Οι εκλογές της 10ης Σεπτεμβρίου είχαν ως αποτέλεσμα το κορυφαίο κόμμα της ισλαμιστικής αντιπολίτευσης της Ιορδανίας, το IAF, να κερδίσει 31 από τις 138 έδρες του κοινοβουλίου.
Του Neville Teller
Η Ιορδανία προσήλθε στις κάλπες στις 10 Σεπτεμβρίου. Αυτές οι βουλευτικές εκλογές σηματοδότησαν δύο σημαντικά ορόσημα για το έθνος. Είχαν ως αποτέλεσμα την ενίσχυση της ισλαμιστικής – και συνεπώς αντι-ισραηλινής – δύναμης στην πολιτική αρένα της Ιορδανίας. Και είδαν το Χασεμιτικό Βασίλειο να κάνει το πρώτο, διστακτικό βήμα προς τη διακηρυγμένη πρόθεσή του να μετατραπεί σε συνταγματική μοναρχία μέσα στην επόμενη δεκαετία.
Όταν ανέλαβε τον θρόνο τον Φεβρουάριο του 1999, ο βασιλιάς Αμπντάλα Β’ κληρονόμησε μια βασιλική απολυταρχία. Σύμφωνα με τους Άραβες ηγεμόνες των προηγούμενων αιώνων, ο μονάρχης είχε και εξακολουθεί να έχει απόλυτες εξουσίες. Διορίζει και μπορεί να παύσει την κυβέρνηση, διορίζει τα μέλη της Άνω Βουλής του νομοθετικού Σώματος και εισηγείται τη νομοθεσία. Η Κάτω Βουλή περιορίζεται στο να την εγκρίνει, να την απορρίπτει ή να την τροποποιεί.
Η Αραβική Άνοιξη, που ξεκίνησε το 2011, γνώρισε λαϊκές εξεγέρσεις σε ολόκληρο τον αραβικό κόσμο και την πτώση μιας σειράς Αράβων ηγετών. Η αντίδραση του Αμπντάλα ήταν να υποσχεθεί στον λαό του αργή αλλά σταθερή πορεία προς ένα πιο δημοκρατικό σύνταγμα για την Ιορδανία. Δέκα χρόνια αργότερα υπήρχαν ελάχιστες ενδείξεις για οποιαδήποτε αλλαγή και, τον Απρίλιο του 2021, αποκαλύφθηκε μια συγκλονιστική συνωμοσία για την αντικατάσταση του Αμπντάλα από τον ετεροθαλή αδελφό του, τον πρώην πρίγκιπα διάδοχο Χαμζάχ.
Ένας συγγενής του Αμπντάλα μαζί με τον πρώην κορυφαίο έμπιστο του βασιλιά κατηγορήθηκαν για την εκπόνηση ενός «εγκληματικού σχεδίου» με τη συμμετοχή του Χαμζάχ, που κάποτε ήταν διάδοχος του θρόνου. Κρίθηκαν ένοχοι για εξέγερση και υποκίνηση κατά του στέμματος, οι άνδρες έλαβαν έκαστος ποινή φυλάκισης 15 ετών με καταναγκαστικά έργα. Ο Χαμζάχ δεν συνελήφθη και ο Αμπντουλάχ ανακοίνωσε ότι η διαμάχη μαζί του θα επιλυθεί εντός της βασιλικής οικογένειας.
Ένα από τα αποτελέσματα ήταν ότι τον Ιούνιο του 2021, ο Αμπντάλα συγκρότησε μια επιτροπή 92 μελών, με επικεφαλής τον πρώην πρωθυπουργό Σαμίρ Ριφάι, επιφορτισμένη με τη δημιουργία ενός σχεδίου εκσυγχρονισμού των εκλογών της Ιορδανίας και των νόμων που διέπουν τα πολιτικά κόμματα. Η επιτροπή αποφάσισε ότι μέσα σε μια δεκαετία, η μακροχρόνια βασιλική απολυταρχία της Ιορδανίας θα μετατραπεί σε συνταγματική μοναρχία. Οι κυβερνήσεις δεν θα διορίζονταν πλέον από τον βασιλιά, αλλά θα σχηματίζονταν από τα εθνικά εκλεγμένα μέλη του κοινοβουλίου.
Με αυτή την απόφαση ως βάση, μια υποεπιτροπή ενέκρινε έναν εκλογικό νόμο που, μεταξύ άλλων, προέβλεπε τη σταδιακή αύξηση της εκπροσώπησης των πολιτικών κομμάτων στο κοινοβούλιο. Αυτό θα συνέβαινε κατά τη διάρκεια των επόμενων τριών εκλογικών αναμετρήσεων, έως ότου τελικά επιτευχθεί το είδος της δημοκρατικής ρύθμισης που εφαρμόζεται στο Ηνωμένο Βασίλειο ή τη Σουηδία. Ο ηγέτης του μεγαλύτερου πολιτικού κόμματος που θα προέκυπτε από τις εκλογές θα γινόταν πρωθυπουργός και θα σχημάτιζε κυβέρνηση.
Οι πρόσφατες εκλογές σηματοδότησαν την πρώτη φάση της σχεδιαζόμενης μεταρρύθμισης. Σε αυτές κατανεμήθηκε το 30% των 138 κοινοβουλευτικών εδρών στα πολιτικά κόμματα. Η δεύτερη φάση έχει προγραμματιστεί να λάβει χώρα στις εκλογές του 2028, όταν θα καταλαμβάνουν το 50%. Η διαδικασία προβλέπεται να κορυφωθεί στις εκλογές του 2032, όταν τα πολιτικά κόμματα θα καταλαμβάνουν το 65% των εδρών.
Θα πέσει το κοινοβούλιο της Ιορδανίας στα χέρια των ισλαμιστών;
Μέχρι τότε, αν τα σημερινά αποτελέσματα είναι ενδεικτικά, το κοινοβούλιο της Ιορδανίας και ενδεχομένως η κυβέρνησή της θα βρίσκονται στα χέρια των ισλαμιστών. Το Μέτωπο Ισλαμικής Δράσης (IAF), πολιτικό παρακλάδι της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, βρίσκεται στην πρώτη γραμμή των αυξανόμενων εκκλήσεων στην Ιορδανία για την κατάργηση της ειρηνευτικής συνθήκης Ιορδανίας-Ισραήλ. Από την εποχή του πογκρόμ της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου, διαδηλωτές περικύκλωσαν την ισραηλινή πρεσβεία στο Αμμάν, απαιτώντας το κλείσιμό της και την κατάργηση της συνθήκης.
Μέχρι στιγμής, η κυβέρνηση έχει αντισταθεί σθεναρά στις εκκλήσεις αυτές, εκπροσωπώντας την άποψη του Αμπντάλα ότι η συνθήκη αποτελεί προπύργιο κατά της περιφερειακής αστάθειας. Εάν ο Αμπντάλα παραχωρούσε έστω και ένα κλάσμα της εξουσίας του σε έναν πολιτικό ηγέτη που εκλέγεται και εξουσιοδοτείται από τη λαϊκή ψήφο, θα υπήρχε πραγματικός κίνδυνος η Ιορδανία να γυρίσει την πλάτη της στη συνθήκη ειρήνης. Ο Αμπντάλα θα πρέπει να γνωρίζει ότι οι εγγυήσεις με χάλκινο πάτο που διασφαλίζουν την απόλυτη εξουσία του θα πρέπει να ενσωματωθούν στη σχεδιαζόμενη συνταγματική μεταρρύθμιση της Ιορδανίας – εάν, πράγματι, προχωρήσει πέρα από την πρώτη φάση.
Ενώ υπάρχει γενική υποστήριξη για τη δεκαετή μεταρρυθμιστική διαδικασία, υπάρχουν αντίπαλοι που είναι επιφυλακτικοί ως προς τη δύναμη της βούλησης για πολιτική μεταρρύθμιση. Ο Νεντάλ Μανσούρ, ακτιβιστής για τα ανθρώπινα δικαιώματα και ηγέτης του κινήματος της κοινωνίας των πολιτών της χώρας, φέρεται να δηλώνει ότι οι Ιορδανοί έχουν ελάχιστους λόγους να πιστεύουν ότι η αλλαγή θα συμβεί.
«Ο κόσμος δεν έχει πειστεί ότι υπάρχει σοβαρή βούληση για μεταρρύθμιση. Αισθάνονται ότι κερδίζουν χρόνο μιλώντας για σταδιακή μεταρρύθμιση… Γιατί να περιμένουμε άλλα 10 χρόνια; Το γεγονός είναι ότι τίποτα δεν συνέβη όσον αφορά τη μεταρρύθμιση τα τελευταία 20 χρόνια- γιατί το σύστημα θα είναι διαφορετικό τα επόμενα χρόνια;»
Οι εκλογές της 10ης Σεπτεμβρίου είχαν ως αποτέλεσμα το κορυφαίο ισλαμιστικό κόμμα της αντιπολίτευσης της Ιορδανίας, το IAF, να κερδίσει 31 από τις 138 κοινοβουλευτικές έδρες. Το κόμμα είχε 10 έδρες στο προηγούμενο κοινοβούλιο. Η συμμετοχή ήταν μόνο περίπου 32% των 5 εκατομμυρίων και πλέον εκλογέων που είχαν δικαίωμα ψήφου.
Το ήμισυ του πληθυσμού της Ιορδανίας των 11 εκατομμυρίων είναι παλαιστινιακής καταγωγής και κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, οι ισλαμιστές είχαν εκμεταλλευτεί την αυξανόμενη οργή του κόσμου για τον συνεχιζόμενο πόλεμο στη Γάζα. Η στρατηγική της IAF μπορεί να είχε ευνοήσει ατυχή αποτελέσματα.
Την Κυριακή πριν από τις εκλογές, στις 8 Σεπτεμβρίου, ένα φορτηγό προσέγγισε τη γέφυρα Allenby από την ιορδανική πλευρά. Σταμάτησε όχι μακριά από το πέρασμα προς το Ισραήλ, και βίντεο δείχνει τον οδηγό να περπατά προς τον τερματικό σταθμό, να σηκώνει ένα όπλο και να πυροβολεί τρεις φορές. Κάθε πυροβολισμός ήταν θανατηφόρος και σκότωσε τρεις Ισραηλινούς πολίτες φρουρούς: Yohanan Shchori, Yuri Birnbaum και Adrian Marcelo Podzamczer. Το προσωπικό ασφαλείας ανταπέδωσε τα πυρά και ο ένοπλος -που αργότερα αναγνωρίστηκε ως ο Μαχέρ Τζάζι, Ιορδανός- σκοτώθηκε.
Αξιωματούχοι της Χαμάς δεν ανέλαβαν την ευθύνη για την επίθεση, αλλά τη χαρακτήρισαν ως «φυσική απάντηση» στον πόλεμο στη Γάζα. Πρόσφατο δελτίο ειδήσεων αναφέρει ότι η κοινή ιορδανική-ισραηλινή έρευνα για τους πυροβολισμούς επικεντρώνεται επί του παρόντος στο κατά πόσον ο δράστης έδρασε μόνος του ή κατά πόσον κάποια εξτρεμιστική ομάδα, που δρα από την Ιορδανία, έχει ξεκινήσει μια σειρά τρομοκρατικών επιθέσεων κατά του Ισραήλ.
Όποια και αν είναι η αλήθεια του θέματος, είναι σαφές ότι η Ιορδανία βρίσκεται αυτή τη στιγμή σε κατάσταση πυρετού, με τον βασιλιά και την κυβέρνηση να προσπαθούν να αποτρέψουν το εκτεταμένο συναίσθημα υπέρ της Χαμάς από το να εξελιχθεί σε ενεργές διαμαρτυρίες ή χειρότερα. Η επίσημη πρόσβαση της IAF σε αυξημένη δύναμη και επιρροή, μετά τις βουλευτικές εκλογές, δεν υπολογίζεται ότι θα ρίξει λάδι στα ταραγμένα νερά. Εν τω μεταξύ, το συνταγματικό και πολιτικό μέλλον της Ιορδανίας φαίνεται ακόμη πιο αβέβαιο.
