Των Joseph Stiglitz και Andrew Kosenko
Καθώς ο πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας συνεχίζει να προκαλεί καταστροφές σε περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο, ο ουκρανικός λαός και οι σύμμαχοί του επιδεικνύουν αξιοσημείωτη αποφασιστικότητα και θάρρος. Αλλά σχεδόν δύο χρόνια αφότου η Ρωσία ξεκίνησε την εισβολή πλήρους κλίμακας, γίνεται όλο και πιο σαφές ότι η διεθνής κοινότητα μπορεί και πρέπει να κάνει πολύ περισσότερα για να βοηθήσει.
Ενώ οι χώρες της G7 και άλλες κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο υπήρξαν εξαιρετικά γενναιόδωρες στηρίζοντας την ουκρανική πολεμική προσπάθεια, υπάρχουν σημάδια αυξανόμενης κόπωσης σε ορισμένους κύκλους – μια εξέλιξη που η Ρωσία φαίνεται να έχει προβλέψει. Καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρωπαϊκή Ένωση απέτυχαν να δεσμεύσουν περισσότερα από 100 δισεκατομμύρια δολάρια (80 δισεκατομμύρια λίρες) σε βοήθεια προς την Ουκρανία το Δεκέμβριο, η ιδέα της κατάσχεσης των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων που έχουν δεσμευτεί από τις δυτικές χώρες επανεμφανίστηκε ως πιθανή λύση.
Αν και η κατάσχεση αυτών των περιουσιακών στοιχείων θα ενίσχυε το ηθικό και τα οικονομικά της Ουκρανίας, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού είναι επιφυλακτικοί. Όπως ανέφεραν πρόσφατα οι New York Times, κορυφαίοι αξιωματούχοι των Ηνωμένων Πολιτειών φοβούνται ότι η δημιουργία ενός τέτοιου προηγούμενου θα αποτρέψει άλλες χώρες από το να καταθέτουν τα κεφάλαιά τους στην Ομοσπονδιακή Τράπεζα της Νέας Υόρκης ή να τα διατηρούν σε δολάρια.
Αλλά η ανησυχία ότι άλλες κυβερνήσεις μπορεί να γίνουν επιφυλακτικές στο να διατηρούν τα κεφάλαιά τους στις Ηνωμένες Πολιτείες υπό το φόβο μελλοντικών κατασχέσεων παραβλέπει ορισμένα βασικά σημεία. Η κατάσχεση των παγωμένων περιουσιακών στοιχείων της Ρωσίας δεν θα επηρεάσει τα περιουσιακά στοιχεία άλλων χωρών ούτε θα αλλάξει τα κίνητρα των κυβερνήσεων που δεν σχεδιάζουν έναν μεγάλο πόλεμο. Επιπλέον, με τη μη κατάσχεση αυτών των κεφαλαίων, οι δυτικές χώρες σηματοδοτούν ότι οι κυβερνήσεις που διεξάγουν βίαιους επιθετικούς πολέμους μπορούν να παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο και ταυτόχρονα να επωφελούνται από αυτό για να αποφύγουν τις συνέπειες των πράξεών τους. Αντ’ αυτού, οι ηγέτες της G7 θα πρέπει να στείλουν ένα σαφές μήνυμα: καμία χώρα δεν μπορεί να τα έχει και τα δύο. Αποτρέποντας άλλους κακούς παράγοντες από το να παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο, τέτοιες κατασχέσεις θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως μέτρο οικοδόμησης της ειρήνης.
Η υποτιθέμενη αρνητική επίδραση της κατάσχεσης ρωσικών περιουσιακών στοιχείων στην προθυμία άλλων χωρών να καταθέσουν κεφάλαια στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη, αν ήταν πραγματική, θα είχε γίνει εμφανής όταν τα κεφάλαια αυτά δεσμεύτηκαν στις αρχές του 2022. Αξίζει να σημειωθεί ότι δεν υπήρξε καμία φυγή κεφαλαίων από τις Ηνωμένες Πολιτείες ή την Ευρώπη. Αυτό οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι υπάρχουν λίγες ασφαλείς εναλλακτικές λύσεις για το καθιερωμένο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Υποθέτοντας ότι οι κυβερνήσεις θα γίνουν επιφυλακτικές ως προς τη διατήρηση των περιουσιακών τους στοιχείων στις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ευρώπη ή την Ιαπωνία, πού αλλού θα τα κρατήσουν; Ακόμη και αν παρακάμψουν ανησυχίες όπως οι έλεγχοι κεφαλαίων, θα αισθάνονταν πιο ασφαλείς αν κρατούσαν τα χρήματά τους ας υποθέσουμε σε κινεζικά ιδρύματα;
Επιπλέον, ενώ τα ευρωπαϊκά και ιαπωνικά ιδρύματα θα μπορούσαν να επωφεληθούν αν άλλες πιθανές “κακοποιοί” χώρες αποφάσιζαν να μην διατηρούν καταθέσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο οικονομικός αντίκτυπος θα ήταν αμελητέος. Στην πραγματικότητα, πολλοί οικονομολόγοι υποστηρίζουν ότι τέτοιες εισροές κεφαλαίων αποτελούν μάλλον κόστος παρά όφελος. Εφόσον οδηγούν σε ανατίμηση του νομίσματος, λέει το επιχείρημα, δυσχεραίνουν την εξαγωγή αγαθών και τον ανταγωνισμό με τις εισαγωγές, καταστρέφοντας έτσι θέσεις εργασίας. Σίγουρα, ορισμένοι χρηματοδότες μπορεί να αντιμετωπίσουν απώλειες. Αλλά τα περισσότερα από τα κεφάλαια που βρίσκονται στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι απλώς αποθεματικά κατατεθειμένα στη Fed, τα οποία δεν ωφελούν άμεσα τη Wall Street. Το ίδιο ισχύει και για το Euroclear, το βελγικό χρηματοπιστωτικό ίδρυμα στο οποίο φυλάσσεται το μεγαλύτερο μέρος των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων.
Ένα άλλο, συναφές επιχείρημα κατά της κατάσχεσης περιουσιακών στοιχείων είναι ότι μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο μία φορά, διότι όταν γίνει, καμία χώρα δεν θα αφήσει τα αποθεματικά ή άλλα περιουσιακά της στοιχεία στις Ηνωμένες Πολιτείες ή την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αλλά, ακόμη και αν ισχύει, το επιχείρημα αυτό δεν είναι πειστικό: ένα εργαλείο που δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί είναι ουσιαστικά άχρηστο, και ποτέ δεν υπήρξε καταλληλότερη στιγμή για τη χρήση του από ό,τι τώρα.
Τελικά, η Ρωσία πρέπει να λογοδοτήσει. Αν και η Ρωσία δεν μπορεί να αποζημιώσει πλήρως την Ουκρανία για την καταστροφή που προκάλεσε, θα πρέπει, τουλάχιστον, να πληρώσει για τις υλικές ζημιές και να καλύψει το κόστος της ανοικοδόμησης. Όταν ένα άτομο διαπράττει ένα αδίκημα εις βάρος άλλου ατόμου είναι υποχρεωμένο να παρέχει αποζημίωση. Συχνά, τα ατομικά περιουσιακά στοιχεία κατάσχονται για να εξασφαλιστεί η εκπλήρωση αυτής της υποχρέωσης. Η ίδια αρχή ισχύει και για τις χώρες. Αν και οι κατασχέσεις περιουσιακών στοιχείων είναι συχνά πολύπλοκα εγχειρήματα, η περίπτωση της Ρωσίας θα μπορούσε να αποδειχθεί εξαίρεση, δεδομένου ότι τα περιουσιακά στοιχεία που πρόκειται να κατασχεθούν έχουν ήδη δεσμευτεί.
Νομικοί εμπειρογνώμονες μπορεί να υποστηρίξουν ότι η προσφορά δανείων στο Κίεβο και η χρήση των δεσμευμένων περιουσιακών στοιχείων ως εγγύηση είναι καλύτερη πρακτική, δεδομένου ότι θα ανάγκαζε τη Ρωσία να επιλέξει μεταξύ της άμεσης αποζημίωσης της Ουκρανίας και της κατάσχεσης αυτών των κεφαλαίων. Αλλά τέτοιες τεχνικές λεπτομέρειες είναι καλύτερο να αφήνονται στους δικηγόρους. Η πραγματικότητα είναι ότι η Ουκρανία χρειάζεται τα χρήματα τώρα, τα χρήματα βρίσκονται υπό δυτικό έλεγχο και η μη αξιοποίησή τους για να βοηθηθεί η Ουκρανία να κερδίσει αυτόν τον πόλεμο και να ανοικοδομηθεί θα ήταν παράλογη. Είναι αβάσιμο να περιμένουμε από τους φορολογούμενους και τους δωρητές στην Ευρώπη, τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ασία να αναλάβουν το κόστος της ανοικοδόμησης της Ουκρανίας, όταν η ίδια η Ρωσία θα μπορούσε να συνεισφέρει σημαντικά (αν και ακούσια).
Αλλά η συγκεκριμένη χρήση των κατασχεθέντων κεφαλαίων είναι δευτερεύον ζήτημα. Ενώ το 90% της αμερικανικής βοήθειας για την ασφάλεια που διατίθεται στην Ουκρανία δαπανάται στις Ηνωμένες Πολιτείες, τα κατασχεθέντα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την υποστήριξη των ουκρανικών δυνάμεων επί τόπου και τη χρηματοδότηση της τεράστιας προσπάθειας ανάκαμψης.
Θα πρέπει να θεωρείται αυτονόητο ότι η κατάσχεση των παγωμένων περιουσιακών στοιχείων της Ρωσίας δεν θα απαλλάξει τη Δύση από την ευθύνη να παράσχει στην Ουκρανία στρατιωτική βοήθεια, καθώς χωρίς νίκη δεν μπορεί να υπάρξει ανοικοδόμηση. Παρ’ όλα αυτά, το γεγονός ότι η ανοικοδόμηση της Ουκρανίας θα μπορούσε να καταλήξει να κοστίσει 1 δισεκατομμύριο δολάρια – περισσότερο από τρεις φορές την αξία των περιουσιακών στοιχείων – θα μπορούσε να κατευνάσει εκείνους που εξακολουθούν να είναι απρόθυμοι να τα χρησιμοποιήσουν για τη χρηματοδότηση της προσπάθειας ανοικοδόμησης.
Φυσικά, κανένα χρηματικό ποσό δεν μπορεί ποτέ να αναιρέσει την τεράστια ζημιά που προκάλεσε ο επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας στην οικονομία και το λαό της Ουκρανίας. Αλλά τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία μπορούν να θεωρηθούν ως προκαταβολή για τις αποζημιώσεις που θα πρέπει τελικά να αναγκαστεί να καταβάλει το Κρεμλίνο.
Πηγή : The Guardian
