νερού και χρησιμοποιούμε ενεργειακά αποδοτικό εξοπλισμό. Δύσκολα μπορούμε να κάνουμε κάτι άλλο. Το μόνο που μένει είναι να αυξήσουμε τις τιμές. Έτσι έχουν τα πράγματα».
Το γκουρμέ αρτοποιείο Babushka Artisanal Bakery σε μια εύπορη συνοικία της Βουδαπέστης αναγκάστηκε να αυξήσει τις τιμές κατά 10%. Το αρτοποιείο χρησιμοποίησε λιγότερο κλιματισμό παρά το θερμότερο καλοκαίρι που έχει καταγραφεί ποτέ στην Ουγγαρία και διασφαλίζει ότι οι φούρνοι δεν λειτουργούν χωρίς ψωμί μέσα.
Ενώ έχει αρκετή κίνηση για να παραμείνει ανοιχτό προς το παρόν, περαιτέρω άλματα στο ενεργειακό κόστος θα μπορούσαν να απειλήσουν τη βιωσιμότητά του, δήλωσε η ιδιοκτήτρια Eszter Roboz.
«Μια διπλάσια αύξηση του ενεργειακού κόστους εξακολουθεί να χωράει στη λειτουργία της επιχείρησής μας και στους υπολογισμούς μας», δήλωσε. «Αλλά στην περίπτωση τριπλής έως τετραπλής αύξησης, θα πρέπει πραγματικά να σκεφτούμε αν μπορούμε να συνεχίσουμε».
