Γράφει ο Νίκος Ζόμπολας
Μια ισορροπία τρόμου επιτυγχάνεται, προσωρινά, ειδικά τα τελευταία 5 χρόνια, στα ταμεία κοινωνικής ασφάλισης, ώστε να πληρώνονται οι συντάξεις στην ώρα τους.
Το ασφαλιστικό θα αναδειχθεί σύντομα, ως το σημαντικότερο πρόβλημα της Ελληνικής οικονομίας.
Η κατάσταση ειναι οριακή, καθώς, η μείωση της απασχόλησης, η αύξηση της ανεργίας κ η πτώση των μισθών και των εργοδοτικών εισφορών, έχουν οδηγήσει σε δραματική μείωση των εσόδων των ασφαλιστικών ταμείων. Τα λειτουργικά έξοδα τουλάχιστον, σταθεροποιήθηκαν ή/και μειώθηκαν, κυρίως λόγω της ενοποίησης των ταμείων και αυτοματοποίησης-μηχανοργάνωσης των διαδικασιών και των δαπανών. Επίσης, λόγω της μείωσης του μέσου όρου των συντάξιμων αποδοχών κατά 40% κ της αύξηςης ηλικίας έναρξης σύνταξης και της οργάνωσης των αποκεντροποιημένων διαδικασιών, η κατάσταση ειναι προσωρινά διαχειρίσιμη.
Παρά τα παραπάνω ή/και λόγω των παραπάνω, οι αριθμοί παραμένουν αμείλικτοι (τουλαχιστον αυτοί που γνωρίζουμε, γιατί μεχρι πρόσφατα είχαμε να διαχειριστούμε κ την απειλή της μη γνώσης ακριβώς των αριθμητικών δεδομένων) :
– από το 2000 έως το 2010, το χρέος της χώρας επιβαρύνθηκε από τα ελλείμματα των ταμείων με 100 δις € (!!!), από τα συνολικά 300 δις, ήτοι το 1/3 του συνολικού χρέους μας προέρχεται από τα ασφαλιστικά ταμεία.
– η ύφεση και η εισφοροδιαφυγή κοστίζουν στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης 20 δις € τον χρόνο, ποσό που αντιστοιχεί στο διπλάσιο της κρατικής χρηματοδότησης (2014:11 δις, 2015:9,6 δις)
– έχουμε 2,7 εκ. συνταξιούχους σε αντιστοίχιση σε παραγωγικό δυναμικό 4 εκ. Ατόμων, εκ των οποίων υπολογίζεται ότι ο σταθερός αριθμός ειναι μικρότερος, προσεγγίζοντας την αναλογία 1:1. Μάλιστα, ένα σημαντικό μέρος αυτών είναι υπάλληλοι του ευρύτερου κ στενού δημόσιου τομέα, των οποίων οι εισφορές πάλι επιβαρύνουν το κράτος
Αυτά λοιπόν, είναι 3 απλά και κατανοητά στατιστικά στοιχεία, που καταδεικνύουν την κατάρρευση του συστήματος, σύντομα.
Να κανουμε και μια σύντομη ιστορική αναδρομή, για να κατανοήσουμε λίγο την ρίζα του προβλήματος και τις συνθήκες με τις οποίες δημιουργήθηκε, ώστε να μπορέσουμε και να δουλέψουμε την λύση του προβλήματος.
Το συνταξιοδοτικό σύστημα στην Ελλάδα, είναι αρκετά πρόσφατο, ξεκινώντας ουσιαστικά μεταπολεμικά και στην Ευρώπη ξεκίνησε από την Αγγλία αρχές του 20ου αιώνα. Τα πρώτα προβλήματα στην Αγγλία τα αντιμετώπισαν πριν 30 χρόνια περίπου, και έδωσαν άμεσες λύσεις, ώστε να στηρίζεται κυρίως αναδιανεμητικά και εν μέρει ιδιωτικά. Στην Ελλάδα, τα πρώτα προβλήματα άρχισαν να παρατηρούνται την δεκαετία του ’90, ύστερα από την αλόγιστη και ασύδοτη συνταξιοδότηση της δεκαετίας του ’80. Η πρώτη σοβαρή προσπάθεια εξυγίανσης έγινε επί υπουργείας Γιαννίτση, με τον καθηγητή και αναλογιστή Σπράο, αλλά η κουλτούρα του λαού μας δεν επέτρεψε στην πολιτική ηγεσία να προχωρήσει, απειλώντας με εξέγερση.
Κατόπιν δημιουργήθηκε, επιτέλους, αρχές του 2000 η ανεξάρτητη αναλογιστική αρχή. Κάποιες ήπιες προσπάθειες διόρθωσης έγιναν την επόμενη δεκαετία, αλλα το μέγεθος του προβλήματος ήταν ήδη τεράστιο. Πριν 2-3 χρόνια, έγιναν σημαντικές και αξιόλογες προσπάθειες, με την αναδιάρθρωση των ταμείων, την καταγραφή των συνταξιούχων και των παράνομων συντάξεων και την διόρθωση προς τα κάτω των υπερβολικά υψηλών συντάξεων.Τώρα έχουν εμπλακεί έννοιες συςτημάτων συνταξιοδότηςης, όπως αναδιανεμητικό, ανακεφαλαιοποιητικό ή Beveridge, Bismarck. Θεωρώ ότι λίγη σημασία έχουν τα επιστημονικά εργαλεία στην παρούσα φάση, παρόλο την σχέση που εχω με την σχετική επιστήμη της αναλογιστικής. Είναι ώρα να παρθούν γενναίες αποφασείς κ να δοθούν λύσεις από την πολιτική ηγεσία.
Έχει αρχίσει και κερδίζει έδαφος η παρακάτω δέσμη μέτρων, η οποία βέβαια θα πρέπει να συνδυαστεί με ανάπτυξη της οικονομίας κ μείωση της ανεργίας, αλλιώς πάλι θα έχουμε ελλείμματα:
– Κατάργηση ασφαλιστικών εισφορών και αντικατάσταση με ειδικό φόρο εισοδήματος για την κοινωνική ασφάλιση
– θέσπιση ενιαίων ρυθμίσεων συνταξιοδότησης, για το σύνολο του πληθυσμού χωρίς διακρίσεις και εξαιρέσεις, με μεταβατική περίοδο 5 ετών για αυτούς που έχουν πάνω απο 25 χρονια ασφάλισης
– γενικό όριο ηλικίας συνταξιοδότησης τα 65 έτη, χωρίς εξαιρέσεις
– ενιαίο ταμείο
– 2 κατηγορίες συντάξεων : Α) ελάχιστη εγγυημένη 400€ Β) ενιαία εθνική σύνταξη 800€ με μπόνους αύξησης για παραμονή στην εργασία μετά την ηλικία των 65.
Πιθανόν τα παραπάνω μέτρα να φανούν κοινωνικά ανάλγητα ή υπερβολικά, αλλά είναι μονόδρομος και σχετικά δίκαια για το σύνολο του πληθυσμού, έχοντας κατα νου ότι το κράτος οριακά καταβάλλει τις παρούσες συντάξεις και τα ελλείμματα πρέπει να αποτελέσουν παρελθόν, ώστε με αίσθημα ευθύνης να διασφαλίσουμε την συνέχιση καταβολής των συντάξεων και για τις επόμενες γενιές.
