Σκότωσε ή θα σκοτωθείς είναι η νέα λογική της περιοχής. Η αποτροπή και η διπλωματία θα ήταν καλύτερες
Από τότε που η Χαμάς έσφαξε τους Ισραηλινούς στις 7 Οκτωβρίου 2023, η βία εξαπλώνεται. Ένα χρόνο μετά, η Μέση Ανατολή βρίσκεται μια ανάσα από την έναρξη ενός ολοκληρωτικού πολέμου μεταξύ του Ισραήλ και του Ιράν. Ο επιδέξιος αποδεκατισμός της Χεζμπολάχ, μιας λιβανέζικης πολιτοφυλακής που υποστηρίζεται από το Ιράν, από το Ισραήλ, ώθησε την Ισλαμική Δημοκρατία να ρίξει βροχή πυραύλων στο Ισραήλ την 1η Οκτωβρίου. Το Ισραήλ μπορεί να ανταποδώσει, ίσως πλήττοντας τις βιομηχανικές, στρατιωτικές ή πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, ελπίζοντας να τερματίσει μια για πάντα την απειλή που αποτελεί για το εβραϊκό κράτος.
Το Ιράν είναι σίγουρα μια απειλή, και η χρήση βίας εναντίον του από το Ισραήλ ή την Αμερική θα ήταν και νόμιμη και, αν είναι προσεκτικά διαβαθμισμένη, σοφή. Αλλά η ιδέα ότι μια μοναδική αποφασιστική επίθεση στο Ιράν θα μπορούσε να μεταμορφώσει τη Μέση Ανατολή είναι μια φαντασίωση. Ο περιορισμός του ιρανικού καθεστώτος απαιτεί συνεχή αποτροπή και διπλωματία. Μακροπρόθεσμα, η ασφάλεια του Ισραήλ εξαρτάται επίσης από τον τερματισμό της καταπίεσης των Παλαιστινίων.
Η τελευταία άμεση επίθεση του Ιράν κατά του Ισραήλ περιελάμβανε 180 βαλλιστικούς πυραύλους. Σε αντίθεση με προηγούμενο χτύπημα τον Απρίλιο, αυτή τη φορά το Ιράν προειδοποίησε ελάχιστα. Αλλά όπως και στην προηγούμενη περίπτωση, τα περισσότερα από τα βλήματα αναχαιτίστηκαν. Η ομοβροντία ήταν μια απάντηση στον εξευτελισμό του πληρεξουσίου του, της Χεζμπολάχ, η οποία μέχρι πριν από δύο εβδομάδες ήταν η πιο απειλητική πολιτοφυλακή στην περιοχή. Κανείς δεν πρέπει να χύνει δάκρυα για μια τρομοκρατική οργάνωση που βοήθησε να μετατραπεί ο Λίβανος σε ένα αποτυχημένο κράτος. Τον τελευταίο χρόνο η Χεζμπολάχ βομβάρδιζε το Ισραήλ, αναγκάζοντας την εκκένωση αμάχων στη βόρεια ζώνη του. Η αντεπίθεση του Ισραήλ, σε αντίθεση με την εισβολή του στη Γάζα, ήταν προγραμματισμένη από καιρό. Έκανε καταστροφική χρήση των πληροφοριών, της τεχνολογίας και της αεροπορικής ισχύος, σκοτώνοντας τους ηγέτες της πολιτοφυλακής, συμπεριλαμβανομένου του αρχηγού της, Χασάν Νασράλα, ακρωτηριάζοντας τους μαχητές της με εκρηκτικούς βομβητές και καταστρέφοντας ίσως τους μισούς από τους 120.000 ή περισσότερους πυραύλους και ρουκέτες της.
Αυτή η ταπείνωση της Χεζμπολάχ προκάλεσε κρίση αξιοπιστίας για τον υποστηρικτή της. Επί τρεις δεκαετίες το Ιράν προσπαθούσε να εκφοβίσει το Ισραήλ, τα αραβικά κράτη και τη Δύση με μια διττή προσέγγιση, απειλώντας με αγώνα δρόμου για μια πυρηνική βόμβα και οργανώνοντας έναν «άξονα αντίστασης», ένα δίκτυο πολιτοφυλακών που περιλαμβάνει τη Χαμάς, τη Χεζμπολάχ και τους Χούθι στην Υεμένη. Τώρα αυτός ο άξονας παραπαίει: Το Ισραήλ χτύπησε τη στρατιωτική πτέρυγα της Χαμάς στη Γάζα και ξεγέλασε τη Χεζμπολάχ. Ξαφνικά το καθεστώς του Ιράν μοιάζει πολύ αδύναμο για να βοηθήσει τους φίλους του – και, ίσως, για να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Ακόμη και οι βαλλιστικοί πύραυλοί του δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν την αεράμυνα του Ισραήλ.
Για το Ισραήλ ο κίνδυνος τώρα είναι η υπερβολή. Θα μπορούσε να υπάρξει «αλλοίωση» της επιχείρησης στο Λίβανο, με περιορισμένες εισβολές πεζικού που θα μετατραπούν σε πλήρη εισβολή, ένα λάθος που έκανε το Ισραήλ το 1982 και ξανά το 2006. Τα επικείμενα αντίποινά του κατά του Ιράν εγκυμονούν ακόμη μεγαλύτερους κινδύνους. Μια επιλογή θα ήταν να καταστρέψει τους κόμβους εξαγωγής πετρελαίου του Ιράν, παραλύοντας τα οικονομικά του καθεστώτος και ταρακουνώντας τις αγορές ενέργειας. Μια άλλη θα ήταν να πλήξει τις πυρηνικές εγκαταστάσεις του. Ορισμένοι στο Ισραήλ βλέπουν ένα παράθυρο ευκαιρίας. Προς το παρόν, η ικανότητα του Ιράν να αντεπιτεθεί μέσω της Χεζμπολάχ έχει αμβλυνθεί, αλλά τα επόμενα δύο χρόνια έχει ένα ισχυρό νέο κίνητρο να κατασκευάσει το πρώτο του πυρηνικό όπλο, για να αποκαταστήσει την αποτροπή. Η σκληρή δεξιά του κυβερνητικού συνασπισμού του Ισραήλ, συμπεριλαμβανομένου του πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου, ονειρεύεται ότι ένα μοναδικό, καταστροφικό χτύπημα στο Ιράν τώρα θα μπορούσε να τερματίσει όλες τις σημαντικές απειλές για την ασφάλεια του Ισραήλ για το ορατό μέλλον.
Αυτή η άποψη είναι ελκυστική αλλά και επικίνδυνη. Είναι αλήθεια ότι η συμπεριφορά του Ιράν έχει χειροτερέψει από τότε που η κυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ εγκατέλειψε τη συμφωνία για το πάγωμα του πυρηνικού του προγράμματος. Τον τελευταίο χρόνο το Ιράν επιτάχυνε τον εμπλουτισμό ουρανίου, εξόπλισε τους Χούθι, εκτέλεσε εκατοντάδες αντιφρονούντες στο εσωτερικό του και προμήθευσε τεράστιο αριθμό μη επανδρωμένων αεροσκαφών για να βοηθήσει τη Ρωσία να σκοτώσει Ουκρανούς. Ο νέος πρόεδρός του, Μασούντ Πεζεσκιάν, είναι υποτίθεται μεταρρυθμιστής αλλά στην πραγματικότητα αιχμάλωτος των συντηρητικών. Παρόλα αυτά, το Ιράν είναι απρόβλεπτο. Το κληρικοστρατιωτικό καθεστώς του είναι αντιδημοφιλές στο εσωτερικό και αντιμετωπίζει οικονομική παρακμή και κρίση διαδοχής όταν πεθάνει ο 85χρονος ανώτατος ηγέτης, Αλί Χαμενεΐ. Μια εφάπαξ επίθεση στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του θα μπορούσε να αποσταθεροποιήσει το καθεστώς. Αλλά θα μπορούσε να αποτύχει να καταστρέψει τις εγκαταστάσεις αυτές, οι οποίες βρίσκονται βαθιά στο υπέδαφος, και να ενθαρρύνει τους σκληροπυρηνικούς που θα μπορούσαν να τρέξουν ακόμη πιο γρήγορα για μια βόμβα, ίσως με τη βοήθεια της Ρωσίας.
Ένας πιο αποτελεσματικός τρόπος αποτροπής του Ιράν θα μπορούσε να μοιάζει ως εξής. Το Ισραήλ, υποστηριζόμενο από την Αμερική, θα πρέπει να διατυπώσει αξιόπιστες απειλές για τη διεξαγωγή επαναλαμβανόμενων στρατιωτικών χτυπημάτων στο πυρηνικό του πρόγραμμα για τα επόμενα χρόνια, ώστε να το εμποδίσει να αποκτήσει βόμβα. Η Αμερική και οι σύμμαχοί της θα πρέπει να επιβάλουν αυστηρότερες κυρώσεις στις εξαγωγές πετρελαίου του, αν επιδιώκει να επανεξοπλίσει τις πολιτοφυλακές του. Επιπλέον, πρέπει να υπάρξουν κίνητρα για να βοηθηθούν οι μεταρρυθμιστές του Ιράν. Οι διπλωμάτες θα πρέπει να καταστήσουν σαφές ότι, αν το Ιράν σταματήσει την προσπάθειά του για πυρηνικά όπλα και τον εξοπλισμό των πληρεξουσίων του και της Ρωσίας, θα λάβει ελάφρυνση των κυρώσεων. Αν και ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν έχει δηλώσει ότι δεν υποστηρίζει μια βιαστική επίθεση στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, ο κ. Νετανιάχου μπορεί να ελπίζει ότι ένας μελλοντικός πρόεδρος Τραμπ θα υποστηρίξει μια πιο γερακίσια προσέγγιση. Αυτό που χρειάζεται το Ισραήλ, ωστόσο, είναι μακροπρόθεσμη διακομματική υποστήριξη από την Αμερική, μετριασμένη με συμβουλές αυτοσυγκράτησης.
Η αμερικανική υποστήριξη και η ισραηλινή αυτοσυγκράτηση θα είναι επίσης ζωτικής σημασίας για την αντιμετώπιση του άλλου μεγάλου προβλήματος ασφαλείας του Ισραήλ: των Παλαιστινίων. Ο κ. Νετανιάχου και οι σκληροπυρηνικοί του θέλουν οι Ισραηλινοί και ο κόσμος να κοιτάζουν μόνο το Ιράν, υποβαθμίζοντας τις απειλές στη Γάζα, όπου η Χαμάς έχει σχεδόν συντριβεί, και στη Δυτική Όχθη.
Ο στενός δρόμος προς την ειρήνη
Ωστόσο, την ημέρα του χτυπήματος του Ιράν περισσότεροι Ισραηλινοί πέθαναν από επίθεση με όπλο και μαχαίρι στο Τελ Αβίβ παρά από πυραύλους, και η μεγαλύτερη απώλεια ισραηλινών ζωών σε έναν χρόνο πολέμου ήταν από τους εγχώριους δολοφόνους της Χαμάς. Η ατελείωτη καταστολή, μετά το θάνατο περισσότερων από 40.000 κατοίκων της Γάζας τον περασμένο χρόνο, θα γεννήσει μια νέα γενιά μαχητών. Στο Ισραήλ, το κίνημα των εποίκων και η τοξική πολιτική του θέτουν σε κίνδυνο τις ανοιχτές αξίες που στηρίζουν την οικονομία υψηλής τεχνολογίας της χώρας. Οποιαδήποτε προσέγγιση με τη Σαουδική Αραβία, η οποία θα μπορούσε να βοηθήσει στον περιορισμό του Ιράν, εξαρτάται από την καλύτερη μεταχείριση των Παλαιστινίων. Μια αιώνια κατοχή, αντίθετα, εγγυάται περισσότερες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που θα διαβρώσουν την ισραηλινή κοινωνία και θα καταπονήσουν, ίσως και να διαλύσουν, τη συμμαχία με την Αμερική.
Καθώς ο πόλεμος κλιμακώνεται στη Μέση Ανατολή, η κυβέρνηση του Ισραήλ πιστεύει ότι έχει το πλεονέκτημα. Ίσως και να το έχει. Αλλά η πρόκληση είναι να μεταφράσει τη στρατιωτική υπεροχή σε διαρκή στρατηγικά κέρδη και τελικά σε ειρήνη. Χωρίς αυτό, το αίμα θα συνεχίσει να ρέει για τα επόμενα χρόνια.
