Η εκπλήρωση του ονείρου της μεγάλης δύναμης απαιτεί αυτοσυγκράτηση, όχι εγκατάλειψη
“Πολιτική και θρησκεία δεν μπορούν να αναμειγνύονται”, έκρινε το Ανώτατο Δικαστήριο της Ινδίας το 1994. Μια απόφαση που θεωρήθηκε τότε καθοριστική διευκρίνιση του κοσμικού χαρακτήρα του Συντάγματος της χώρας. Πώς να το πεις αυτό στα εκατομμύρια που παρακολούθησαν τον Ναρέντρα Μόντι να παρίσταται στον αγιασμό ενός αμφιλεγόμενου ινδουιστικού ναού αξίας 220 εκατομμυρίων δολαρίων, σε μια τελετή που σηματοδοτεί την άτυπη έναρξη της εκστρατείας του για τρίτη πρωθυπουργική θητεία ως πρωθυπουργός στις εκλογές που θα διεξαχθούν έως τον Μάιο. Για τα 200 εκατομμύρια μουσουλμάνους της Ινδίας και πολλούς Ινδούς που θέλουν το κοσμικό κράτος, το γεγονός αυτό σηματοδοτεί το αποκορύφωμα ενός ινδουιστικού-εθνικιστικού σχεδίου δεκαετιών για την κυριαρχία στην Ινδία.
Ακόμα και καθώς ο Μόντι εμφανίζεται στο ναό της Αγιοντίγια στη βόρεια Ινδία, ο άλλος πυλώνας της αποστολής του συνεχίζεται με γοργούς ρυθμούς: Ο εντυπωσιακός εκσυγχρονισμός της Ινδίας. Η χώρα είναι η ταχύτερα αναπτυσσόμενη μεγάλη οικονομία του πλανήτη και πλέον η πέμπτη μεγαλύτερη. Οι παγκόσμιοι επενδυτές απολαμβάνουν την αλματώδη ανάπτυξη των υποδομών της και την αυξανόμενη τεχνολογική της εξειδίκευση. Ο Μόντι θέλει να γίνει ο πιο σημαντικός ηγέτης της Ινδίας μετά τον Τζαουαχαρλάλ Νεχρού. Το όραμά του για εθνικό μεγαλείο αφορά τόσο τον πλούτο όσο και τη θρησκεία. Ο κίνδυνος είναι ότι ένας αυταρχικός ινδουιστικός σωβινισμός υπονομεύει τις οικονομικές του φιλοδοξίες. Για να καταλάβει κανείς τον παράξενο συμβολισμό της Αγιοντίγια πρέπει να ταξιδέψει πίσω στο χρόνο. Το κάποτε περιθωριακό κόμμα Bharatiya Janata (bjp) του Μόντι, έχτισε το όνομά του κάνοντας εκστρατεία για το καθεστώς ενός τζαμιού εκεί από το 1990. Οργάνωσε μια συγκέντρωση ινδουιστών ακτιβιστών το 1992 που οδήγησε στην καταστροφή του, πυροδοτώντας ταραχές μεταξύ ινδουιστών και μουσουλμάνων σε όλη τη Νότια Ασία.
Ο πολυτελής ινδουιστικός ναός που εγκαινίασε ο Μόντι είναι χτισμένος στη θέση εκείνου του κατεστραμμένου τζαμιού. Για πολλούς Ινδουιστές αυτό σηματοδοτεί τη διόρθωση ενός αρχαίου λάθους: η τοποθεσία είναι επίσης η μυθική γενέτειρα του Ραμ, θεότητας των Ινδουιστών. Προηγούμενοι ηγέτες του bjp, όπως ο Atal Bihari Vajpayee, υποβάθμισαν την ινδουιστική ιδεολογία του κόμματος, γνωστή ως Hindutva, για να κερδίσουν την υποστήριξη της πλειοψηφίας. Μετά από δέκα χρόνια στην εξουσία, ο κ. Μόντι, ο οποίος είχε εμπλακεί σε πολύνεκρες αντιμουσουλμανικές ταραχές το 2002 όταν διοικούσε το κρατίδιο Γκουτζαράτ -αργότερα αθωώθηκε από τα δικαστήρια- δεν φαίνεται πλέον τόσο συγκρατημένος.
Οι ριζοσπάστες του bjp έχουν ενδυναμωθεί. Υπήρξαν επιθέσεις του όχλου εναντίον μουσουλμάνων. Αρκετές πολιτείες που διοικούνται από το bjp έχουν ψηφίσει νόμους κατά του προσηλυτισμού. Ο Μόντι έχει ενισχύσει την ισλαμοφοβία προωθώντας, μεταξύ άλλων, ένα νόμο περί ιθαγένειας που κάνει διακρίσεις εις βάρος των μουσουλμάνων. Το ισχυρό στυλ διακυβέρνησής του χαρακτηρίζεται επίσης από παρεμβάσεις και επιθέσεις στους πυλώνες της παλιάς φιλελεύθερης τάξης της Ινδίας, όπως ο Τύπος, οι φιλανθρωπικές οργανώσεις, οι δεξαμενές σκέψης, ορισμένα δικαστήρια και πολλοί πολιτικοί της αντιπολίτευσης.
Εάν ο Μόντι και το bjp κερδίσουν μια τρίτη θητεία -όπως φαίνεται σχεδόν βέβαιο- πολλοί ανησυχούν ότι το σχέδιο Hindutva θα προχωρήσει ακόμη περισσότερο. ακτιβιστές του bjp αγωνίζονται για την αντικατάσταση τζαμιών με ναούς σε εκατοντάδες άλλες τοποθεσίες. Ο Μόντι θέλει να καταργήσει τις συνταγματικές διατάξεις για το μουσουλμανικό οικογενειακό δίκαιο. Μια πιθανή αναδιάταξη των κοινοβουλευτικών περιφερειών θα μπορούσε να οδηγήσει στην ανάληψη εξουσίας από τον πολυπληθή βορρά που μιλάει ινδικά και υποστηρίζει το bjp, εις βάρος του πλουσιότερου βιομηχανικού νότου. Ο ηλικίας 73 ετών, Ναρέντρα Μόντι θα μπορούσε να κυβερνήσει ως ισχυρός άνδρας την Ινδία, για μια ακόμη δεκαετία ή και περισσότερο.
Η πραγματικότητα που προκαλεί ανατριχίλα είναι ότι αυτός ο θρησκευτικός και πολιτικός αγώνας διεξάγεται παράλληλα με μια τεράστια οικονομική αισιοδοξία. Η ανάπτυξη ξεπέρασε το 7% τα τελευταία τετράμηνα. Η χώρα διαθέτει τώρα εξαιρετικά βελτιωμένες υποδομές μεταφορών, τεράστιες και βαθιές αγορές μετοχών, ισχυρότερες τράπεζες, τεράστια συναλλαγματικά αποθέματα, ένα λιγότερο πολύπλοκο φορολογικό σύστημα και λιγότερη διαφθορά. Η Ινδία γίνεται επιτέλους μια ενιαία αγορά, επιτρέποντας στις επιχειρήσεις να εκμεταλλευτούν οικονομίες κλίμακας και υποσχόμενη ταχύτερες επιχειρηματικές επενδύσεις. Ενώ η μεταποίηση δεν έχει ακόμη απογειωθεί, η βιομηχανία αρχίζει να συνδέεται με παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού, από δρομολογητές στο διαδίκτυο μέχρι ηλεκτρικά δίκυκλα. Ο γιγαντιαίος τομέας των τεχνολογικών υπηρεσιών ελπίζει να πλουτίσει, καθώς οι εταιρείες σε όλο τον κόσμο ζητούν βοήθεια για την υιοθέτηση της τεχνητής νοημοσύνης.
Οι οικονομικές επιδόσεις απέχουν ακόμη πολύ από το να είναι τέλειες. Ο ρυθμός δημιουργίας κανονικών θέσεων εργασίας είναι πολύ χαμηλός – ένας λόγος για τον οποίο ο Μόντι έχει δημιουργήσει ψηφιακά προγράμματα πρόνοιας για τους φτωχούς, ενισχύοντας την εικόνα του μεταξύ των απλών Ινδουιστών ως ηγέτη που νοιάζεται για τους καταπιεσμένους. Η Ινδία κάνει πολύ λίγα για την ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού και το εκπαιδευτικό της σύστημα είναι τραγικό. Ορισμένες ισχυρές επιχειρήσεις έχουν υπερβολική επιρροή. Ωστόσο, είναι ένα θεμέλιο πάνω στο οποίο μπορεί κανείς να χτίσει.
Το ερώτημα είναι αν η θρησκευτική ατζέντα και η ταχεία οικονομική ανάπτυξη είναι συμβατές. Η απάντηση είναι ναι, αλλά μόνο μέχρι ενός σημείου. Τα τελευταία δέκα χρόνια πολλά από τα οικονομικά επιτεύγματα του Μόντι πραγματοποιήθηκαν παράλληλα με τη θρησκευτική του ατζέντα. Η κοινοβουλευτική δύναμη του bjp και η δημοτικότητα του Μόντι κατέστησαν δυνατή την προώθηση δύσκολων μεταρρυθμίσεων, συμπεριλαμβανομένου του εθνικού φόρου επί των πωλήσεων. Η ενότητα και η επιρροή της κυβέρνησης έχουν δώσει στους επενδυτές την πεποίθηση ότι η πολιτική είναι σταθερή, παρόλο που οι πολιτικές ελευθερίες έχουν διαβρωθεί.
Ωστόσο, αν ο Μόντι κατά την τρίτη θητεία του ολισθήσει περαιτέρω προς την ινδουιστική και αυταρχική διακυβέρνηση, ο οικονομικός υπολογισμός θα αλλάξει. Ας πάρουμε το χάσμα βορρά-νότου. Εάν η Ινδία συνεχίσει να αναπτύσσεται με ταχείς ρυθμούς, ο βιομηχανοποιημένος, πλούσιος και τεχνολογικά προηγμένος νότος είναι πιθανό να προχωρήσει περισσότερο, αντλώντας εργατικό δυναμικό από τον βορρά. Όμως, η Hindutva έχει μικρή απήχηση στο νότο. Προωθώντας την περαιτέρω και συγκεντρώνοντας παράλληλα περισσότερη εξουσία στα χέρια του, ο Μόντι θα μπορούσε να επιδεινώσει τις ήδη αυξανόμενες εντάσεις σχετικά με τους εσωτερικούς μετανάστες, τα φορολογικά έσοδα και την εκπροσώπηση.
Ή ας σκεφτεί κανείς την οικονομική σταθερότητα, η οποία εξαρτάται από τη διαχείριση της οικονομίας από διεθνώς αξιόπιστους τεχνοκράτες και όχι από ιδεολόγους του bjp. Δεν χρειάζεται να υπερβάλλει κανείς για το πόσο μεγάλη αξία δίνουν οι εταιρείες στο κράτος δικαίου. Επενδύουν στην Κίνα εδώ και δεκαετίες. Αλλά αν η λήψη αποφάσεων γίνει αυταρχική και απρόβλεπτη καθώς ο Μόντι θα μεγαλώνει και θα απομονώνεται, και αν οι θεσμοί αποδυναμωθούν, οι επιχειρήσεις θα γίνουν πιο επιφυλακτικές στην τοποθέτηση τεράστιων κεφαλαίων.
Βλέπει άραγε ο Μόντι αυτόν τον κίνδυνο, καθώς στέκεται στην τελετή στην Αγιόντγια μπροστά σε θαυμαστές και ακόλουθους -τους ηγέτες της νέας, θρασύτατης, εθνικιστικής ελίτ της Ινδίας; Τον είχε δει στο παρελθόν: πριν γίνει πρωθυπουργός προσπάθησε να μετατραπεί από φανατικό ινδουιστή σε ρεαλιστή διαχειριστή του επιτυχημένου κρατιδίου του, του Γκουτζαράτ. Με μια τρίτη θητεία να πλησιάζει, θα πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι, για να εκπληρώσει το όνειρό του να καταστήσει την Ινδία μεγάλη δύναμη, η εξισορρόπηση πρέπει να συνεχιστεί. Απαιτεί αυτοσυγκράτηση, όχι εγκατάλειψη. Αν ο Μόντι αποτύχει, οι ελπίδες 1,4 δισ. ανθρώπων και οι προοπτικές για το λαμπρότερο μέρος της παγκόσμιας οικονομίας θα διαψευστούν.
Πηγή : The Economist
