Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει πώς αρχίζει μια επανάσταση. Ούτε κανείς μπορεί να ξέρει πότε η οργή από μια αδικία ξεπερνά τον φόβο. Το 2011, στην Τυνησία, ένας μικροπωλητής προκάλεσε λαϊκή οργή με την αυτοπυρπόλησή του. Το 2022, ο θάνατος μιας 22χρονης στα χέρια της αστυνομίας έβγαλε τους Ιρανούς στους δρόμους σε κάθε γωνιά της χώρας.
της Roya Hakakian (*)
Η Μαχσά Αμινί και ο αδελφός της είχαν έρθει στην Τεχεράνη από το Σακέζ, μια πόλη του ιρανικού Κουρδιστάν, για να επισκεφθούν συγγενείς. Στις 13 Σεπτεμβρίου, η λεγόμενη αστυνομία των ηθών τη συνέλαβε επειδή δεν φορούσε σωστά τη μαντήλα της. Τρεις ημέρες αργότερα ανακοινώθηκε ο θάνατός της. Οι αρχές υποστηρίζουν ότι πέθανε από την καρδιά της. Σύμφωνα όμως με ανεξάρτητες πηγές, οι ακτινογραφίες στο κρανίο της έδειξαν σημάδια κακοποίησης.
Κάθε φορά που βλέπω φωτογραφίες της Αμινί να βρίσκεται σε κώμα στο νοσοκομείο, σκέφτομαι ότι θα μπορούσα να είμαι στη θέση της. Ημουν μικρό κορίτσι στο Ιράν το 1981, όταν ψηφίστηκε ο νόμος που καθιστά υποχρεωτική τη μαντήλα. Και ήμουν έφηβη όταν η αστυνομία των ηθών άρχισε να κάνει συλλήψεις, συχνά επειδή λίγες τρίχες εξείχαν από τη μαντήλα.
Μια αυγουστιάτικη μέρα του 1984, ενώ φορούσα την ισλαμική μου στολή και τη μαντήλα κάτω από μια θερμοκρασία αφόρητα υψηλή και με τις βρύσες στην Τεχεράνη κλειστές λόγω Ραμαζανίου, σκέφτηκα ότι δεν θα με πείραζε να πέθαινα αν πέθαιναν μαζί μου κι εκείνοι που μας βασάνιζαν τόσο πολύ. Λίγους μήνες αργότερα έφυγα από τη χώρα, σήμερα όμως νιώθω ό,τι νιώθουν πολλές Ιρανές: είμαστε όλες Αμινί.
Από τότε που πέθανε, χιλιάδες άνθρωποι έχουν ξεχυθεί στους δρόμους σε ένδειξη οργής και αλληλεγγύης, ένα σπάνιο γεγονός ακόμη και για μια χώρα που έχει γνωρίσει τόση αναταραχή στην ιστορία της. Οι εύποροι κάτοικοι της βόρειας Τεχεράνης βρέθηκαν δίπλα στους φτωχούς των νότιων προαστίων της. Οι νέοι είναι εκεί, δίπλα στους γονείς τους, ακόμη και τους παππούδες τους. Οι κάτοικοι των πόλεων διαδηλώνουν μαζί με τους κατοίκους των χωριών.
Επικεφαλής είναι οι γυναίκες, που έχουν αντισταθεί περισσότερο στην τυραννία και έχουν διαψεύσει τον μύθο ότι η μαντήλα είναι ισλαμική παράδοση. Το ότι δίπλα τους διαδηλώνουν άνδρες δείχνει ότι η αγανάκτηση για τον μισογυνισμό του καθεστώτος είναι σχεδόν οικουμενική. Οι κίνδυνοι που διατρέχουν αυτοί οι άνθρωποι, και οι θυσίες που κάνουν, δείχνουν ότι αν η τήρηση μιας παράδοσης απαιτεί ενόπλους να τη φυλάνε όλο το 24ωρο και να δέρνουν όποιον την παραβιάζει, τότε οι θυσίες αξίζουν τον κόπο.
Ακόμη και οι διάσημοι που σώπαιναν ως τώρα αποφάσισαν να μιλήσουν. Ηθοποιοί, αθλητές και μουσικοί αναρτούν μηνύματα υποστήριξης προς τους διαδηλωτές, ενώ πολλοί δεν διστάζουν ακόμη και να καλέσουν τον στρατό να επέμβει στο πλευρό τους. Η γενική θλίψη, και η αίσθηση της αδικίας που αντιμετωπίζει κάθε Ιρανή και Ιρανός, έχουν εκτοπίσει τις εθνικές διαιρέσεις.
Κανείς στο Ιράν σήμερα δεν βάζει φωτιά σε ομοιώματα του Θείου Σαμ ή σε αμερικανικές σημαίες. Αντιθέτως, γυναίκες καίνε τις μαντήλες τους στους δρόμους σε φωτιές που ανάβουν γι’αυτές οι άνδρες. Δεν αντιδρούν στη μαντήλα, αντιδρούν στην υποχρέωση να τη φορούν. Περιέργως, παρά την απουσία σχέσεων μεταξύ ΗΠΑ και Ιράν τις τέσσερις τελευταίες δεκαετίες, δύο αμερικανικά ιδανικά – τα δικαιώματα και η επιλογή – έχουν διεισδύσει στη χώρα. Οι άνθρωποι διαδηλώνουν με σύνθημα όχι «Θάνατος στην Αμερική», αλλά «Θάνατος στον Δικτάτορα».
Πριν από 43 χρόνια, το Ιράν εξευτέλισε την Αμερική παρουσιάζοντας στις κάμερες με δεμένα μάτια τους υπαλλήλους της αμερικανικής πρεσβείας που είχαν συλληφθεί όμηροι. Σήμερα, ο ιρανικός λαός εξευτελίζει τους ηγέτες του σκίζοντας τις αφίσες με τον Αλί Χαμενεϊ. Το Ιράν ζει την ουκρανική του στιγμή.
(*) Η Ρόγια Χακακιάν είναι ιρανοαμερικανίδα ποιήτρια και συγγραφέας
