Η χώρα κινδυνεύει να κάνει κάποια από τα λάθη που έκανε η Σοβιετική Ένωση
Η γιγαντιαία οικονομία της Κίνας αντιμετωπίζει μια εξίσου γιγαντιαία κρίση εμπιστοσύνης – και ένα αυξανόμενο έλλειμμα ακριβούς πληροφόρησης απλώς χειροτερεύει τα πράγματα. Καθώς η χώρα παλεύει με την κρίση των ακινήτων, ο τομέας των υπηρεσιών επιβραδύνθηκε κατά ένα βαθμό τον Αύγουστο. Οι καταναλωτές έχουν βαρεθεί. Οι πολυεθνικές εταιρείες αποσύρουν χρήματα από την Κίνα με ρυθμό ρεκόρ και οι ξένοι παρατηρητές της Κίνας μειώνουν τις προβλέψεις τους για την οικονομική ανάπτυξη.
Η δυσαρέσκεια εκφράζει πραγματικά προβλήματα, από τα μισογκρεμισμένα σπίτια μέχρι τα επισφαλή χρέη. Αλλά αντανακλά επίσης την αυξανόμενη δυσπιστία στις πληροφορίες για την Κίνα. Η κυβέρνηση πιστεύεται ευρέως ότι παραποιεί δεδομένα, αποκρύπτει ευαίσθητα γεγονότα και μερικές φορές προσφέρει παραπλανητικές συνταγές για την οικονομία. Αυτό το κενό τροφοδοτεί τον εαυτό του: όσο πιο εύθραυστη είναι η οικονομία, τόσο περισσότερο αποσιωπούνται οι γνώσεις και τόσο περισσότερο τσακίζονται τα νεύρα. Αυτό δεν είναι απλώς ένα κυκλικό πρόβλημα εμπιστοσύνης. Με την υποχώρηση της επί δεκαετίες ακολουθούμενης πολιτικής της μερικής απελευθέρωσης της ροής της πληροφορίας, η Κίνα θα δυσκολευτεί να ολοκληρώσει τη φιλοδοξία της για αναδιάρθρωση της οικονομίας γύρω από νέες βιομηχανίες. Όπως η Σοβιετική Ένωση, κινδυνεύει να γίνει παράδειγμα του πώς η αυταρχική διακυβέρνηση δεν είναι μόνο ανελεύθερη αλλά και αναποτελεσματική.
Η ενίσχυση της λογοκρισίας υπό τον πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ είναι γνωστή. Οι λογαριασμοί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ελέγχονται όλο και πιο αυστηρά. Οι αξιωματούχοι είναι πιο επιφυλακτικοί απέναντι σε ειλικρινείς συζητήσεις με ξένους. Οι μελετητές φοβούνται ότι παρακολουθούνται και οι επιχειρηματίες εκστομίζουν συνθήματα του Κομμουνιστικού Κόμματος. Λιγότερο γνωστή είναι η παράλληλη εξαφάνιση των τεχνικών δεδομένων, ειδικά αν είναι άβολα ή ενοχλητικά για το κόμμα. Τα στοιχεία για την ανεργία των νέων, ένα τεράστιο πρόβλημα, έχουν «βελτιωθεί και βελτιστοποιηθεί» -και μειωθεί. Οι στατιστικές για το ισοζύγιο πληρωμών έχουν γίνει τόσο θολές που ακόμη και το αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών έχει μπερδευτεί. Στις 19 Αυγούστου τα χρηματιστήρια σταμάτησαν να δημοσιεύουν καθημερινά αριθμούς για τις μειωμένες εισροές ξένων επενδύσεων. Καθώς το οικονομικό ταμπλό θολώνει, ο ιδιωτικός τομέας δυσκολεύεται να πάρει σωστές αποφάσεις. Πιθανώς και οι αξιωματούχοι το ίδιο.
Για να γίνει κατανοητή η σημασία αυτής της μετατόπισης, ας ανατρέξουμε στα μέσα του 20ού αιώνα. Βλέποντας τον ολοκληρωτισμό των δεκαετιών του 1930 και 1940, φιλελεύθεροι στοχαστές όπως ο Karl Popper και ο Friedrich Hayek υποστήριξαν ότι η πολιτική ελευθερία και η οικονομική επιτυχία συμβαδίζουν: η αποκεντρωμένη εξουσία και η πληροφόρηση αποτρέπουν την τυραννία και επιτρέπουν σε εκατομμύρια επιχειρήσεις και καταναλωτές να λαμβάνουν καλύτερες αποφάσεις και να ζουν καλύτερες ζωές. Η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης τους δικαίωσε. Προκειμένου να διατηρήσουν την πολιτική κυριαρχία, οι κυβερνήτες της έλεγχαν αδίστακτα την πληροφόρηση. Αυτό όμως απαιτούσε βάναυση καταστολή, στέρησε από την οικονομία τα σήματα τιμών και δημιούργησε ένα οικοδόμημα ψεύδους. Στο τέλος, ακόμη και η σοβιετική ηγεσία στερήθηκε μια ακριβή εικόνα.
Καθώς η Κίνα έγινε πιο ανοιχτή στα τέλη της δεκαετίας του 1990 και του 2000, οι ηγέτες της ήλπιζαν να διατηρήσουν τον έλεγχο αποφεύγοντας τα λάθη της Σοβιετικής Ένωσης. Για πολλά χρόνια επέτρεπαν να διακινούνται πολύ πιο ελεύθερα οι τεχνικές πληροφορίες στις επιχειρήσεις, την οικονομία και την επιστήμη. Σκεφτείτε τις κινεζικές επιχειρήσεις με εισηγμένες τιμές μετοχών που αποκαλύπτουν πληροφορίες σε επενδυτές στη Νέα Υόρκη ή τους επιστήμονες που μοιράζονται νέες έρευνες με ομάδες στο εξωτερικό. Η τεχνολογία φαινόταν να προσφέρει έναν πιο χειρουργικό τρόπο για τη λογοκρισία της κοινής γνώμης. Το διαδίκτυο αστυνομεύτηκε εντατικά, αλλά δεν απαγορεύτηκε.
Η ανώτατη ηγεσία της Κίνας διπλασίασε επίσης τις προσπάθειές της να γνωρίζει τι συμβαίνει. Εδώ και δεκαετίες λειτουργεί ένα σύστημα γνωστό ως neican, ή εσωτερική αναφορά, στο οποίο δημοσιογράφοι και αξιωματούχοι συντάσσουν ιδιωτικές εκθέσεις. Κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων στην πλατεία Τιενανμέν, για παράδειγμα, η ηγεσία λάμβανε συνεχείς ενημερώσεις. Οι τεχνο-ουτοπιστές υποστηρικτές του κόμματος υπολόγιζαν ότι τα μεγάλα δεδομένα και η τεχνητή νοημοσύνη θα μπορούσαν να βελτιώσουν αυτό το σύστημα, δημιουργώντας ένα υψηλής τεχνολογίας πανοπτικόν για τον ανώτατο ηγέτη που θα επέτρεπε το είδος του πεφωτισμένου κεντρικού σχεδιασμού στον οποίο απέτυχαν οι Σοβιετικοί.
Είναι αυτό το όραμα μιας μερικώς ανοικτής, υπερ-αποτελεσματικής Κίνας που τώρα τίθεται υπό αμφισβήτηση. Εν μέσω μιας διευρυνόμενης κουλτούρας φόβου και μιας αποφασιστικότητας να θέσει την εθνική ασφάλεια πάνω από την οικονομία, το κόμμα έχει αποδειχθεί ανίκανο ή απρόθυμο να περιορίσει το εύρος της παρέμβασής του στις ροές πληροφοριών. Τα έγγραφα νομισματικής πολιτικής και οι ετήσιες εκθέσεις των μεγαλοτραπεζών της Κίνας επικαλούνται πλέον τη Σκέψη του Σι Τζινπίνγκ. Οι θανατηφόρα ανιαροί ξένοι σύμβουλοι διαχείρισης αντιμετωπίζονται ως κατάσκοποι. Αυτό συμβαίνει παρά το γεγονός ότι η ολοένα και πιο εξελιγμένη οικονομία της Κίνας απαιτεί πιο ρευστή και σύνθετη λήψη αποφάσεων.
Ένα προφανές αποτέλεσμα είναι η υποχώρηση της ατομικής ελευθερίας. Σε μια αντιστροφή του μερικού ανοίγματός της, η Κίνα έχει γίνει ένα πιο καταπιεστικό μέρος. Πολλοί Κινέζοι εξακολουθούν να έχουν φιλελεύθερες απόψεις και να απολαμβάνουν τη συζήτηση, αλλά μένουν στις ιδιωτικές συγκεντρώσεις. Δεν αποτελούν άμεσο κίνδυνο για το κόμμα.
Τα άλλα αποτελέσματα του κενού της πληροφόρησης αποτελούν μεγαλύτερη απειλή. Καθώς τα σήματα των τιμών αμβλύνονται, η κατανομή του κεφαλαίου γίνεται όλο και πιο δύσκολη. Αυτό συμβαίνει σε μια ευαίσθητη στιγμή. Δεδομένου ότι το εργατικό δυναμικό της συρρικνώνεται, η Κίνα πρέπει να βασίζεται περισσότερο στην ενίσχυση της παραγωγικότητας για να αναπτυχθεί. Αυτό έχει να κάνει με την ορθή χρήση των πόρων. Η χώρα πρέπει να στραφεί από τη φθηνή πίστωση και τις κατασκευές προς τις καινοτόμες βιομηχανίες και τον εφοδιασμό των καταναλωτών. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι κεφαλαιουχικές δαπάνες διοχετεύονται σε ηλεκτρικά οχήματα, ημιαγωγούς και άλλα. Ωστόσο, αν οι επενδύσεις βασίζονται σε λανθασμένους υπολογισμούς της ζήτησης και της προσφοράς ή αν αποσιωπούνται τα στοιχεία για τις επιδοτήσεις και τα κέρδη, τότε οι πιθανότητες μιας επιτυχημένης μετάβασης είναι χαμηλές.
Οι θαυμαστές της Κίνας θα μπορούσαν να αντιτείνουν ότι οι βασικοί υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων της χώρας εξακολουθούν να έχουν καλές πληροφορίες με τις οποίες μπορούν να κατευθύνουν την οικονομία. Αλλά κανείς δεν γνωρίζει πραγματικά τι δεδομένα και εκθέσεις βλέπει ο κ. Σι. Επιπλέον, καθώς η δημόσια πλατεία αδειάζει, είναι ένα καλό στοίχημα ότι η ροή των ιδιωτικών πληροφοριών γίνεται όλο και πιο στρεβλή και υπόκειται σε λιγότερο έλεγχο. Κανείς δεν θέλει να υπογράψει ένα υπόμνημα που λέει ότι μια από τις πολιτικές που υπογράφει ο κ. Σι αποτυγχάνει.
Μετά τη φρίκη των μέσων του 20ου αιώνα, οι φιλελεύθεροι στοχαστές κατανόησαν ότι η ελεύθερη ροή πληροφοριών βελτιώνει τη λήψη αποφάσεων, μειώνει τις πιθανότητες σοβαρών λαθών και διευκολύνει την εξέλιξη των κοινωνιών. Όταν όμως οι πληροφορίες καταπνίγονται, μετατρέπονται σε πηγή εξουσίας και διαφθοράς. Με την πάροδο του χρόνου, οι στρεβλώσεις και οι αναποτελεσματικότητες αυξάνονται. Η Κίνα έχει μεγάλες ευκαιρίες, αλλά αντιμετωπίζει επίσης τεράστια προβλήματα. Ένας πλήρως ενημερωμένος πολίτης, ο ιδιωτικός τομέας και η κυβέρνηση θα είναι πολύ καλύτερα εξοπλισμένοι για να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις που έρχονται.
