Ο φόβος και η απληστία καθοδηγούν το καθεστώς της Ρωσίας. Ο ηγέτης της αντιπολίτευσης έπληξε και τα δύο.
Στον Αλεξέι Ναβάλνι δεν άρεσαν οι τραγωδίες. Προτιμούσε τις χολιγουντιανές ταινίες και τους μύθους στους οποίους οι ήρωες νικούν τους κακούς και το καλό θριαμβεύει επί του κακού. Είχε την εμφάνιση και το ταλέντο για να γίνει ένας από αυτούς τους ήρωες, αλλά γεννήθηκε στη Ρωσία και έζησε σε σκοτεινούς καιρούς, περνώντας τις τελευταίες του μέρες σε μια αποικία φυλακών στον αρκτικό μόνιμο πάγο. Θαυμαστής του “Πολέμου των Άστρων”, περιέγραψε τη δοκιμασία του με λυρικούς όρους. “Η φυλακή [υπάρχει] στο μυαλό κάποιου”, έγραψε από το κελί του το 2021. “Και αν το σκεφτείτε προσεκτικά, δεν είμαι στη φυλακή αλλά σε ένα διαστημικό ταξίδι… σε έναν υπέροχο νέο κόσμο”. Αυτό το ταξίδι τελείωσε στις 16 Φεβρουαρίου.
Ο θάνατος του Ναβάλνι αποδόθηκε από τις ρωσικές αρχές των φυλακών σε θρόμβο αίματος – αν και ο γιατρός του δήλωσε ότι δεν έπασχε από καμία πάθηση που να δικαιολογεί κάτι τέτοιο. Ό,τι κι αν αναγράφεται στο πιστοποιητικό θανάτου του, σκοτώθηκε από τον Βλαντιμίρ Πούτιν. Ο πρόεδρος της Ρωσίας τον έκλεισε στη φυλακή- στο όνομά του ο Ναβάλνι υποβλήθηκε σε καθεστώς καταναγκαστικής εργασίας και απομόνωσης. Ο Ναβάλνι θα τιμηθεί ως άνθρωπος με αξιοσημείωτο θάρρος. Η ζωή του θα μείνει στη μνήμη για το τι λέει για τον Πούτιν, τι προμηνύει για τη Ρωσία και τι απαιτεί από τον κόσμο. Ως άνθρωπος με τρομερή ευφυΐα, ο Ναβάλνι εντόπισε τα δύο θεμέλια πάνω στα οποία ο Πούτιν έχτισε την εξουσία του: τον φόβο και την απληστία. Στον κόσμο του Πούτιν ο καθένας μπορεί να δωροδοκηθεί ή να απειληθεί. Ο Ναβάλνι όχι μόνο κατάλαβε αυτές τις παρορμήσεις, αλλά τις χτύπησε με καταστροφικούς τρόπους.
Η διορατικότητά του ήταν ότι η διαφθορά δεν ήταν απλώς μια παράλληλη δραστηριότητα, αλλά η ηθική σήψη στην καρδιά του κράτους του Πούτιν. Η σταυροφορία του κατά της διαφθοράς διαμόρφωσε ένα νέο είδος ταινιών που ήταν άψογα τεκμηριωμένες, έμοιαζαν με θρίλερ και παρουσίαζαν τα γιοτ, τις βίλες και τα αεροπλάνα των ηγετών της Ρωσίας. Τα βίντεο αυτά, που αναρτήθηκαν στο YouTube, κορυφώθηκαν με την αποκάλυψη του παλατιού δισεκατομμυρίων δολαρίων του Πούτιν στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας, το οποίο έχει παρατηρηθεί 130 εκατομμύρια φορές. Παρά τις σιδερένιες πύλες του παλατιού, που κοσμούνται από έναν δικέφαλο αυτοκρατορικό αετό, ο Ναβάλνι παρουσίασε τον ιδιοκτήτη του όχι τόσο ως τσάρο όσο ως ένα κακόγουστο αφεντικό της μαφίας.
Ο Ναβάλνι κατάλαβε επίσης τον φόβο και πώς να τον νικήσει. Η πρώτη απόπειρα του Πούτιν να τον σκοτώσει ήταν το 2020, όταν δηλητηριάστηκε με τον νευροπαραλυτικό παράγοντα Novichok που είχε αλειφθεί μέσα στο εσώρουχό του. Από καθαρή τύχη ο Ναβάλνι επέζησε, ανέκτησε τις δυνάμεις του στη Γερμανία και λιγότερο από ένα χρόνο αργότερα πέταξε πίσω στη Μόσχα για να αψηφήσει τον κ. Πούτιν σε μια έκρηξη δημοσιότητας.
Επέστρεψε γνωρίζοντας ότι πιθανότατα θα συλλαμβανόταν. Στον δρόμο της επιστροφής για να αντιμετωπίσει τον κακό κυβερνήτη που είχε προσπαθήσει να τον δηλητηριάσει δεν διάβασε Άμλετ. Παρακολούθησε το Rick and Morty, ένα αμερικανικό καρτούν. Κοροϊδεύοντας τον Πούτιν, τον μείωσε. “Τον προσέβαλα θανάσιμα με την επιβίωσή μου”, είπε από το εδώλιο του κατηγορουμένου κατά τη διάρκεια της δίκης του το 2021. “Θα μπει στην ιστορία ως δηλητηριαστής. Είχαμε τον Γιάροσλαβ τον Σοφό και τον Αλέξανδρο τον Απελευθερωτή. Και τώρα θα έχουμε τον Βλαντιμίρ τον δηλητηριαστή των εσωρούχων”.
Ο Ναβάλνι καταδικάστηκε σε 19 χρόνια φυλάκιση με την κατηγορία του εξτρεμισμού. Μετέτρεψε την ποινή του σε μια πράξη χαρούμενης προκλητικότητας. Κάθε φορά που εμφανιζόταν σε δικαστικές ακροάσεις μέσω βιντεοκλήσης από τη φυλακή, το χαμόγελό του διαπερνούσε τους τοίχους του κελιού του και ακτινοβολούσε και στις 11 ζώνες ώρας της Ρωσίας. Στις 15 Φεβρουαρίου, την παραμονή του θανάτου του, βρέθηκε ξανά στο δικαστήριο. Ντυμένος με τη σκούρα γκρι στολή της φυλακής, γέλασε κατάμουτρα στους δικαστές του Πούτιν, προτείνοντάς τους να βάλουν κάποια χρήματα στο λογαριασμό του, καθώς είχε ελλείψεις. Στο τέλος υπήρχε μόνο ένας τρόπος για να σβήσει ο Πούτιν το χαμόγελο από το πρόσωπό του.
Στο δοκίμιό του “Ζήσε όχι με τα ψέματα”, το 1974, ο Αλεξάντερ Σολζενίτσιν, ο βραβευμένος με Νόμπελ σοβιετικός μυθιστοριογράφος, έγραψε ότι “όταν η βία εισβάλλει στην ειρηνική ζωή, το πρόσωπό της λάμπει από αυτοπεποίθηση, σαν να κρατάει ένα λάβαρο και να φωνάζει: “Είμαι η βία”. Τρέξτε μακριά, ανοίξτε δρόμο για μένα – θα σας συντρίψω'”. Ο Ναβάλνι κατάλαβε, αλλά αντί να τρέξει, κράτησε τη θέση του. Η μεγάλη του δύναμη ήταν να καταλάβει τον φόβο του Πούτιν για το θάρρος των άλλων ανθρώπων. Σε μια από τις πρώτες του ανακοινώσεις από τη φυλακή έγραψε: “δεν είναι οι τίμιοι άνθρωποι που φοβίζουν τις αρχές… αλλά εκείνοι που δεν φοβούνται, ή, για να είμαστε πιο ακριβείς: εκείνοι που μπορεί να φοβούνται, αλλά ξεπερνούν τον φόβο τους”.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο θάνατός του προμηνύει την εντατικοποίηση της καταστολής στο εσωτερικό της Ρωσίας. Η δολοφονία του Ναβάλνι δεν ήταν η πρώτη και δεν θα είναι η τελευταία. Οι επόμενοι στόχοι θα μπορούσαν να είναι ο Ίλια Γιάσιν, ένας γενναίος πολιτικός που ακολούθησε τον Ναβάλνι στη φυλακή, ή ο Βλαντιμίρ Καρά-Μούρζα, ένας ιστορικός, δημοσιογράφος και πολιτικός που έχει καταδικαστεί σε 25 χρόνια με την κατηγορία της προδοσίας επειδή μίλησε κατά του πολέμου. Οι δικηγόροι και οι ακτιβιστές που συνεχίζουν να υπερασπίζονται αυτούς τους αντιφρονούντες βρίσκονται επίσης σε κίνδυνο. Από την επιστροφή του Πούτιν στην προεδρία το 2012, ο αριθμός των κρατουμένων έχει αυξηθεί 15 φορές. Ακόμη και καθώς τα απομεινάρια των γκουλάγκ του Στάλιν γεμίζουν με πολιτικούς κρατούμενους, επαγγελματίες εγκληματίες στρατολογούνται και απελευθερώνονται για να πολεμήσουν στην Ουκρανία.
Ο θάνατος του Ναβάλνι ρίχνει επίσης μια σκιά πάνω από τους απλούς Ρώσους. Στη Μόσχα και σε ολόκληρη τη Ρωσία, οι άνθρωποι κατέκλυσαν τους δρόμους με την είδηση. Προτού η αστυνομία αρχίσει να τους συλλαμβάνει, κάλυψαν με λουλούδια τα μνημεία προηγούμενων θυμάτων της πολιτικής καταστολής. Ωστόσο, η καταστολή αυτή εντείνεται. Από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, 1.305 άνδρες και γυναίκες έχουν διωχθεί επειδή μίλησαν εναντίον του. Ένα κύμα καταστολής καταπίνει επίσης ανθρώπους που ποτέ πριν δεν ασχολήθηκαν με την πολιτική. Ο πρόεδρος θα πυροβολήσει μέσα στα πλήθη αν χρειαστεί.
Για τη Δύση, ο θάνατος του Ναβάλνι περιέχει μια πρόσκληση για δράση. Ο Πούτιν θεωρεί τους ηγέτες της πολύ αδύναμους και πολύ παρακμιακούς για να του αντισταθούν. Και για πολλά χρόνια οι δυτικοί πολιτικοί και επιχειρηματίες έκαναν πολλά για να αποδείξουν ότι ο φόβος και η απληστία λειτουργούν και στη Δύση. Όταν ο Πούτιν βομβάρδισε για πρώτη φορά την Τσετσενία στις αρχές της δεκαετίας του 2000, οι δυτικοί πολιτικοί έκαναν τα στραβά μάτια και συνέχισαν να κάνουν δουλειές με τους κολλητούς του. Όταν δολοφόνησε τους αντιπάλους του στη Μόσχα και προσάρτησε την Κριμαία το 2014, τον χαστούκισαν. Ακόμα και όταν εισέβαλε στην Ουκρανία το 2022, δίστασαν να παράσχουν αρκετά όπλα για να ηττηθεί η Ρωσία. Κάθε φορά που η Δύση έκανε πίσω, ο Πούτιν έκανε ένα βήμα μπροστά. Κάθε φορά που οι δυτικοί πολιτικοί εξέφραζαν τη “σοβαρή ανησυχία” τους, εκείνος χαμογελούσε.
Η Δύση πρέπει να βρει τη δύναμη και το θάρρος που έδειξε ο Ναβάλνι. Θα πρέπει να καταλάβει ότι η δολοφονία του Ναβάλνι, ο αυξανόμενος αριθμός των πολιτικών κρατουμένων, τα βασανιστήρια και ο ξυλοδαρμός ανθρώπων σε όλη τη Ρωσία, οι δολοφονίες των αντιπάλων του Πούτιν στην Ευρώπη και οι βομβαρδισμοί των ουκρανικών πόλεων είναι όλα μέρος του ίδιου πολέμου. Χωρίς αποφασιστικότητα, η στρατιωτική και οικονομική υπεροχή της Δύσης δεν θα μετράει για τίποτα. Οι δυτικές κυβερνήσεις θα πρέπει να ξεκινήσουν αντιμετωπίζοντας ανθρώπους όπως ο Κάρα-Μούρζα ως αιχμαλώτους του πολέμου του Πούτιν που πρέπει να ανταλλαγούν με Ρώσους αιχμαλώτους στη Δύση ή αιχμαλώτους πολέμου στην Ουκρανία. Δεν θα πρέπει να στιγματίζουν τους απλούς Ρώσους που ζουν κάτω από έναν παρανοϊκό δικτάτορα και τους μπράβους του, ούτε να ρίχνουν το βάρος στους απλούς ανθρώπους να ανατρέψουν τον δικτάτορα που τους καταπιέζει.
Η καλύτερη απάντηση στον Πούτιν είναι ο εξοπλισμός της Ουκρανίας. Κάθε φορά που το αμερικανικό Κογκρέσο καταψηφίζει τη βοήθεια, η Ρωσία ανακουφίζεται. Οι ηγέτες που συγκεντρώθηκαν στη Διάσκεψη Ασφαλείας του Μονάχου, οι οποίοι άκουσαν τη σύζυγο του Ναβάλνι, Γιούλια, να μιλάει για δικαιοσύνη για το θάνατο του συζύγου της, πρέπει να ενισχύσουν την αποφασιστικότητά τους για να δουν τον πόλεμο να τελειώνει. Από την πλευρά τους, οι Ουκρανοί πολιτικοί πρέπει να δουν ότι το να υπερασπιστούν τους Ρώσους ακτιβιστές και κρατούμενους είναι επίσης ένας τρόπος να βοηθήσουν τη δική τους χώρα – όπως ακριβώς ο Ναβάλνι ζήτησε ειρήνη, ανοικοδόμηση της Ουκρανίας και δίωξη των ρωσικών εγκλημάτων πολέμου. Η απελευθέρωση της Ουκρανίας θα ήταν ο καλύτερος τρόπος για να απελευθερωθεί και η Ρωσία.
Το ταξίδι τελειώνει
Αφού δηλητηριάστηκε, ο Ναβάλνι επέστρεψε στην πατρίδα του επειδή πίστευε ότι η ιστορία ήταν με το μέρος του και ότι η Ρωσία απελευθερωνόταν από τη θανατηφόρα λαβή του αυτοκρατορικού της παρελθόντος. “Ο Πούτιν είναι η τελευταία χορδή της ΕΣΣΔ”, δήλωσε στον Economist λίγους μήνες πριν κάνει αυτό το τελευταίο μοιραίο ταξίδι. “Οι άνθρωποι στο Κρεμλίνο γνωρίζουν ότι υπάρχει ένα ιστορικό ρεύμα που κινείται εναντίον τους”. Ο Πούτιν εισέβαλε στην Ουκρανία για να αντιστρέψει αυτό το ρεύμα. Τώρα σκότωσε τον Ναβάλνι.
Ο Ναβάλνι δεν θα ήθελε να επικρατήσει το μήνυμα του κ. Πούτιν. “[Αν με σκοτώσουν] το προφανές είναι: μην τα παρατάτε”, είπε κάποτε σε Αμερικανούς κινηματογραφιστές. “Το μόνο που χρειάζεται για να θριαμβεύσει το κακό είναι η αδράνεια των καλών ανθρώπων. Δεν υπάρχει ανάγκη για αδράνεια”. Ο θάνατος του Ναβάλνι φαινόταν να έρχεται εδώ και μήνες. Και όμως υπάρχει κάτι συντριπτικό σε αυτό. Δεν ήταν ο μόνος που πίστευε ότι το καλό θριαμβεύει επί του κακού και ότι οι ήρωες νικούν τους κακούς. Το θάρρος του ήταν πηγή έμπνευσης. Το να βλέπεις αυτή την ηθική τάξη να ανατρέπεται τόσο βάναυσα είναι μια τρομερή προσβολή.
Πηγή : The Economist
