Γράφει η Έφη Ασημακοπούλου*,
«Σήμερα τα φώτα και οι φωτισμοί…». Ο κόσμος μας έχει περισσότερο από ποτέ ανάγκη να φωτίσει τις «σκοτεινές σκιές» του και να προχωρήσει σε βαθιές συνειδητοποιήσεις που θα του επιτρέψουν να έχει ένα αξιοβίωτο μέλλον και όχι μια καθημερινότητα που θα μοιάζει με χολιγουντιανή ταινία καταστροφής.
Μια τέτοια συνειδητοποίηση είναι πως για να γίνει καλύτερη η ζωή του καθενός μας, πρέπει να γίνει καλύτερη η ζωή όλων μας. Ο Ζαν Πωλ Σαρτρ έχει διατυπώσει με τον πλέον περιεκτικό και σαφή τρόπο τη μοναδική αξία κάθε ανθρώπινου όντος: «Ένας άνθρωπος αξίζει όσο όλοι οι άνθρωποι και ο οποιοσδήποτε αξίζει όσο αυτός ο άνθρωπος».
Όπως παρατηρεί ο γάλλος φιλόσοφος Ζακ Ελλύλ («Αναρχία και Χριστιανισμός»), 2000 χρόνια πριν τον Ζαν Πωλ Σαρτρ, ο Ιησούς Χριστός δεν έκανε καμία διάκριση μεταξύ των ανθρώπων, με αποτέλεσμα να αναστατώνει τους κατέχοντες την εξουσία. «Η ζωή του καθενός είναι ανώτερη από όλους τους νόμους που θέλουν να οργανώσουν την κοινωνία. Τα Ευαγγέλια είναι γεμάτα με αφηγήσεις των αντιπαρατάξεων του Ιησού με τις αρχές, επειδή ο Ιησούς παραβιάζει το νόμο, από μέριμνα για τη ζωή του καθενός» επισημαίνει ο Ζακ Ελλύλ.
Και άλλοι κορυφαίοι διανοητές όπως η Σιμόν Βέιλ και ο Ρενέ Ζιράρ επεσήμαναν με το έργο τους πως τα Ευαγγέλια δεν είναι μια θεωρία περί του Θεού όπως τα κατέστησαν οι εκκλησιαστικές ιεραρχίες αλλά μια θεωρία περί ανθρώπου, ένας χάρτης της βίας μέσα στην οποία κλείνει τον εαυτό της η ανθρωπότητα, εξαιτίας της αλαζονείας και των αχαλίνωτων επιθυμιών της.
Το πρόταγμα της αποχριστιανοποιημένης Δύσης, στην εποχή του ύστερου παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού, απέχει έτη φωτός από το πνεύμα των Ευαγγελίων. Αντίθετα υπηρετεί το πνεύμα της παράδοσης σε όλα τα πάθη, περιφρονώντας κάθε ηθική αξία, αν αυτό φέρνει κέρδος και εγωιστική ικανοποίηση. Τα αποτελέσματα τα βλέπουμε από την ακρότητα των φαινομένων της κλιματικής αλλαγής μέχρι τον πόλεμο στη Συρία. Από την χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 στην Αμερική μέχρι τα μνημόνια της Ελλάδας. Από τον παγκόσμιο πόλεμο της Monsanto σε κάθε τοπική αγροτική παραγωγή μέχρι την τραγωδία του Norman Atlantic στην Αδριατική. Από την παιδική εκμετάλλευση για την παραγωγή των μοδάτων brands μέχρι την σεξουαλική κακοποίηση των παιδιών, μέσα σε ένα κύμα παγκόσμιας έξαρσης της παιδοφιλίας.
Το διατεταγμένο χάος υπαγορεύει έναν ολέθριο πόλεμο όλων ενάντια σε όλους. Μέσα σε αυτήν τερατώδη σύγχυση χάνονται τα δύο πιο πολύτιμα αγαθά: Η ανθρώπινη μοναδικότητα και η ικανότητα της ανθρώπινης συμβίωσης. Όπως με υψηλή διορατικότητα το έχει περιγράψει ο Μάρτιν Μπούμερ («Μονοπάτια στην Ουτοπία»): «Ο άνθρωπος ως πρόσωπο παύει να είναι ζωντανό μέλος του κοινωνικού σώματος και γίνεται μια βίδα στη συλλογική μηχανή».
Ξένοι μέσα στον εαυτό μας, όπως μας έχει ήδη πει η Τζούλια Κρίστεβα. Ξένοι με τους άλλους, ξένοι με τη φύση και τον πλανήτη μας, ξένοι με τις αξίες και τα πνευματικά επιτεύγματα του ανθρώπινου πολιτισμού, δεν είμαστε παρά έγκλειστοι στα κελιά της εγωιστικής αλλοτρίωσης, την ώρα που διακατεχόμαστε από την ψευδαίσθηση ελευθερίας ενός τεχνολογικά εξελιγμένου «Matrix».
Η πρόκληση είναι μπροστά στα μάτια όλων μας αλλά και του καθενός μας. Την ίδια μοναδικότητα που αναγνωρίζει ο καθένας μας στον εαυτό του, οφείλει να την αναγνωρίσει και στον διπλανό του. Η «στροφή προς τον πλησίον» είναι το φως που έχει ανάγκη ο κόσμος μας για να μπορέσει να δει προοπτική και μέλλον. Το πρόσωπο του διπλανού μας είναι ο καθρέπτης της μοναδικότητάς μας. Αν δεν την βλέπουμε στον Άλλο, τη χάνουμε και για τον εαυτό μας. Χωρίς την αίσθηση αυτής της μοναδικότητας, «τα φώτα της ράμπας» θα σβήσουν οριστικά για την ανθρώπινη εξέλιξη. Θ’ απομείνει σκοτάδι και σιωπή.
Μοιάζει ίσως παράδοξο αλλά η μόνη ρεαλιστική ελπίδα για την ανθρώπινη ελευθερία είναι τα ηθικά όριά της. Μόνο στο φως της αλληλεγγύης διαφυλάσσουμε τη μοναδικότητά μας. Μόνο στο φως ενός Νέου Ανθρωπισμού. Αλληλέγγυοι, όχι στη μαζική ομοιομορφία μας αλλά στη διαφορά μας, στη μοναδικότητα του καθενός μας.
Θ’ ανοίξει τρύπα στο “Matrix” για να μπει αυτό το φως; Είναι το ιστορικό στοίχημα του 21ου αιώνα. Και μας αφορά όλους, προσωπικά. Κάθε στιγμή.
*Η Έφη Ασημακοπούλου είναι υπ. διδάκτωρ Φιλοσοφίας και Ιστορίας των Επιστημών στο ΕΚΠΑ και εκ των ιδρυτικών εταίρων της Αστικής Μη Κερδοσκοπικής Εταιρείας i-Dialogue.
