Τα τρία σενάρια που έχουν επεξεργαστεί το Gas Coordination Group της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αλλά και «δεξαμενές σκέψης» (think tanks) σε Ευρώπη και ΗΠΑ για τις επιπτώσεις που θα έχει στην ενεργειακή επάρκεια της ΕΕ και της Ελλάδα τυχόν πολεμική σύρραξη στην Ουκρανία συζητήθηκαν στη χθεσινή σύσκεψη στο Μέγαρο Μαξίμου υπό τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη.
Το χειρότερο σενάριο είναι η πλήρης διακοπή εφοδιασμού της Ευρώπης με ρωσικό φυσικό αέριο στην περίπτωση που η σημερινή ένταση εξελιχθεί σε πόλεμο. Σύμφωνα με το δεύτερο σενάριο, η Ρωσία θα διακόψει τη ροή φυσικού αερίου προς την Ευρώπη μέσω των αγωγών που διασχίζουν την Ουκρανία.
Το τρίτο σενάριο είναι η συνέχιση προμήθειας της Ευρώπης, μέσω συγκεκριμένων αγωγών. Σε μια τέτοια περίπτωση, με χρήση του Nord Stream 1 και των δύο αγωγών Turk Stream η Μόσχα θα μπορεί να τροφοδοτήσει κάποιες χώρες με αέριο, μεταξύ των οποίων η Γερμανία (μέσω Nord Stream 1) και η Ελλάδα (που χρησιμοποιεί τον Turk Stream), αφήνοντας χωρίς αέριο κάποιες άλλες όπως η Πολωνία. Ταυτόχρονα περιορίζει τις ποσότητες που μπορούν να λάβουν ορισμένες χώρες όπως η Γαλλία και η Ιταλία.
Το ρωσικό φυσικό αέριο καλύπτει περίπου 40% – 45% των ενεργειακών αναγκών της Ελλάδας και όσοι συμμετείχαν στη χθεσινή σύσκεψη για την επάρκεια εφοδιασμού σε περίπτωση πολέμου στην Ουκρανία άκουσαν πως στο χειρότερο σενάριο θα χρειαστεί να αναζητήσουμε υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) από άλλους διεθνείς προμηθευτές (όπως η Αίγυπτος). Έγκυροι αναλυτές, όπως ο επικεφαλής του European Centre for Climate, Energy and Resource Security (EUCERS) στο King’s College του Λονδίνου Frank Umbach, θεωρούν ως «λιγότερο πιθανό» το χειρότερο σενάριο.
Όπως εξηγεί ο Umbach σε άρθρο του που δημοσιεύθηκε χθες στο δικτυακό τόπο του Geopolitical Intelligence Services (GIS), η πλήρης διακοπή της παροχής αερίου προς την Ευρώπη «θα οδηγήσει σε πλήρη διάρρηξη των σχέσεων με την Ε.Ε.. και θα καταστρέψει την εικόνα της Ρωσίας ως αξιόπιστου προμηθευτή αερίου. Μπορεί επίσης να μηδενίσει κάθε ελπίδα της Μόσχας πως θα μετατραπεί σε σημαντικό εξαγωγέα υδρογόνου προς την Ε.Ε.». Αν όμως επιβεβαιωθεί αυτό το χειρότερο σενάριο, τότε τα πράγματα θα είναι παρά πολύ δύσκολα. Για να αναπληρώσει το ρωσικό αέριο η Ευρώπη θα χρειαστεί το 25% της παγκόσμιας παραγωγής LNG το 2021!
Ο Fr. Umbach υποστηρίζει πως οι συμφωνίες για αγορά LNG με τιμές αγοράς δεν είναι ικανές να αναπληρώσουν τα 170 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου που παρέχει η Ρωσία στην Ευρώπη μέσω των αγωγών. Η Ρωσία θα έχει τεράστια οικονομική ζημιά αν διακόψει την παροχή αερίου. Οι καθημερινές απώλειες της Gazprom υπολογίζονται σε 200 εκατ. ευρώ, δηλαδή σε περίπου 6 δισ. ευρώ το μήνα. Ο ρωσικός κολοσσός έχει, όμως, μεγάλο μαξιλάρι αφού μόνο τα φετινά μικτά κέρδη υπολογίζονται σε 80 δισ. ευρώ.
Το δεύτερο σενάριο και οι αντοχές της ΕΕ
Στην περίπτωση που ισχύσει το δεύτερο σενάριο και κοπεί μόνο η τροφοδοσία της Ευρώπης μέσω Ουκρανίας , αυτό σημαίνει πως θα συνεχίσουν να λειτουργούν οι δύο αγωγοί Turk Stream και συνεπώς θα συνεχιστεί ο εφοδιασμός της Ελλάδας. Όμως θα υπάρξουν σοβαρότατα προβλήματα στην Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη με τους αναλυτές να υπενθυμίζουν πως η Γερμανία δεν διαθέτει σήμερα ούτε έναν σταθμό LNG (όπως η Ρεβυθούσα στην Ελλάδα). Η Νορβηγία, που είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος προμηθευτής της ΕΕ σε φυσικό αέριο έχει ήδη αυξήσει τις ποσότητες που προσφέρει αλλά είναι αδύνατον να καλύψει την «τρύπα» που θα δημιουργηθεί.
Η Αλγερία, ο τρίτος μεγαλύτερος προμηθευτής της ΕΕ (και προμηθευτής της Ελλάδας μέσω του τερματικού σταθμού της Ρεβυθούσας) έχει ήδη προβλήματα με το Μαρόκο που περιορίζουν την τροφοδοσία της Ισπανίας. Τέλος, το Αζερμπαϊτζάν, όπως αναφέρεται στο άρθρο του Fr. Umbach, δεν μπορεί να αυξήσει άμεσα την παραγωγή φυσικού αερίου ώστε να τροφοδοτήσει την Ευρώπη μέσω του αγωγού ΤΑΡ που διέρχεται από την Ελλάδα.
Οι ΗΠΑ, όπως είναι γνωστό, έχουν ήδη αυξήσει την τροφοδοσία της Ευρώπης με LNG για να αντιμετωπιστεί η στενότητα του φετινού χειμώνα. Μόνο κατά τη διάρκεια του Δεκεμβρίου 34 τάνκερς με αμερικανικό LNG που έπλεαν προς τις ασιατικές αγορές άλλαξαν ρότα προς την Ευρώπη. Όμως σε περίπτωση διακοπής της τροφοδοσίας της Ε.Ε. μέσω των αγωγών που διέρχονται από Ουκρανία πρέπει περίπου το 15% των παγκοσμίων εξαγωγών LNG (συμπεριλαμβανομένων και αυτών των ΗΠΑ) να ανακατευθυνθούν προς την Ευρώπη, πράγμα δύσκολο που θα οδηγήσει σε έκρηξη τιμών.
Στο τρίτο σενάριο, η Μόσχα θα συνεχίσει να τροφοδοτεί την ΕΕ μέσω συγκεκριμένων αγωγών, όπως ο ετήσιας δυναμικότητας 55 δισ. κυβικών μέτρων (bcm) Nord Stream I και οι δύο αγωγοί Turk Stream (με συνολική δυναμικότητα 31,5 bcm ετησίως). Έτσι, θα μειώσει στο μισό τις ποσότητες προς την Ευρώπη με αποτέλεσμα η ΕΕ να δυσκολευτεί να βρει άμεσα το απαραίτητο LNG, ειδικά αν ο Μάρτιος και ο Απρίλιος είναι πιο κρύοι. Σε αυτό το τρίτο σενάριο, η Ελλάδα θα μπορεί να τροφοδοτείται με ρωσικό αέριο, αλλά κάποιες άλλες χώρες θα έχουν σοβαρά προβλήματα, όπως η Πολωνία και η Λιθουανία. Σοβαρές ελλείψεις θα αντιμετωπίσουν και αγορές όπως η Ιταλία και η Γαλλία.
Ορισμένοι αναλυτές θεωρούν πως η Ευρώπη μπορεί να υποκαταστήσει μέχρι και το 75% των ποσοτήτων που προμηθεύεται από τη Ρωσία μέσω LNG. Αρκετοί όμως θεωρούν πως οι υποδομές αγωγών και οι διασυνδέσεις σε Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη δεν επαρκούν για να στηρίξουν αυτό το σενάριο. Γι’ αυτό και τονίζουν πως πρέπει να ετοιμαζόμαστε ακόμη για τα χειρότερα, από τις διακοπές ηλεκτροδότησης μέχρι το κλείσιμο εργοστασίων για λόγους οικονομίας σε φυσικό αέριο.
