Καθημερινά, οι οθόνες σε όλο τον κόσμο γεμίζουν με ζοφερές εικόνες από τη Γάζα, όπου σχεδόν 2 εκατομμύρια Παλαιστίνιοι έχουν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους. Ακόμα μεγαλύτερος αριθμός έχει εκτοπιστεί στο Κονγκό, το Σουδάν, τη Συρία και την Ουκρανία. Οι περισσότεροι άνθρωποι αισθάνονται συμπόνια όταν βλέπουν συνανθρώπους τους να ”φεύγουν” από βόμβες, σφαίρες ή μαχαίρια. Πολλοί όμως βιώνουν και ένα άλλο συναίσθημα τον φόβο.
Βλέποντας μέσα από μια οθόνη, ο κόσμος μπορεί να φαίνεται βίαιος και τρομακτικός ακόμη και για τους κατοίκους ασφαλών, πλούσιων τόπων. Πολλοί ανησυχούν ότι οι συνεχώς αυξανόμενοι αριθμοί προσφύγων και άλλων μεταναστών θα περάσουν τα σύνορά τους. Οι νατιβιστές πολιτικοί μιλούν για “εισβολή”.
Ο φόβος έχει παγώσει την πολιτική του πλούσιου κόσμου. Ένας άνθρωπος που κάποτε υποστήριξε την απαγόρευση του Κορανίου θα μπορούσε να είναι ο επόμενος Ολλανδός πρωθυπουργός. Το Συντηρητικό Κόμμα της Βρετανίας καταπατά τους συνταγματικούς κανόνες για να προσπαθήσει να στείλει τους αιτούντες άσυλο σε ένα ταξίδι χωρίς επιστροφή στη Ρουάντα. Ο Ντόναλντ Τραμπ λέει σε φωνάζοντα πλήθη ότι οι παράνομοι μετανάστες “δηλητηριάζουν το αίμα της χώρας μας”.
Χρειάζεται κάποια προοπτική. Η συντριπτική πλειονότητα των ανθρώπων που μεταναστεύουν το κάνουν εθελοντικά και χωρίς δράμα. Παρ’ όλη τη συζήτηση για αριθμούς ρεκόρ και πρωτοφανή κρίση, το ποσοστό των ανθρώπων στον κόσμο που ζουν εκτός της χώρας γέννησής τους είναι μόλις 3,6%- δεν έχει αλλάξει σχεδόν καθόλου από το 1960, όταν ήταν 3,1%. Οι αριθμοί των βίαια εκτοπισμένων αυξομειώνονται, ανάλογα με το πόσοι πόλεμοι μαίνονται, αλλά δεν παρουσιάζουν σαφή μακροπρόθεσμη ανοδική τάση. Το σύνολο έχει αυξηθεί ανησυχητικά την τελευταία δεκαετία περίπου, από 0,6% το 2012 σε 1,4% το 2022. Αλλά αυτό είναι μόνο το ένα έκτο του ποσοστού που ήταν μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η άποψη ότι οι πρόσφυγες αποτελούν σοβαρή απειλή για τις πλούσιες χώρες είναι επίσης παρατραβηγμένη. Οι περισσότεροι πρόσφυγες που διαφεύγουν από τον κίνδυνο δεν πάνε μακριά. Από τα 110 εκατ. άτομα που η ΟΗΕ χαρακτήρισε ως βίαια εκτοπισμένους στα μέσα του 2023, περισσότεροι από τους μισούς παρέμειναν στις χώρες τους. Μόλις το 10% είχε καταφέρει να φτάσει στον πλούσιο κόσμο – λίγο περισσότεροι από τον πληθυσμό του Λονδίνου. Ο αριθμός αυτός δεν είναι ασήμαντος, αλλά είναι σαφώς διαχειρίσιμος αν οι κυβερνήσεις συνεργαστούν. Συνολικά, οι φτωχότερες χώρες φιλοξενούν εννέα φορές περισσότερους εκτοπισμένους ανθρώπους με πιο λιτούς πόρους και λιγότερη υστερία.
Μια σοφότερη προσέγγιση της μετανάστευσης θα είχε κατά νου δύο πράγματα. Πρώτον, η μετακίνηση τείνει να κάνει τους ανθρώπους πολύ καλύτερα απ’ ό,τι θα ήταν, αν είχαν μείνει στη θέση τους. Όσοι φεύγουν από τον κίνδυνο βρίσκουν ασφάλεια. Όσοι αναζητούν μια νέα αρχή βρίσκουν ευκαιρίες. Οι μετανάστες από φτωχές χώρες σε πλούσιες αυξάνουν κατά πολύ τους δικούς τους μισθούς και έχουν ελάχιστη ή καμία επίδραση σε εκείνους των γηγενών. Η κινητικότητα επιτρέπει επίσης στις οικογένειες να κατανέμουν τους κινδύνους. Πολλοί συγκεντρώνουν μετρητά για να στείλουν έναν συγγενή σε μια πόλη ή σε μια πλουσιότερη χώρα, ώστε να έχουν τουλάχιστον ένα εισόδημα που δεν εξαρτάται από τις τοπικές καιρικές συνθήκες.
Δεύτερον, οι χώρες υποδοχής μπορούν να επωφεληθούν από τη μετανάστευση, ιδίως αν τη διαχειριστούν σωστά. Οι πιο επιθυμητοί προορισμοί μπορούν να προσελκύσουν τους πιο ταλαντούχους και επιχειρηματικούς ανθρώπους του κόσμου. Οι μετανάστες στην Αμερική έχουν σχεδόν διπλάσιες πιθανότητες να ιδρύσουν μια εταιρεία από ό,τι οι γηγενείς και τέσσερις φορές περισσότερες πιθανότητες να κερδίσουν ένα επιστημονικό βραβείο Νόμπελ. Οι λιγότερο ειδικευμένοι μετανάστες καλύπτουν τα κενά στο γηράσκον εργατικό δυναμικό και απελευθερώνουν τους ντόπιους για πιο παραγωγικά καθήκοντα (για παράδειγμα, όταν μια ξένη νταντά επιτρέπει σε δύο γονείς να εργάζονται με πλήρη απασχόληση).
Ένας πιο κινητικός πλανήτης θα ήταν πλουσιότερος: σύμφωνα με μια εκτίμηση, η εντελώς ελεύθερη κυκλοφορία θα διπλασίαζε το παγκόσμιο ΑΕΠ. Αυτά τα κολοσσιαία κέρδη παραμένουν απραγματοποίητα επειδή θα προέκυπταν κυρίως για τους μετανάστες, οι οποίοι δεν μπορούν να ψηφίσουν στις χώρες στις οποίες θέλουν να μετακινηθούν. Παρόλα αυτά, αντί να αφήσουν όλα αυτά τα τρισεκατομμύρια δολάρια στο πάτωμα, οι σοφές κυβερνήσεις θα πρέπει να βρουν τρόπους να μοιραστούν κάποια από αυτά. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να πείσουν τους ψηφοφόρους ότι η μετανάστευση μπορεί να είναι ομαλή και νόμιμη και να αποδείξουν ότι οι μετανάστες όχι μόνο πληρώνουν τα έξοδά τους αλλά και ότι ενισχύουν το συλλογικό καλό.
Έτσι, η ασφάλεια των συνόρων θα πρέπει να είναι αυστηρή, ενώ η αργή διαδικασία άρνησης ή χορήγησης της εισόδου θα πρέπει να εξορθολογιστεί. Θα πρέπει να γίνεται δεκτός ένας ρεαλιστικός αριθμός εργαζομένων – και να επιλέγεται κυρίως από τις δυνάμεις της αγοράς, όπως οι δημοπρασίες θεωρήσεων. Οι μετανάστες θα πρέπει να είναι ελεύθεροι να εργάζονται -και να πληρώνουν φόρους- αλλά όχι να λαμβάνουν τα ίδια προνοιακά επιδόματα με τους πολίτες, τουλάχιστον για ένα διάστημα. Κάποια μέρα, το παγκόσμιο σύστημα ασύλου που τρίζει θα πρέπει να εκσυγχρονιστεί και το έργο της παροχής ασύλου θα πρέπει να κατανεμηθεί πιο δίκαια. Η προσωρινή συμφωνία της ΕΕ που ανακοινώθηκε στις 20 Δεκεμβρίου είναι ένα μικρό βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση.
Οι απαισιόδοξοι της δεξιάς υποστηρίζουν ότι η μεγαλύτερη μετανάστευση θα γεννήσει αταξία, καθώς οι άνθρωποι από ξένους πολιτισμούς δεν θα αφομοιωθούν. Ωστόσο, οι μελέτες δεν βρίσκουν αδιάσειστα στοιχεία ότι οι ποικιλόμορφες χώρες είναι λιγότερο σταθερές – αντιπαραβάλλουν την ομοιογενή Σομαλία με την πολύχρωμη Αυστραλία.
Οι απαισιόδοξοι της αριστεράς λένε ότι η Δύση δεν θα αφήσει ποτέ πολλούς ανθρώπους να εισέλθουν ή θα αντιμετωπίσει δίκαια τους νεοφερμένους, επειδή είναι αδιόρθωτα ρατσιστική. Ωστόσο, αν και ο ρατσισμός επιμένει, έχει μειωθεί περισσότερο από όσο πολλοί άνθρωποι συνειδητοποιούν. Όταν γεννήθηκε ο Μπαράκ Ομπάμα, οι γάμοι μεικτών φυλών ήταν παράνομοι σε μεγάλο μέρος της Αμερικής και πολλοί Βρετανοί πίστευαν ακόμα ότι είχαν το δικαίωμα και το καθήκον να κυβερνούν άλλα έθνη. Τώρα το ένα πέμπτο των νέων αμερικανικών γάμων είναι μεικτοί και οι Βρετανοί δεν βρίσκουν αξιοσημείωτο το γεγονός ότι ένας απόγονος αποικιοκρατών είναι ο πρωθυπουργός τους. Οι Βρετανοί Ινδοί, οι Κινέζοι-Καναδοί και οι Νιγηριανοί-Αμερικανοί κερδίζουν όλοι περισσότερα από τους λευκούς συμπατριώτες τους, γεγονός που υποδηλώνει ότι ο ρατσισμός δεν είναι ο κύριος καθοριστικός παράγοντας για τις ευκαιρίες ζωής τους.
Στο μέλλον, η κλιματική αλλαγή μπορεί να ωθήσει τους ανθρώπους να μετακινηθούν περισσότερο. Αλλά αυτό θα γίνει σταδιακά, και δύο δυνάμεις μπορεί να έχουν το αντίθετο αποτέλεσμα. Η μετατόπιση από τα αγροκτήματα στις πόλεις -μια πολύ μεγαλύτερη μαζική μετακίνηση από τη διασυνοριακή μετανάστευση- θα επιβραδυνθεί, καθώς το μεγαλύτερο μέρος του κόσμου είναι ήδη αστικό. Παρόλα αυτά η ανθρωπότητα θα γίνει λιγότερο κινητική καθώς θα γερνάει. Σήμερα, οι πλούσιες χώρες έχουν μια θαυμάσια ευκαιρία να εισάγουν νεολαία, μυαλό και δυναμισμό. Μπορεί να μην κρατήσει για πάντα.
ΠΗΓΗ: economist.com
