Οι ενήλικες-παιδιά είναι παντού γύρω σας
Ένα μεγαλύτερο αφεντικό διόρθωνε μια νεότερη υπάλληλο. «Δεν υπάρχει π στο ‘χάμστερ'”, είπε το αφεντικό. Αλλά «έτσι το γράφω εγώ», διαμαρτυρήθηκε η 20χρονη. Το αφεντικό πρότεινε να συμβουλευτούν ένα λεξικό. Η υπάλληλος τηλεφώνησε στη μητέρα της, την έβαλε σε ανοιχτή ακρόαση και με δάκρυα στα μάτια επέμενε να πει στο αφεντικό της να μην είναι τόσο κακιά.
Πρόκειται για μια συγκλονιστική βινιέτα. Η δακρυσμένη υπάλληλος φαίνεται να έχει ενστερνιστεί την έννοια της «δικής μου αλήθειας», μια δημοφιλής φράση που αποσκοπεί στον εξορθολογισμό των πεποιθήσεων του ομιλητή και στην προστασία του από την κριτική που βασίζεται σε γεγονότα. Μπορείτε να πείτε ότι 1+1=2, αλλά η «δική μου αλήθεια» είναι ότι κάνει τρία. Οι μεταμοντέρνοι θεωρούν αυτόν τον τρόπο σκέψης εξελιγμένο. Ο Keith Hayward τον αποκαλεί παιδαριώδη. Έχει δίκιο.
Αλλά ο κ. Hayward, εγκληματολόγος στο Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης, πηγαίνει πολύ παραπέρα. Στο βιβλίο του «Infantilised», υποστηρίζει ότι οι νέοι σήμερα είναι λιγότερο ώριμοι από τις προηγούμενες γενιές και ότι ευθύνεται η δυτική κουλτούρα. Προσφέρει πολλά παραδείγματα παλιμπαιδισμού για να ενισχύσει την άποψή του. Σε κάποιους ανθρώπους αρέσει να αναβιώνουν τις παιδικές τους απολαύσεις, ντύνοντας το «My Little Pony» και αγοράζοντας εισιτήρια για μέρη όπου μπορούν να πηδούν σε λάκκους με μπάλες και να παίζουν μαξιλαροπόλεμο. Κάποιοι συνεχίζουν να κυνηγούν τις εφηβικές κλωτσιές σε νυχτερινά κέντρα μέχρι και την πρώιμη μέση ηλικία.
Κατά τη διάρκεια πολλών ετών ως λέκτορας, ο κ. Hayward άρχισε να ανησυχεί ότι οι 18χρονοι φοιτητές του «έμοιαζαν λιγότερο με ώριμους εφήβους στο μεταίχμιο της ενηλικίωσης και περισσότερο με φοβισμένους μαθητές που περιφέρονταν σε έναν ξένο κόσμο της αυτονομίας των ενηλίκων». Ένας από αυτούς έφτασε στο μάθημα ντυμένος με μια μπλούζα, σημειώνοντας ότι έκανε κρύο και του άρεσε να νιώθει άνετα. Δεν «ανησυχούσε για τις παιδαριώδεις προεκτάσεις ενός τέτοιου ενδύματος;» ρώτησε ο κ. Hayward. «Όχι, θέλω να μου φέρονται σαν παιδί», ήρθε η απάντηση. «Η ενηλικίωση είναι δύσκολη».
Εδώ ο συγγραφέας παράγει τα πιο στέρεα στοιχεία του, αν και θα είναι γνωστά σε πολλούς αναγνώστες. Στις πλούσιες χώρες έχει μειωθεί δραματικά το ποσοστό των ανθρώπων που, μέχρι την ηλικία των 30 ετών, έχουν επιτύχει τα παραδοσιακά σημάδια της ενηλικίωσης: φεύγουν από το σπίτι, γίνονται οικονομικά ανεξάρτητοι, παντρεύονται, αποκτούν παιδί. Στη Βρετανία, η μέση ηλικία για τον πρώτο ( ετερόφυλο) γάμο, στα 33 έτη για τους άνδρες και στα 31 έτη για τις γυναίκες, είναι μια δεκαετία υψηλότερη από ό,τι ήταν στις αρχές της δεκαετίας του 1960. Το 2016 μια μελέτη της Pew διαπίστωσε ότι για πρώτη φορά μετά από 130 χρόνια, οι Αμερικανοί 18-34 ετών ήταν πιο πιθανό να ζουν με τους γονείς τους παρά με σύντροφο σε ξεχωριστή κατοικία.
Η ποπ κουλτούρα, πιστεύει ο κ. Hayward, παιδαγωγεί τους ανθρώπους. Ο σύγχρονος κινηματογράφος εξυμνεί την ανωριμότητα. Από τα ανορθόδοξα ανδρόγυνα του «School of Rock» και του «Ted» (στο οποίο πρωταγωνιστεί ένα αρκουδάκι που πίνει μπύρα) μέχρι τα ατελείωτα ριμέικ του «Batman» και του «Spider-Man», «μια επίσκεψη στον κινηματογράφο στις μέρες μας μοιάζει περισσότερο με επίσκεψη σε κατάστημα παιχνιδιών». Οι εκπομπές ριάλιτι «εξομαλύνουν τον παλιμαιδισμό», κάνοντας «40- και 50χρονες διασημότητες να ντύνονται αυτοκινητάκια, παιδικά αρκουδάκια και δεινόσαυροι». Πολλές διαφημίσεις αποτελούν «επίθεση στην ώριμη ενηλικίωση». Το Milky Bar Kid έχει ενσαρκωθεί από ηθοποιούς όλων των ηλικιών. Η καμπάνια «live young» του νερού Evian παρουσίασε ενήλικες με μπλουζάκια που έδειχναν μωρουδιακούς κορμούς κάτω από το λαιμό τους.
Το εκπαιδευτικό σύστημα φέρει επίσης κάποια ευθύνη. Οι φοιτητές προστατεύονται από δυνητικά ενοχλητικές ιδέες: το Πανεπιστήμιο του Aberdeen στη Σκωτία έθεσε προειδοποίηση για τον «Πίτερ Παν», λέγοντας ότι οι φοιτητές μπορεί να βρουν τις «περίεργες προοπτικές για το φύλο» στο βιβλίο «συναισθηματικά προκλητικές». Στους μαθητές λέγονται πράγματα που είναι προφανώς αναληθή, όπως «Μπορείς να γίνεις ό,τι θέλεις να γίνεις». Η ιστορία, η κοινωνιολογία και η φιλοσοφία συμπιέζονται σε ένα «παιδικό ηθικό παραμύθι» των «προνομιούχων» και των «καταπιεσμένων». Τα σχολεία και τα πανεπιστήμια συνήθιζαν να διδάσκουν «την αδιαμφισβήτητη ιδέα ότι [οι μαθητές] θα πρέπει να προσαρμόσουν τη συμπεριφορά τους και να προσαρμοστούν στον κόσμο, αν πρόκειται να λειτουργήσουν αποτελεσματικά μέσα σε αυτόν». Όχι πια.
Τέλος, ο κ. Hayward επιπλήττει τον φιλελεύθερο σχολιασμό. Από τη μία πλευρά, πανηγύρισαν την Γκρέτα Τούνμπεργκ, μια πρώην ακτιβίστρια μαθήτρια, ως «παντογνώστρια σοφή», παρά το γεγονός ότι δεν διέθετε «καμία επιστημονική εμπειρία» και δεν είπε «τίποτα απολύτως πρωτότυπο για τα κλιματικά ζητήματα». Αυτό, ισχυρίζεται, αποτελεί απόδειξη «μιας αντιστροφής ρόλων, κατά την οποία στους νέους αποδίδεται όλο και περισσότερο η πνευματική βαρύτητα και η πολιτιστική εξουσία για την εκπαίδευση των ενηλίκων».
Από την άλλη πλευρά, όταν η Σαμίμα Μπέγκουμ, μια Βρετανίδα μαθήτρια περίπου στην ίδια ηλικία με την κ. Τούνμπεργκ, πήγε να ενταχθεί στο Ισλαμικό Κράτος που δολοφονεί και βιάζει μαζικά, οι ίδιοι φιλελεύθεροι ειδήμονες κατήγγειλαν την απόφαση της βρετανικής κυβέρνησης να μην της επιτρέψει να επιστρέψει στη Βρετανία για να αντιμετωπίσει τη δικαιοσύνη, παρουσιάζοντάς την «ως ένα εξαπατημένο παιδί… πολύ νέο και αφελές για να γνωρίζει το μυαλό της και, επομένως, μη υπεύθυνη για τις μετέπειτα πράξεις της». «Όταν η κοινωνία ενεργεί με έναν τόσο υποκριτικό τρόπο, ενηλικιώνοντας από τη μία πλευρά και παιδαγωγώντας από την άλλη, παίζει ένα επικίνδυνο και διπρόσωπο παιχνίδι», βροντοφωνάζει ο κ. Hayward.
Ίσως και να είναι έτσι. Αλλά το κύριο φιλελεύθερο επιχείρημα υπέρ του να επιτραπεί στην κ. Μπέγκουμ να επιστρέψει στην πατρίδα της είναι ότι είναι ενάντια στο διεθνές δίκαιο να καταστεί κάποιος απάτριδος. Αν δεν ήταν έτσι, οι χώρες θα μπορούσαν να πετάξουν όλους τους εγκληματίες τους σε ξένες ακτές και να αρνηθούν να τους δεχτούν πίσω. Ο κ. Hayward δεν το αναφέρει αυτό.
Υπάρχουν μερικά ψήγματα σε αυτό το βιβλίο. Αυτός ο κριτικός ενθουσιάστηκε όταν έμαθε ότι, σύμφωνα με το «υπέροχα ονομαζόμενο» Εργαστήριο Ανηθικότητας του University of British Columbia, όσοι δηλώνουν τακτικά ότι είναι θύματα είναι πιο επιρρεπείς στο να λένε ψέματα και να εξαπατούν για ιδιοτελείς σκοπούς, μια συνήθεια από την οποία οι άνθρωποι υποτίθεται ότι πρέπει να ξεφύγουν. Και δεν μπορεί να βλάψει να θυμίσουμε στους Αμερικανούς ψηφοφόρους τον αναφερόμενο σχολικό εκνευρισμό του Ντόναλντ Τραμπ όταν ο αντιπρόεδρός του αρνήθηκε να τον βοηθήσει να προσπαθήσει να ανατρέψει τα αποτελέσματα των εκλογών που έχασε το 2020: «Δεν θέλω να είμαι πια φίλος σου αν δεν το κάνεις αυτό!»
Αλλά το επιχείρημα του κ. Hayward έχει δύο ελαττώματα. Το ένα είναι ότι είναι τόσο γκρινιάρικο. Γιατί οι ενήλικες δεν πρέπει να ντύνονται ως χαρακτήρες κόμικς, αν το απολαμβάνουν; Ποιο είναι το κακό να σου αρέσουν οι ταινίες κινουμένων σχεδίων «Wallace and Gromit»; Το να είσαι ενήλικος σημαίνει να αναλαμβάνεις την ευθύνη των πράξεών σου- δεν σημαίνει να αναζητάς τη διασκέδαση μόνο σε υψηλών προδιαγραφών μέρη.
Το δεύτερο, μεγαλύτερο ελάττωμα είναι ότι ο κ. Hayward αποσιωπά πιο πειστικές εξηγήσεις για την υποτιθέμενη έξαρση του «παλιμπαιδισμού» που καταγγέλλει. Ίσως υπάρχουν πιο αξιομνημόνευτες αποδείξεις ότι οι ενήλικες συμπεριφέρονται παιδαριωδώς στις μέρες μας επειδή όλοι έχουν φωτογραφική μηχανή και δημοσιεύουν διασκεδαστικά αποσπάσματα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Τα ηλίθια πράγματα που έκαναν οι Boomers και η Generation X στα 20 τους έχουν σχεδόν όλα ξεχαστεί, δόξα τω Θεώ. Τα πιο ανόητα καραγκιοζιλίκια των πιο ανόητων μελών της Generation Z τείνουν να γίνονται viral.
Και ίσως ο λόγος για τον οποίο οι νέοι βρίσκουν δουλειά και κάνουν παιδιά αργότερα στη ζωή τους από ό,τι οι προηγούμενες γενιές είναι ότι παραμένουν περισσότερο στην εκπαίδευση. Ένα επιβλητικό 40% των Αμερικανών ηλικίας 25 ετών και άνω έχουν πλέον πτυχίο κολεγίου, από 8% το 1960. Αυτή είναι μια τεράστια αλλαγή και συνήθως θεωρείται καλό πράγμα, ακόμη και αν ορισμένα πτυχία είναι δαπανηρά και άσκοπα. Όσοι εξακολουθούν να σπουδάζουν στα 25 τους είναι απίθανο να είναι οικονομικά ανεξάρτητοι, και ως εκ τούτου μπορεί να διστάζουν να κάνουν παιδιά. Αυτό δεν είναι παιδαριώδες, είναι σοφό.
Άλλοι συγγραφείς, όπως ο Jonathan Haidt και η Jean Twenge, έχουν συγκεντρώσει ενδιαφέρουσες και ενίοτε ανησυχητικές έρευνες σχετικά με τους νέους, από τα προφανώς υψηλά επίπεδα ψυχικής οδύνης τους μέχρι την ισχνή υποστήριξή τους στην ελευθερία του λόγου. Αλλά το να απορρίπτεις μια ολόκληρη γενιά ως μεγάλα μωρά μοιάζει με χαρακτηρισμούς.
