Γράφει ο Ceteris Paribus
Ύστερα από το τουρκικό δημοψήφισμα (που αντί να ορίσει μια αφετηρία σταθεροποίησης, όρισε μια αφετηρία νέας αστάθειας), σειρά παίρνουν τώρα οι γαλλικές προεδρικές εκλογές. Το απρόβλεπτο έχει εγκατασταθεί για τα καλά στη διεθνή πολιτική σκηνή, δείγμα μιας εγγενούς αστάθειας που οδηγεί διαρκώς σε αιφνιδιαστικά γεγονότα, ανατροπές και «εκπλήξεις».
Ωστόσο, υπάρχει ένα «δόγμα» βάσει του οποίου η Γαλλία πρόκειται να εξαιρεθεί του κανόνα της επικράτησης του απρόβλεπτου. Βάσει αυτού, ο συστημικός κίνδυνος είναι η Λεπέν, η οποία ακόμη και αν κατακτήσει την πρώτη θέση στον πρώτο γύρο των εκλογών, θα ηττηθεί μετά βεβαιότητος στον δεύτερο. Αυτό το «δόγμα» στηρίζεται σε δύο παραδοχές που κάλλιστα μπορεί να αποδειχτούν αυθαίρετες:
Πρώτο, ότι η Μαρίν Λεπέν θα έχει απέναντί της στον δεύτερο γύρο κάποιον συστημικό υποψήφιο, δηλαδή τον κ. Μακρόν ή τον κ. Φιγιόν.
Δεύτερο, ότι τα πολιτικά «ήθη» στη γαλλική κοινωνία παραμένουν ίδια με παλαιότερες εποχές, όταν για να αποτραπεί η εκλογή του πατρός Λεπέν ή της θυγατρός Μαρίν Λεπέν, μέχρι και η άκρα αριστερά ψήφιζε τον συστημικό του αντίπαλο στον δεύτερο γύρο. Όμως από τότε έχει κυλήσει πολύ νερό κάτω από τις γέφυρες του Σηκουάνα…
Ήδη η ανασφάλεια ότι κάτι μπορεί να μην πάει καλά, ότι μπορεί οι πολιτικές «αλλοιώσεις» στη γαλλική κοινωνία να αποδειχτούν εκτεταμένες και βαθιές, ότι μπορεί το απρόβλεπτο να κάνει ξανά την εμφάνισή του διαψεύδοντας δημοσκόπους και δημοσιολογούντες, εκδηλώνεται εκεί που δεν επιτρέπονται λάθος προβλέψεις διότι οδηγούν σε άμεση απώλεια χρημάτων: στις αγορές.
Οι αποδόσεις και τα spread των γαλλικών ομολόγων αυξάνονται, καθώς η βεβαιότητα δεν κατοικεί πλέον σε αυτό τον πλανήτη… Διότι η λογική και όλα τα δεδομένα λένε ότι ο επόμενος Γάλλος πρόεδρος θα είναι ο όποιος συστημικός αντίπαλος της Λεπέν στον δεύτερο γύρο, αλλά όταν ανάλογες προβλέψεις έχουν πολλάκις διαψευστεί σε εκλογικές διαδικασίες σημαντικών χωρών όπως οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο, κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος…
Δύο αντισυστημικοί στο δεύτερο γύρο;
Πού μπορεί λοιπόν να κρύβεται ο «διάβολος» που μπορεί να κρύβει μια νέα έκπληξη; Τα δεδομένα των τελευταίων δημοσκοπήσεων αναδεικνύουν δύο ενδεχόμενα εξόχως ανατρεπτικά, με διαφορετικό τρόπο το καθένα.
Το πρώτο, να συγκρουστούν στο δεύτερο γύρο η Μαρίν Λεπέν και ο εκπρόσωπος του αριστερού «άκρου», ο Ζαν – Λικ Μελανσόν. Δηλαδή να έχουμε στο δεύτερο γύρο σύγκρουση μεταξύ δύο αντισυστημικών υποψηφίων.
Το ενδεχόμενο αυτό, που πλέον αναλύεται με άρθρα επί άρθρων στο διεθνή Τύπο, χαρακτηρίστηκε από τον Economist «εφιαλτική επιλογή», ενώ η Figaro αποκάλεσε τον Ζαν – Λικ Μελανσόν «Τσάβεζ α λα γαλλικά». Η ανάδειξη του Ζαν – Λυκ Μελανσόν σε υποψήφιο αντίπαλο της Μαρίν Λεπέν στο δεύτερο γύρο, ακόμη και αν το «σενάριο» αυτό δεν επαληθευτεί, αποτελεί ήδη ένα τρανταχτό δείγμα του απρόβλεπτου που εγκυμονούν οι ανασφαλείς, αποπροσανατολισμένες και κερματισμένες κοινωνίες της αναπτυγμένης Δύσης.
Δεν είναι η πρώτη ανατροπή που συνέβη στον γαλλικό προεκλογικό αγώνα. Αρχικώς, για πρώτη φορά στα πρόσφατα γαλλικά πολιτικά χρονικά, ένας απερχόμενος πρόεδρος, ο Φρανσουά Ολάντ, παραιτήθηκε μιας δεύτερης υποψηφιότητας για την προεδρία, καθώς η δημοσκοπική του αποδοχή κατρακύλησε κάτω από το 10%! Στη συνέχεια, στις προκριματικές εκλογές για την ανάδειξη των υποψηφίων των κομμάτων είχαμε δύο νέες εκπλήξεις:
Στις μεν προκριματικές του Σοσιαλιστικού Κόμματος νίκησε το αουτσάιντερ της αριστερής πτέρυγας του κόμματος, Μπενουά Αμόν, που νίκησε το φαβορί Αλέν Ζιπέ, στις δε προκριματικές του Ρεπουμπλικανικού κόμματος νίκησε ο άγνωστος έως τότε Φρανσουά Φιγιόν, ο οποίος νίκησε το απόλυτο φαβορί Νικολά Σαρκοζί – στέλνοντάς τον σε πολιτική συνταξιοδότηση. Ξεκινώντας με τέτοιες, πρώτου μεγέθους εκπλήξεις, η διαδικασία των γαλλικών εκλογών προειδοποίησε από νωρίς για τα υπόγεια ρεύματα της γαλλικής κοινωνίας που τρέφουν το απρόβλεπτο.
Ωστόσο, κανείς δεν ανέμενε ότι θα προκύψει αριστερή αντισυστημική υποψηφιότητα με τέτοια δυναμική. Ο Ζαν – Λικ Μελανσόν ξεκίνησε με ποσοστά περί το 10%, αλλά πλέον τα ποσοστά του έχουν εκτιναχτεί στο 18% και με περαιτέρω ανοδικές προοπτικές. Ήδη έχει αφήσει πολύ πίσω τον «επίσημο» υποψήφιο του Σοσιαλιστικού κόμματος Μπενουά Αμόν και έχει υποσκελίσει τον Φρανσουά Φιγιόν, «ακλόνητο φαβορί» μέχρι να ξεσπάσει εναντίον του το γνωστό σκάνδαλο με τις αργομισθίες της συζύγου του. Πλέον, πιέζει ασφυκτικά την υποψηφιότητα του αριστερού κ. Αμόν, σε σημείο ώστε να τίθεται ζήτημα εγκατάλειψης της «κούρσας» από αυτόν υπέρ του Μελανσόν.
Ο Μελανσόν παρουσιάζεται μεν σαν αντισυστημικός, αλλά διαδηλώνει ότι η υποψηφιότητά του αίρεται πάνω από τη διαχωριστική γραμμή Αριστεράς – Δεξιάς. Αναδείχτηκε σε αδιαφιλονίκητο νικητή των ντιμπέιτ επαγγελλόμενος την 6η Γαλλική Δημοκρατία, με ευρεία δημοκρατική μεταρρύθμιση, ανοικοδόμηση του κράτους πρόνοιας και «αντίσταση» στις Βρυξέλλες… Οι προεκλογικές του συγκεντρώσεις είναι εντυπωσιακά πολυπληθείς, ενώ έχει εισαγάγει στην εκστρατεία του και πολλές καινοτομίες, όπως απαγόρευση των κομματικών σημαιών, ταυτόχρονη ομιλία σε διαφορετικές συγκεντρώσεις με τη χρήση… ολογράμματος κ.λπ.
Αν καταφέρει να υποσκελίσει και τον συστημικότερο των υποψηφίων Εμανουέλ Μακρόν και περάσει στο δεύτερο γύρο μαζί με την Μαρίν Λεπέν, το γαλλικό σύστημα θα βρεθεί προ ενός «εφιαλτικού» δεδομένου – και διλήμματος…
Μελανσόν εναντίον Μακρόν;
Ωστόσο, υπάρχει και δεύτερο «εφιαλτικό» σενάριο: να περάσουν στο δεύτερο γύρο ο Εμανουέλ Μακρόν και ο Ζαν – Λικ Μελανσόν! Ούτως ή άλλως, αν ο Μελανσόν περάσεις τον δεύτερο γύρο, οι πιθανότητες να αφήσει έξω είτε την Λεπέν είτε τον Μακρόν είναι μοιρασμένες.
Σε αυτή την περίπτωση, θα έχουμε αντιμέτωπους τον πλέον συστημικό υποψήφιο, που έχει τη θερμή υποστήριξη της πλειονότητας του γαλλικού και συνολικά του ευρωπαϊκού κατεστημένου, και τον εκπρόσωπο της αντισυστημικής Αριστεράς – κι ας έχει απαγορεύσει ο Μελανσόν τις κομματικές σημαίες στις συγκεντρώσεις του.
Αν στην περίπτωση του «διδύμου» Λεπέν – Μελανσόν θα έχουμε πολιτικό και επικοινωνιακό… βέρτιγκο, στην περίπτωση του «διδύμου» Μακρόν – Μελανσόν θα έχουμε το γνωστό σκηνικό: σύμπαν το ευρωπαϊκό και γαλλικό κατεστημένο θα ταχθούν πάση δυνάμει με το μέρος του. Όμως, όπως απέδειξαν το Brexit και η εκλογή Τραμπ, μια τέτοια «πανστρατιά» του κατεστημένου δεν είναι πάντα καλός οιωνός νίκης…
Ακόμη και αν δεν είναι τα επικρατέστερα, αυτά τα δύο «εφιαλτικά» ενδεχόμενα, σίγουρα δεν μπορούν να αποκλειστούν, καθώς οι δημοσκοπικές διαφορές (χωρίς μάλιστα την απαραίτητη διόρθωση του απρόβλεπτου…) μεταξύ των 4 υποψηφίων που έχουν ξεχωρίσει (Λεπέν, Μακρόν, Μελανσόν και Φιγιόν) κινούνται στο εύρος των 3 έως 6 ποσοστιαίων μονάδων.
Ποιος θα νικήσει, αλλά και πώς…
Υποτεθείσθω όμως, ότι επιβεβαιώνεται το «καλό» σενάριο και αντίπαλοι στον δεύτερο γύρο είναι ο Εμανουέλ Μακρόν και η Μαρίν Λεπέν. Σε αυτή την περίπτωση, πράγματι οι πιθανότητες της κ. Λεπέν είναι πολύ μικρές. Ωστόσο, η ευρύτητα της νίκης του κ. Μακρόν δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένη. Επιπλέον, καθώς το πέρασμα στο δεύτερο γύρο θα κριθεί με μικρές διαφορές, η νίκη αυτή δεν θα μπορεί να θεωρηθεί ηγεμονική, δηλαδή νίκη που δίνει την ευχέρεια να εφαρμοστεί ένα ρηξικέλευθο πρόγραμμα για να βγει η Γαλλία από το βάλτο της οικονομικής στασιμότητας και της κοινωνικής κρίσης.
Η υπόσχεση του Φρανσουά Φιγιόν στο πρώτο διάστημα της υποψηφιότητάς του ότι θα φέρει, έστω και καθυστερημένα, τη «θατσερική επανάσταση» στη Γαλλία δεν είναι εύκολο να υλοποιηθεί σε μια κοινωνία τόσο κερματισμένη στους πολιτικούς της προσανατολισμούς. Και μια Γαλλία χωρίς στιβαρό και κοινωνικά επικυρωμένο σχέδιο, για την ίδια και για την Ευρώπη, δεν θα είναι μέρος της ευρωπαϊκής λύσης αλλά μάλλον μέρος του ευρωπαϊκού προβλήματος.
