Του Hibaq Farah
Οι σκηνές είναι σοκαριστικές. Στον απόηχο της δολοφονίας τριών νεαρών κοριτσιών στη βορειοδυτική πόλη Σάουθπορτ της Αγγλίας, ξέσπασαν ταραχές σε ολόκληρη τη χώρα. Εκμεταλλευόμενοι την παραπληροφόρηση σχετικά με την ταυτότητα του υπόπτου, οι ακροδεξιοί ταραξίες ξεκίνησαν ένα οδυνηρό παραλήρημα, βάζοντας φωτιά σε αυτοκίνητα, καίγοντας τζαμιά, παρενοχλώντας μουσουλμάνους, λεηλατώντας καταστήματα και επιτιθέμενοι σε ξενοδοχεία που φιλοξενούσαν αιτούντες άσυλο. Σε ένα Σαββατοκύριακο στις αρχές Αυγούστου, σημειώθηκαν πάνω από 50 διαδηλώσεις και σχεδόν 400 συλλήψεις. Την εβδομάδα που ακολούθησε, εκατοντάδες εξεγερμένοι κατηγορήθηκαν και δεκάδες καταδικάστηκαν.
Η χώρα είναι συγκλονισμένη. Αλλά για όλη την εντυπωσιακή τρέλα των γεγονότων, δεν θα έπρεπε να μας εκπλήσσει. Οι εχθρότητες που διέπουν τις ταραχές – το μίσος τόσο για τους μουσουλμάνους όσο και για τους μετανάστες – έχουν από καιρό βρει έκφραση στην πολιτική κουλτούρα της Βρετανίας, όχι τουλάχιστον υπό την προηγούμενη συντηρητική κυβέρνηση, της οποίας ο ακρογωνιαίος λίθος της δέσμευσης ήταν να «σταματήσει τις βάρκες» με τις οποίες οι μετανάστες έφταναν στις βρετανικές ακτές.
Οι ακροδεξιοί εξτρεμιστές, ενθαρρυμένοι από τη στροφή αυτής της κυβέρνησης προς το χτύπημα των μεταναστών, περίμεναν την τέλεια ευκαιρία για να βγουν στους δρόμους. Το κρίσιμο είναι ότι έχουν βρει στέγη στο διαδίκτυο, όπου οι πλατφόρμες – ανεπαρκώς ρυθμιζόμενες και ελάχιστα μετριασμένες – επιτρέπουν τη διάδοση παραπληροφόρησης γεμάτης μίσος, προκαλώντας φρενίτιδα. Αυτές ήταν ενοχλητικές μέρες. Αλλά το χάος έχει έρθει.
Η παραπληροφόρηση βρίσκεται στην καρδιά των ταραχών. Στον απόηχο των δολοφονιών στο Σάουθπορτ, χρήστες στο Χ δημοσίευσαν και κοινοποίησαν ψευδείς ισχυρισμούς, δηλώνοντας ότι ο φερόμενος ως δράστης ήταν αιτών άσυλο που έφτασε στη Βρετανία με πλοίο – ενώ στην πραγματικότητα γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Ουαλία. Στο TikTok, ακροδεξιοί χρήστες έκαναν live και καλούσαν ο ένας τον άλλον να συγκεντρωθούν σε ένδειξη διαμαρτυρίας. Η εμβέλειά τους ήταν μεγάλη. Χάρη στην επιθετικά εξατομικευμένη σελίδα For You της πλατφόρμας, δεν είναι δύσκολο να βρεθούν βίντεο μπροστά σε χρήστες που έχουν ήδη ασχοληθεί με ακροδεξιό ή αντιμεταναστευτικό περιεχόμενο.
Ο μηχανισμός συγκέντρωσης επεκτάθηκε και στις υπηρεσίες ανταλλαγής μηνυμάτων. Στην Telegram, οι συνομιλίες ακροδεξιών ομάδων μοιράζονταν λίστες με τοποθεσίες διαμαρτυρίας- ένα μήνυμα περιείχε τη φράση «δεν θα σταματήσουν να έρχονται μέχρι να τους το πείτε εσείς». Σε συνομιλίες στο WhatsApp, υπήρχαν μηνύματα για την ανάκτηση των δρόμων και την κατάληψη «μεγάλων βάσεων» των περιοχών μετανάστες στο Λονδίνο. Αυτές οι εκκλήσεις για δράση ενισχύθηκαν γρήγορα από ακροδεξιές προσωπικότητες όπως ο Άντριου Τέιτ και ο Τόμι Ρόμπινσον, ο ιδρυτής της English Defense League, οι οποίοι ανέβηκαν στο Χ για να διαδώσουν ψέματα και να υποδαυλίσουν το μίσος. Σχεδόν αμέσως, ο κόσμος βγήκε στους δρόμους, σπέρνοντας τον όλεθρο.
Λίγα πράγματα στάθηκαν ικανά να σταματήσουν το ξέσπασμα ψευδών ισχυρισμών και ρητορικής μίσους, ακόμη και αφού οι αρχές έδωσαν στη δημοσιότητα πληροφορίες σχετικά με την ταυτότητα του υπόπτου. Η νομοθεσία για την ασφάλεια στο διαδίκτυο είναι θολή και συγκεχυμένη. Πέρυσι, η συντηρητική κυβέρνηση ψήφισε τον νόμο για την ασφάλεια στο διαδίκτυο, η αρμοδιότητα του οποίου είναι η προστασία των παιδιών και ο εξαναγκασμός των εταιρειών κοινωνικής δικτύωσης να αφαιρούν το παράνομο περιεχόμενο. Όμως δεν υπάρχει σαφής αναφορά στο νόμο για την παραπληροφόρηση.
Τον Ιανουάριο, εισήχθησαν νέα αδικήματα στον νόμο, συμπεριλαμβανομένης της δημοσίευσης «ψευδών ειδήσεων που αποσκοπούν στην πρόκληση μη ασήμαντης βλάβης και άλλων διαδικτυακών καταχρήσεων». Και μετά τις ταραχές, η κυβέρνηση των Εργατικών φέρεται να σχεδιάζει την ενίσχυση του νόμου. Αυτές είναι σίγουρα καλές εξελίξεις. Αλλά η νομοθεσία δεν έχει τεθεί ακόμη σε ισχύ και δεν είναι σαφές πώς θα εφαρμοστεί.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα, όμως, είναι ότι πολλά στο νόμο εξαρτώνται από την εξακρίβωση της πρόθεσης, η οποία είναι ως γνωστόν δύσκολο να γίνει. Ο Henry Parker, αντιπρόεδρος εταιρικών υποθέσεων της Logically, μιας βρετανικής οργάνωσης που παρακολουθεί την παραπληροφόρηση στο διαδίκτυο, μου είπε ότι πρέπει να υπάρξουν πολύ πιο σαφή κριτήρια για το τι συνιστά πρόθεση και πώς μπορεί να τιμωρηθεί.
Αυτό είναι ένα δύσκολο έδαφος: Είναι δύσκολο να βρεθεί η σωστή ισορροπία μεταξύ της προστασίας της ελευθερίας του λόγου και του ελέγχου του επιβλαβούς λόγου. Ακόμα κι έτσι, «είναι θεμιτό να εμπλακεί η κυβέρνηση», δήλωσε ο κ. Parker. «Όπως υπάρχει το δικαίωμα της ελευθερίας του λόγου, έτσι υπάρχει και το δικαίωμα των ανθρώπων να έχουν πρόσβαση σε ακριβείς πληροφορίες».
Ελλείψει αποτελεσματικής ρύθμισης ή εποπτείας, οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης έχουν διαδραματίσει ολοένα και πιο κεντρικό ρόλο στη ριζοσπαστικοποίηση των ακροδεξιών εξτρεμιστών στη Βρετανία. Υπό τον Elon Musk, το X επέτρεψε σε ακροδεξιούς χρήστες, συμπεριλαμβανομένων και ανθρώπων όπως ο κ. Robinson, να επιστρέψουν στην πλατφόρμα. Από τότε που ξεκίνησαν οι ταραχές, ο ίδιος ο κ. Μασκ αναστάτωσε τα πράγματα, ισχυριζόμενος ότι «ο εμφύλιος πόλεμος είναι αναπόφευκτος» και προχωρώντας σε ένα παράξενο παραλήρημα σε μια σειρά αναρτήσεων.
Αλλά η πραγματική ζημιά ήταν ο τρόπος με τον οποίο επέτρεψε να ευδοκιμήσει το επιβλαβές περιεχόμενο. «Το X ως πλατφόρμα είναι μοναδικά ευάλωτο σε μαζικής κλίμακας παραπληροφόρηση», μου είπε ο Imran Ahmed, ιδρυτής του Κέντρου για την Αντιμετώπιση του Ψηφιακού Μίσους, “επειδή έχουν ουσιαστικά εγκαταλείψει την επιβολή των κανόνων τους”. Το αποτέλεσμα είναι ένας διαδικτυακός κόσμος μίσους, ψεύδους και εξτρεμισμού.
Ο διαδικτυακός κόσμος είναι συνδεδεμένος με τον μη διαδικτυακό κόσμο, φυσικά. Οι ακροδεξιοί ταραχοποιοί στη Βρετανία αντλούν σαφώς από τα ευρέως διαδεδομένα αισθήματα ισλαμοφοβίας, ρατσισμού και αντιμεταναστευτικού συναισθήματος. Ως απάντηση στις ταραχές, υπήρξε κάποια επιφυλακτικότητα μεταξύ των δημόσιων προσώπων να το πουν αυτό με σαφήνεια. Ως μουσουλμάνος, γουρλώνω τα μάτια μου κάθε φορά που γίνονται συζητήσεις στα μέσα ενημέρωσης για το αν οι ξεκάθαρα ισλαμοφοβικές πράξεις -όπως οι επιθέσεις σε τζαμιά ή οι απειλές κατά γυναικών που φορούν χιτζάμπ- είναι στην πραγματικότητα ισλαμοφοβικές. «Αν δεν προσδιορίσουμε τι συμβαίνει», μου είπε η Zarah Sultana, μια ανεξάρτητη νομοθέτης, “πώς μπορούμε να ανταποκριθούμε σε αυτό με τον σωστό τρόπο;”.
Την περασμένη Τετάρτη, οι άνθρωποι απάντησαν σε αυτό το ερώτημα. Σε όλες τις μεγάλες πόλεις της Αγγλίας, χιλιάδες άνθρωποι – 25.000, σύμφωνα με μια εκτίμηση – συμμετείχαν σε αντιδιαδηλώσεις για να αμφισβητήσουν τους ταραξίες. Η ακροδεξιά, σαφώς αποθαρρυμένη, ως επί το πλείστον δεν εμφανίστηκε. Η ειρηνική κινητοποίηση των πολιτών, που συγκεντρώθηκαν σε πολυεθνικές περιοχές σε κέντρα μετανάστευσης που προφανώς ήταν στη σειρά για ακροδεξιά επίθεση, ήταν μια εύστοχη απάντηση στον βίαιο ρατσισμό. Σε συνδυασμό με την εκτεταμένη αντίδραση της αστυνομίας και τις ενεργητικές διώξεις, απέτρεψε περαιτέρω ταραχές.
Ο πρωθυπουργός Keir Starmer, μαζί με την υπόσχεση ότι «δεν θα σταματήσουν» οι νομικές ενέργειες κατά των ταραχοποιών, υποσχέθηκε ότι οι άνθρωποι θα διώκονται για τις ενέργειές τους στο διαδίκτυο – και μια χούφτα έχουν καταδικαστεί για υποκίνηση φυλετικού μίσους. Αλλά φαίνεται ότι η κυβέρνηση μπορεί να κάνει ελάχιστα για να θέσει προ των ευθυνών τους τις ίδιες τις πλατφόρμες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Αυτές οι ταραχές, ξενοφοβικά ξεσπάσματα με υπερτροφοδότηση από την τεχνολογία, ήταν μόνο θέμα χρόνου. Το πραγματικά τρομακτικό είναι πόσο λίγα μπορούμε να κάνουμε για να τις σταματήσουμε.
