Συνέντευξη στο Γιάννη Νάκο
Ποια είναι εκείνα τα βήματα που πρέπει να γίνουν για να επανέλθει η Ευρώπη στην κανόνικότητα;
Περισσότερο από ποτέ άλλοτε, θα πρέπει να σταματήσει η αμφισβήτηση του πρότζεκτ και το κυριότερο να εξασφαλιστεί η ενιαία κατεύθυνση που θα προχωρήσει παρακάτω το ευρωπαϊκό εγχείρημα. Χωρίς φυγή από το πρόβλημα αλλά συζητώντας διεξοδικά κυρίως για τις άβολες αλήθειες μας. Η ημιτελής ευρωπαϊκή ολοκλήρωση στο σκέλος της οικονομικής διακυβέρνησης της Ευρωζώνης αποτελεί την ρίζα των προβλημάτων μας. Θα πρέπει σύντομα να ολοκληρώσουμε αυτό που αφήσαμε στη μέση. H χρονική υστέρηση μπορεί να είναι μεγάλη και να μας οδηγήσει σε περιπέτειες. Σε κάθε περίπτωση, προκειμένου να σχεδιάσουμε και να φέρουμε εις πέρας θαρραλέες πανευρωπαϊκές λύσεις, θα πρέπει να αποφευχθεί η επικράτηση μονόπλευρων εθνικών πολιτικών.
Γιατί υπάρχει η διάκριση μεταξύ χωρών του Νότου και του Βορρά; Πως μπορεί να σταματήσει αυτή η διάκριση και ποιους εξυπηρετεί;
Η Ευρώπη δεν είναι ομοσπονδία και ως εκ τούτου δεν έχουμε μία οικονομία. Όλοι γνωρίζουμε πως για περισσότερο από μια δεκαετία ισχυρά παγιωμένα συμφέροντα που προσδιόρισαν τα οικονομικά μοντέλα στην Ευρώπη αναπτύχθηκαν τόσο στις πλεονασματικές οικονομίες του Βορρά (πιστωτές), όσο και στις ελλειμματικές οικονομίες του Νότου (χρεώστες). Εξέλιξη που επέτρεψε σοβαρότατες μακροοικονομικές ανισορροπίες μεταξύ των κρατών-μελών της Ευρωζώνης και είχε ως επακόλουθο την εσφαλμένη διαίρεση ανάμεσα σε οικονομίες πιστωτές και οικονομίες χρεώστες. Η επικράτηση αυτής της διαίρεσης έναντι της υιοθέτησης μιας συγκροτημένης πανευρωπαϊκής πολιτικής ως απάντηση στην κρίση χρέους, πέρα από τη διατήρηση συστημικής αστάθειας, δομικών αδυναμιών και έλλειψης εμπιστοσύνης, εισήγαγε και στοιχεία γεωπολιτικής αβεβαιότητας. Η λύση περνάει μέσα από τη θεραπεία των συμπτωμάτων του ημιτελούς κοινού νομίσματος. Θα καταφέρουμε εν τέλει να ολοκληρώσουμε αυτή τη διαδικασία και μέχρι πότε (τραπεζική ενοποίηση υπό την ΕΚΤ, Ευρωπαϊκός προϋπολογισμός και μεταβιβάσεις πληρωμών, συντονισμός μακροικονομικών πολιτικών);
Με την σκληρή μάχη σε Γαλλία και Γερμανία των επωνομαζόμενων σοσιαλδημοκρατικών δυνάμεων, θεωρείτε πως θα πρέπει να εξετάσουμε πιο αναλυτικά και με μια πιο κριτική ματιά τις ήδη αποτυχημένες Κεϋνσιανές πολιτικές;
Ας είμαστε ειλικρινείς. Από τη στιγμή που τα κόμματα της ευρωπαϊκής κεντροαριστεράς προχώρησαν στη δημιουργία του «Νέου Κέντρου» και του «Τρίτου Δρόμου» αποδέχτηκαν τους κανόνες του παιχνιδιού που διέπουν τη διεθνή οικονομική οργάνωση. Παρόλα αυτά, επιλέγοντας να παραμείνουν εγκλωβισμένες σε εργαλεία πολιτικής που δεν είναι εφαρμόσιμα με όρους παγκοσμιοποίησης 21ου αιώνα, χάσανε μία μεγάλη ευκαιρία να ηγηθούν για την αντιμετώπιση της κρίσης χρέους στην Ευρωζώνη.
Για ποιο λόγο οι πολίτες της ΕΕ θεωρούν πως υπάρχει έλλειμμα δημοκρατίας στην Ένωση; Τι θα πρέπει να συμβεί προκειμένου να αλλάξει αυτή η κατάσταση; Υπάρχουν μέτρα και προτάσεις προς αυτήν την κατεύθυνση;
Κοιτάξτε, δημοκρατικό έλλειμμα είχαμε και παλαιότερα αλλά οι πολιτικές και οικονομικές ελίτ ήταν συσπειρωμένες στο να προωθήσουν το ευρωπαϊκό σχέδιο, πολλές φορές ακόμα και ερήμην των λαών της Ευρώπης. Σήμερα τι έχουμε επιπλέον; Οι ελίτ της Ευρώπης δεν είναι συσπειρωμένες αλλά σε αντιπαράθεση μεταξύ τους. Κάτι το οποίο σε μεγάλο βαθμό εξηγεί και την παράκαμψη-υπονόμευση των ευρωπαϊκών θεσμών ακόμα και με δείγματα αλαζονικής συμπεριφοράς εκ μέρους ορισμένων κρατών-μελών έναντι των Βρυξελλών. Αν θέλουμε να προχωρήσουμε, αυτά τα τραύματα πρέπει σύντομα να επουλωθούν. Την ίδια στιγμή, η δυστοκία εκ μέρους των κυρίαρχων πολιτικών ελίτ να επικοινωνήσουν τις περιπλοκότητες που συνοδεύουν την πολυδιάστατη «αλήθεια», συχνά ωθεί και τις ίδιες να επιλέξουν τον λαϊκισμό αντί να εμπλακούν σε θέματα, η συνθετότητα και η δυσκολία των οποίων απωθεί τα εκλογικά σώματα. Αυτό δεν βοηθάει ούτε τους ίδιες, ούτε τους πολίτες τους. Πόσο μάλλον την Ευρώπη που είναι ο καθρέφτης μας. Καθιστώντας την μάλιστα επιπλέον ευάλωτη.
Η έξοδος της Μ. Βρετανίας από την ΕΕ είναι η “αιτία” της παρακμής της ΕΕ ή ένα από τα πρώτα “αποτελέσματα” της παρακμής της;
Προφανώς η κρίση χρέους στην Ευρωζώνη και η εσωτερική μετανάστευση ενίσχυσαν τον ευρωσκεπτικισμό στο Ηνωμένο Βασίλειο. Η αντιευρωπαϊκή ρητορική του Βρετανού Πρωθυπουργού από κοινού με την άνοδο του Jeremy Corbyn στην ηγεσία των Εργατικών ενίσχυσαν ακόμη περισσότερο τις φυγόκεντρες δυνάμεις. Αυτό σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει πως υπήρχε σοβαρός λόγος για την αποχώρηση της χώρας από την ΕΕ. Η έξοδος οφείλεται σε μία σειρά εσφαλμένων αποφάσεων (με αποκορύφωμα την προκήρυξη του δημοψηφίσματος) εκ μέρους του David Cameron. Μεταξύ άλλων, επέλεξε να παίξει το χαρτί του λαϊκισμού και στο τέλος της ημέρας κατέστη θύμα του εαυτού του. Άλλωστε, έτσι δεν συμβαίνει πάντα με τους λαϊκιστές;
Παρατηρούμε μέρα με την μέρα πως ο Εθνικισμός και η μισαλλοδοξία αυξάνονται ολοένα και περισσότερο μέσα στους κόλπους της ΕΕ. Χρειάζεται μια πιο σοβαρή αντιμετώπιση θεσμικά το όλο ζήτημα ή μήπως οι συνεχιζόμενες δημόσιες εμφανίσεις θα απογυμνώσουν το “τέρας που ζει μέσα μας”;
Καταρχήν χρειάζεται μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και λιγότερη αυτομαστίγωση. Για να προχωρήσουμε πρέπει πραγματικά να τολμήσουμε. Επαναλαμβάνω, χωρίς φυγή από το πρόβλημα αλλά συζητώντας διεξοδικά κυρίως για τις άβολες αλήθειες μας. Προκειμένου συλλογικά να διαφυλάξουμε τα ιδεώδη και το αξιακό πλαίσιο της φιλελεύθερης δημοκρατίας από το να βρεθούν απονευρωμένα και εν τέλει εγκλωβισμένα στα δεσμά λαϊκιστικών φαντασιώσεων. Έτσι ώστε να αποτραπούν τα συμπτώματα μιας Ευρώπης σε αποσυναρμολόγηση από τις διαλυτικές επενέργειες ενός υβριδικού μείγματος λαϊκίστικου νεοσυντηρητισμού. Στο τέλος της ημέρας είναι η πολιτική που παραμένει ευάλωτη και μπορεί να αποδειχθεί ως το μεγαλύτερο βαρίδι και το πλέον επισφαλές ζήτημα προκειμένου να ελεγχθεί και να διατηρηθεί η ενωμένη Ευρώπη.
Τρομοκρατία και Ευρώπη, πως μπορούν τα κράτη μέλη να αντιμετωπίσουν σε αποτελεσματικό βαθμό την τρομοκρατία σε όλες τις εκφάνσεις της; Η έξοδος του Η. Βασιλείου θα αποδυναμώσει την συγκέντρωση, ροή πληροφοριών και ενδεχομένως την καταστολή τρομοκρατικών επιθέσεων;
Το σκέλος της εσωτερικής και εξωτερικής ασφάλειας της ΕΕ βρίσκεται πολύ ψηλά στην ατζέντα της επόμενης ημέρας και με αυξημένο βαθμό συνοχής μεταξύ των 27 κρατών-μελών ως προς τη δέσμευση τους να καταπολεμήσουν την τρομοκρατία και να ενισχύσουν την κοινή τους ασφάλεια και άμυνα. Λαμβάνοντας υπόψη το ειδικό βάρος και την επιχειρησιακή ικανότητα του Ηνωμένου Βασιλείου, εξακολουθεί να υπάρχει χώρος για ενισχυμένη συνεργασία τόσο εντός του ΝΑΤΟ όσο και με τα κράτη-μέλη της ΕΕ. Άλλος ένας καλός λόγος για τον οποίο το Ηνωμένο Βασίλειο θα έπρεπε να παραμείνει στην Ευρώπη.
Τελικά ποιά Ευρώπη θέλουμε;
Αυτή που θα προκρίνει η πλειοψηφία των λαών της Ευρώπης. Οι οποίοι και θα κληθούν να απαντήσουν για το εάν και κατά πόσο οι σύγχρονες κοινωνίες και δημοκρατίες δεν κρίνονται μόνο από το ιστορικό τους παρελθόν, αλλά κυρίως από τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνονται το παρόν και χτίζουν το μέλλον τους. Με περισσότερη η λιγότερη Ευρώπη; Σίγουρα όχι με την ίδια. Σύντομα θα γνωρίζουμε…
Ο Σωτήρης Σέρμπος είναι Επίκουρος Καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης και Ερευνητικός Εταίρος στο Jean Monnet European Centre of Excellence, ΕΚΠΑ. Αποφοίτησε με υποτροφία από τo Κολλέγιο «Ανατόλια» και σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες με έμφαση στις Διεθνείς Σχέσεις στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας (BA) και στο London School of Economics & Political Science (MSc). Εκπόνησε τη διδακτορική του διατριβή στο Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών με ερευνητικό πεδίο τις σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας. Έχει εργαστεί ως ειδικός σύμβουλος/εμπειρογνώμων στο Υπουργείο Εθνικής Άμυνας, στο Επιστημονικό Κέντρο Ανάλυσης & Σχεδιασμού και στη Γενική Γραμματεία Απόδημου Ελληνισμού του Υπουργείου Εξωτερικών, στη Μονάδα Οργάνωσης της Διαχείρισης του Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης του Υπουργείου Οικονομικών, στο South-East European Research Centre – University of Sheffield και στο Υπουργείο Μακεδονίας – Θράκης.
