Τα αμέτρητα αφιερώματα στον Αλεξέι Ναβάλνι δείχνουν ότι υπάρχει μια άλλη Ρωσία, την οποία η Δύση πρέπει να υποστηρίξει
Του Timothy Garton Ash
Μέχρι την ερχόμενη Δευτέρα, ο Βλαντιμίρ Πούτιν θα έχει “επανεκλεγεί” πρόεδρος της Ρωσίας. Στην πραγματικότητα, οι Ρώσοι ψηφοφόροι δεν έχουν καμία πραγματική επιλογή αυτό το Σαββατοκύριακο, αφού ο Πούτιν σκότωσε τον πιο τρομερό αντίπαλό του, τον Αλεξέι Ναβάλνι, και διέταξε τον αποκλεισμό κάθε άλλου υποψηφίου που παρουσίαζε έστω και μια μικρή πιθανότητα πραγματικού ανταγωνισμού. Αυτή η δημοψηφισματική διαδικασία νομιμοποίησης – αρκετά γνωστή από την ιστορία άλλων δικτατοριών – θα εφαρμοστεί επίσης σε ορισμένα τμήματα της ανατολικής Ουκρανίας, τα οποία ρωσικές επίσημες πηγές περιγράφουν ως Νέα Εδάφη. Πρέπει να αναμένονται μεγάλα ποσοστά συμμετοχής και ψήφου υπέρ του Πούτιν, τα οποία δεν θα είναι περισσότερο ακριβή από τα ιστορικά του δοκίμια για τις ρωσο-ουκρανικές σχέσεις.
Ενθαρρυμένος από σημάδια αδυναμίας της Δύσης, όπως η άρνηση του Γερμανού καγκελάριου Όλαφ Σολτς να στείλει πυραύλους Taurus στην Ουκρανία και η σύσταση του Πάπα Φραγκίσκου προς την Ουκρανία να υψώσει τη λευκή σημαία, ο βίαιος δικτάτορας της Ρωσίας θα συνεχίσει να προσπαθεί να κατακτήσει μεγαλύτερο μέρος της Ουκρανίας. Ο Πούτιν δεν πιστεύει μόνο ότι η Ουκρανία ανήκει ιστορικά σε μια Ρωσία της οποίας το προφανές πεπρωμένο είναι να γίνει μια μεγάλη, αυτοκρατορική δύναμη. Σε αντίθεση με τις δυτικές κυβερνήσεις, το καθεστώς του είναι τόσο πολιτικά όσο και οικονομικά δεσμευμένο να συνεχίσει αυτόν τον πόλεμο, με το 40% του προϋπολογισμού του να αφιερώνεται σε δαπάνες για το στρατό, τις μυστικές υπηρεσίες, την παραπληροφόρηση και την εσωτερική ασφάλεια, καθώς και σε μια πολεμική οικονομία που δεν μπορεί εύκολα να γυρίσει σε ειρηνική περίοδο.
Ωστόσο, αυτές οι τελευταίες εβδομάδες μας έδειξαν ότι υπάρχει ακόμη μια άλλη Ρωσία, όπως υπήρχε μια άλλη Γερμανία ακόμη και στο απόγειο της εξουσίας του Αδόλφου Χίτλερ στο Γ’ Ράιχ. Δεκάδες χιλιάδες Ρώσοι όλων των ηλικιών και τάξεων διακινδύνευσαν τα επακόλουθα αντίποινα προκειμένου να αποτίσουν φόρο τιμής στον Ναβάλνι, δημιουργώντας εκείνη την αξέχαστη εικόνα του καλυμμένου, από ένα βουνό λουλουδιών, τάφου του. Στην κηδεία του, φώναζαν “Navalny! Navalny!”, “Σταματήστε τον πόλεμο!” και “Οι Ουκρανοί είναι καλοί άνθρωποι!”.
Άλλοι γενναίοι αγωνιστές για μια καλύτερη Ρωσία, όπως ο Vladimir Kara-Murza και ο Oleg Orlov, βρίσκονται στη φυλακή και πρέπει να φοβόμαστε για τη ζωή τους. Έξω από τη χώρα, η Γιούλια Ναβάλναγια συνεχίζει τον αγώνα του συζύγου της με εξαιρετικό θάρρος και αξιοπρέπεια, καθιστώντας επίσης σαφές ότι καταδικάζει τον πόλεμο του Πούτιν στην Ουκρανία. Δίνοντας ένα ωραίο παράδειγμα της πιο “καινοτόμου” πολιτικής που υποστήριξε πρόσφατα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, κάλεσε τους υποστηρικτές του Ναβάλνι να προσέλθουν στα εκλογικά κέντρα αυτήν την Κυριακή το μεσημέρι, για να δημιουργήσουν μια ορατή εικόνα της Άλλης Ρωσίας, χωρίς να θέσουν σε άμεσο κίνδυνο κανέναν μεμονωμένο πολίτη. Ορισμένοι δήλωσαν ότι θα γράψουν τη λέξη “Navalny” στα ψηφοδέλτιά τους. Εν τω μεταξύ, πολλές εκατοντάδες χιλιάδες Ρώσοι που απεχθάνονται το καθεστώς Πούτιν και θέλουν με πάθος η Ρωσία να ανήκει στην Ευρώπη και τη Δύση, έχουν εγκατασταθεί στο εξωτερικό.
Είναι αδύνατο να εκτιμήσει κανείς πόση υποστήριξη έχει πραγματικά αυτή η Άλλη Ρωσία στο εσωτερικό της χώρας. Υπολογίζεται ότι 20.000 διαδηλωτές έχουν συλληφθεί από την έναρξη της πλήρους εισβολής πριν από δύο χρόνια. Η αυξημένη καταστολή παράγει αυξημένο φόβο – συμπεριλαμβανομένου του φόβου να πεις αυτό που πραγματικά σκέφτεσαι σε δημοσκόπους, δημοσιογράφους ή διπλωμάτες. Σ’ αυτό έρχεται να προστεθεί και η ψυχολογική δυσκολία του να αποδεχτείς ότι η χώρα σου, η οποία θεωρεί τον εαυτό της ως το ιστορικό θύμα των εισβολέων από τον Ναπολέοντα μέχρι τον Χίτλερ, είναι η ίδια ένας εγκληματίας επιτιθέμενος εναντίον του πλησιέστερου γείτονά της. Και, όπως μπορούν να μαρτυρήσουν πολλά άλλα έθνη, η απώλεια μιας αυτοκρατορίας είναι πάντα δύσκολο να γίνει αποδεκτή.
Ένας έμπειρος παρατηρητής που ζει ακόμη στη Ρωσία μου λέει ότι υπολογίζει ότι περίπου το 20% του πληθυσμού υποστηρίζει ενεργά τον Πούτιν, το 20% αντιτίθεται ενεργά σ’ αυτόν και το 60% δέχεται παθητικά τα πράγματα ως έχουν – χωρίς ενθουσιασμό, αλλά και χωρίς την πεποίθηση ότι η αλλαγή μπορεί να έρθει από τα κάτω. Αυτό μπορεί να είναι μόνο μια εικασία. Για ένα μόνο πράγμα μπορούμε να είμαστε σίγουροι: αν η Άλλη Ρωσία τελικά θριαμβεύσει, ο αριθμός εκείνων που από την αρχή την υποστήριζαν θα πολλαπλασιαστεί σαν λείψανα του αληθινού σταυρού, όπως έκαναν τα μέλη της αντίστασης αναδρομικά στη Γαλλία και τη Γερμανία μετά το 1945.
Ό,τι κι αν συμβεί αυτό το Σαββατοκύριακο, θα ήταν σαφώς αφελές να περιμένουμε αλλαγή καθεστώτος, ή ακόμη και σημαντική αλλαγή πολιτικής, στο Κρεμλίνο σύντομα. Οι σύμβουλοι “πολιτικού κινδύνου” μπορεί να κερδίζουν παχυλές εταιρικές αμοιβές για να κάνουν προβλέψεις για τη ρωσική εσωτερική πολιτική. Στην πραγματικότητα, η μόνη δήλωση που μπορείτε να γίνει με σιγουριά για το μέλλον της Ρωσίας είναι ότι κανείς δεν ξέρει πότε ή πώς θα έρθει η πολιτική αλλαγή και αν αυτή η αλλαγή θα είναι προς το χειρότερο ή προς το καλύτερο – ή, το πιθανότερο, πρώτα το ένα και μετά το άλλο.
Πώς, υπό αυτές τις συνθήκες, να χαράξουμε μια πολιτική για τη Ρωσία; Ένας λαμπρός παρατηρητής των ρωσικών υποθέσεων έχει σχολιάσει ότι πριν από το 2022 η Δύση είχε πολιτική για τη Ρωσία αλλά όχι για την Ουκρανία, ενώ τώρα έχει πολιτική για την Ουκρανία αλλά όχι για τη Ρωσία. Θα υποστήριζα ότι η πολιτική μας για την Ουκρανία είναι η πολιτική μας για τη Ρωσία – και η μόνη αποτελεσματική που υπάρχει αυτή τη στιγμή. Αυτό συμβαίνει επίσης επειδή η πολιτική του Πούτιν για την Ουκρανία είναι η πολιτική του για τη Ρωσία.
Ο πρώην πρόεδρος της Ρωσίας και κορυφαίος υποστηρικτής του Πούτιν, Ντμίτρι Μεντβέντεφ, στάθηκε πρόσφατα μπροστά σ’ έναν γιγαντιαίο χάρτη, στον οποίο όλη η Ουκρανία, εκτός από ένα μικρό κομμάτι γύρω από το Κίεβο, απεικονιζόταν ως Ρωσία, και δήλωσε: “Η Ουκρανία είναι σίγουρα η Ρωσία”. Προσέξτε την απόλυτη αποικιοκρατική γραμματική: όχι η Ουκρανία “ανήκει” στη Ρωσία, αλλά η Ουκρανία είναι η Ρωσία. Συγκρίνετε: Η Ιρλανδία είναι η Βρετανία (1916), η Πολωνία είναι η Γερμανία (1939), η Αλγερία είναι η Γαλλία (1954). Μια Ρωσία που ενσωματώνει την Ουκρανία, παραμένει μια αυτοκρατορία. Μια Ρωσία χωρίς την Ουκρανία, πρέπει να ξεκινήσει τον μακρύ επώδυνο δρόμο που έχουν διανύσει άλλες πρώην αποικιοκρατικές δυνάμεις, από την αυτοκρατορία σε κάτι σαν ένα πιο “κανονικό” εθνικό κράτος.
Αυτή η διαδικασία διαρκεί συνήθως δεκαετίες, συνοδευόμενη από αστάθεια και συγκρούσεις. Πιο άμεσα, ωστόσο, μια νίκη για την Ουκρανία – η οποία, παρά τις πρόσφατες σειρήνες για το αντίθετο, απαιτεί αναγκαστικά από την Ουκρανία να ανακτήσει το μεγαλύτερο μέρος του εδάφους της τα επόμενα χρόνια – θα ήταν μια μεγάλη ήττα για τον Πούτιν. Αυτή η ήττα θα ήταν πιο πιθανό να καταλύσει την πολιτική αλλαγή στη Ρωσία από οποιοδήποτε εναλλακτικό σενάριο.
Βραχυπρόθεσμα, αυτό θα επιφέρει αυξημένο κίνδυνο κλιμακούμενης αντίδρασης από τον Πούτιν και αστάθεια στο πέρασμά του. Για το λόγο αυτό, μια ρεαλιστική πολιτική για τη Ρωσία πρέπει να περιλαμβάνει τη διατήρηση όλων των δυνατών γραμμών συλλογής πληροφοριών και επικοινωνίας με τη Ρωσία, λεπτομερή σχεδιασμό έκτακτης ανάγκης για κάθε ενδεχόμενο, από το χειρότερο στο καλύτερο, και σαφή μηνύματα προς το Κρεμλίνο σχετικά με το κόστος της περαιτέρω ρωσικής κλιμάκωσης. Η Δύση θα πρέπει επίσης να κάνει περισσότερα για να υποστηρίξει την Άλλη Ρωσία όπου μπορεί, πράγμα που προς το παρόν σημαίνει κυρίως εκτός Ρωσίας και μέσω εικονικών καναλιών.
Βρισκόμαστε στην αρχή μιας νέας περιόδου της ευρωπαϊκής ιστορίας και ό,τι κάνουμε φέτος θα έχει συνέπειες για τις επόμενες δεκαετίες. Το να βοηθήσουμε την Ουκρανία να κερδίσει αυτόν τον πόλεμο δεν είναι μόνο ο μοναδικός τρόπος για να εξασφαλίσουμε ένα δημοκρατικό, ειρηνικό μέλλον για την ίδια την Ουκρανία. Είναι επίσης το καλύτερο πράγμα που μπορούμε να κάνουμε για να βελτιώσουμε τις μακροπρόθεσμες πιθανότητες για μια καλύτερη Ρωσία.
Πηγή : The Guardian
