Το Ιράν λέει ότι το Ισραήλ θέλει να το παγιδεύσει σε μια άμεση σύγκρουση με τον βομβαρδισμό της Χεζμπολάχ, ακόμη και όταν ο νέος Ιρανός πρόεδρος προσπαθεί να προσεγγίσει τη Δύση.
Του Steven Erlanger
Ο πόλεμος του Ισραήλ κατά της Χεζμπολάχ στον νότιο Λίβανο είναι άλλη μια δυσκολία για το Ιράν και τον νέο του πρόεδρο, αυξάνοντας την πίεση που του ασκείται να ανταποδώσει το χτύπημα στο Ισραήλ για να υπερασπιστεί έναν σημαντικό σύμμαχο.
Το Ιράν έχει μέχρι στιγμής αρνηθεί να παρασυρθεί από το Ισραήλ σε έναν ευρύτερο περιφερειακό πόλεμο που ο ανώτατος ηγέτης του, Αλί Χαμενεΐ, σαφώς δεν επιθυμεί, σύμφωνα με αναλυτές. Αντ’ αυτού, ο πρόεδρος Μασούντ Πεζεσκιάν βρίσκεται στα Ηνωμένα Έθνη ελπίζοντας να παρουσιάσει ένα πιο μετριοπαθές πρόσωπο στον κόσμο και συναντάται με Ευρωπαίους διπλωμάτες με την ελπίδα να ξεκινήσουν εκ νέου οι συνομιλίες για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, οι οποίες θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε ζωτικής σημασίας ανακούφιση από τις κυρώσεις για την παραλυμένη οικονομία του.
Στη Νέα Υόρκη αυτή την εβδομάδα, ο κ. Πεζεσκιάν ήταν κατηγορηματικός, υποστηρίζοντας ότι το Ισραήλ επεδίωκε να παγιδεύσει τη χώρα του σε έναν ευρύτερο πόλεμο. «Το Ισραήλ είναι αυτό που επιδιώκει να δημιουργήσει αυτή την ολοκληρωτική σύγκρουση. Μας σέρνουν σε ένα σημείο όπου δεν επιθυμούμε να πάμε», είπε.
Μετά από μια σειρά ταπεινώσεων, που ενισχύονται από τις εντατικοποιημένες επιθέσεις του Ισραήλ κατά της Χεζμπολάχ, το Ιράν αντιμετωπίζει σαφή διλήμματα.
Θέλει να αποκαταστήσει την αποτροπή έναντι του Ισραήλ και ταυτόχρονα να αποφύγει έναν πόλεμο πλήρους κλίμακας μεταξύ των δύο χωρών που θα μπορούσε να προσελκύσει τις Ηνωμένες Πολιτείες και, σε συνδυασμό, να καταστρέψει την Ισλαμική Δημοκρατία στο εσωτερικό της.
Θέλει να διατηρήσει τους πληρεξουσίους που παρέχουν αυτό που αποκαλεί εμπρόσθια άμυνα κατά του Ισραήλ – τη Χεζμπολάχ, τη Χαμάς και τους Χούθι στην Υεμένη – χωρίς να μπει σε μάχη για λογαριασμό τους.
Και θέλει να προσπαθήσει να άρει κάποιες από τις τιμωρητικές οικονομικές κυρώσεις εναντίον της χώρας του, ανανεώνοντας τις πυρηνικές διαπραγματεύσεις με τη Δύση, διατηρώντας παράλληλα τις στενές στρατιωτικές και εμπορικές σχέσεις της με τους κύριους αντιπάλους της Ουάσινγκτον, τη Ρωσία και την Κίνα.
«Τα θεμελιώδη στοιχεία δεν έχουν αλλάξει για το Ιράν», δήλωσε ο Ali Vaez, διευθυντής του Iran Project στο International Crisis Group. «Το Ιράν σίγουρα δεν θέλει να εμπλακεί σε έναν μεγαλύτερο πόλεμο στην περιοχή», είπε. Αυτό, πρόσθεσε, είναι πιθανό να είναι ένας λόγος που το Ιράν δεν έχει μέχρι στιγμής προχωρήσει σε αντίποινα για τη δολοφονία του ηγέτη της Χαμάς Ismail Haniyeh ενώ βρισκόταν στο Ιράν για να παραστεί στην ορκωμοσία του κ. Πεζεσκιάν.
Από την ανατροπή του σάχη το 1979 και την εγκαθίδρυση της Ισλαμικής Δημοκρατίας, το Ιράν προσπαθεί να εξαπλώσει την επιρροή του σε όλη την περιοχή και έχει ορκιστεί να καταστρέψει το Ισραήλ. Δημιούργησε ένα δίκτυο πληρεξουσίων που χρηματοδοτεί, εξοπλίζει και υποστηρίζει αλλά δεν ελέγχει πλήρως. Πρόκειται για τη Χαμάς και την Παλαιστινιακή Ισλαμική Τζιχάντ στη Γάζα και τη Δυτική Όχθη, τους Χούθι στην Υεμένη, τους σιίτες μουσουλμάνους στο Ιράκ και τους αλαουίτες στη Συρία, καθώς και τη Χεζμπολάχ στο νότιο Λίβανο, η οποία πιστεύεται ότι διαθέτει πάνω από 150.000 πυραύλους και ρουκέτες, με δυνατότητα να πλήξει όλο το Ισραήλ.
Η επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ πριν από σχεδόν ένα χρόνο έφερε τον ρόλο του Ιράν στο προσκήνιο. Και το Ισραήλ άδραξε την ευκαιρία να καταστρέψει ή να μειώσει δύο ιρανικούς πληρεξουσίους: τη Χαμάς στα νότια σύνορά του και τη Χεζμπολάχ στα βόρεια, η οποία έχει στείλει ρουκέτες στο Ισραήλ για να υποστηρίξει τη Χαμάς, διώχνοντας χιλιάδες Ισραηλινούς από τα σπίτια τους.
Ταυτόχρονα, το Ισραήλ συνέχισε έναν πιο μυστικό πόλεμο κατά του Ιράν, σκοτώνοντας ανώτερους αξιωματικούς σε μια πυραυλική επίθεση στο ιρανικό προξενείο στη Δαμασκό τον Απρίλιο. Στη συνέχεια, το Ισραήλ και το Ιράν αντάλλαξαν πλήγματα στο έδαφος του άλλου, προτού αποσυρθούν.
Πιο πρόσφατα, το Ισραήλ προκάλεσε πανικό στο Λίβανο με εκρήξεις βομβητών και ασύρματων, επιδεικνύοντας τη διείσδυσή του στη δομή της Χεζμπολάχ. Ακολούθησε ένα μπαράζ πυραύλων και βομβών που τη Δευτέρα σκότωσε εκατοντάδες ανθρώπους στο Λίβανο, στην πιο θανατηφόρα ημέρα από τον εμφύλιο πόλεμο της χώρας, ο οποίος έληξε το 1990.
«Το Ισραήλ προσπαθεί να δελεάσει τη Χεζμπολάχ σε μια επίθεση που θα προκαλέσει έναν ολοκληρωμένο πόλεμο και θα επιτρέψει στο Ισραήλ να μεταφέρει τη μάχη σε αυτό που θεωρεί πραγματική στρατηγική απειλή, το ίδιο το Ιράν», δήλωσε η Suzanne Maloney, ειδική στο Ιράν και διευθύντρια του προγράμματος εξωτερικής πολιτικής στο Ινστιτούτο Brookings.
Η Χεζμπολάχ, επίσης, είναι «απρόθυμη να εμπλακεί σε μια σύγκρουση που είναι πιθανό να οδηγήσει στην καταστροφή της», είπε η κ. Maloney. Για το Ιράν, «η Χεζμπολάχ είναι ο μεγάλος αποτρεπτικός παράγοντας – οι δυνατότητές της και η εγγύτητά της στο Ισραήλ είναι η πρώτη γραμμή άμυνας για την Ισλαμική Δημοκρατία, και αν καταστραφεί, αφήνει τους Ιρανούς σημαντικά πιο ευάλωτους».
Οι πληρεξούσιοι αντιπροσωπεύουν τη στρατηγική του Ιράν για εμπρόσθια άμυνα, για την προστασία της ιρανικής πατρίδας. Οι πληρεξούσιοι υποτίθεται ότι πολεμούν για το Ιράν, εξήγησε ο κ. Vaez: «Ποτέ δεν ήταν η αρχή ότι το Ιράν θα πολεμούσε για την υπεράσπισή τους».
Προς το παρόν, το Ιράν παρακολουθεί προσεκτικά, ενώ υποθέτει επίσης ότι η καλά εξοπλισμένη και καλά οργανωμένη Χεζμπολάχ μπορεί να σταθεί μόνη της και να προκαλέσει σοβαρή ζημιά στο Ισραήλ χωρίς την ανοιχτή ιρανική βοήθεια. Το Ισραήλ φαίνεται να εκμεταλλεύεται τις προκλήσεις του Ιράν, αλλά όπως πάντα, ο κίνδυνος είναι ότι μπορεί να κάνει λάθος εκτίμηση.
Υπάρχουν σκληροπυρηνικά στοιχεία στο Σώμα των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης στο Ιράν και στην ίδια τη Χεζμπολάχ «που βλέπουν την αντιπαράθεση με το Ισραήλ ως αναπόφευκτη και θα προτιμούσαν να γίνει νωρίτερα», δήλωσε η Ellie Geranmayeh, εμπειρογνώμονας του Ιράν στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων.
Το Ιράν πρέπει να ενισχύσει με κάποιο τρόπο τον άξονα αντίστασης, δήλωσε ο Cornelius Adebahr, ο οποίος μελετά το Ιράν για το Carnegie Europe. «Το Ιράν δεν μπορεί να το καταπιεί αυτό για πάντα», είπε. «Ο κόσμος θα ρωτήσει: «Τι είδους δύναμη είσαι αν δεν μπορείς να προστατεύσεις τους πληρεξουσίους σου;»».
Σε μια σύντομη ομιλία του στα Ηνωμένα Έθνη, ο κ. Πεζεσκιάν κατηγόρησε το Ισραήλ για βαρβαρότητα και αναφέρθηκε στους αντιπροσώπους του Ιράν ως μαχητές της ελευθερίας. Αλλά μίλησε επίσης για «μια νέα εποχή» και υποσχέθηκε να διαδραματίσει «εποικοδομητικό ρόλο». Το Ιράν ήταν έτοιμο να συνεργαστεί εκ νέου με τη Δύση για το πυρηνικό ζήτημα, είπε.
Ο κ. Πεζεσκιάν θεωρείται μετριοπαθής στο ιρανικό σύστημα. Και η νίκη του στις φετινές προεδρικές εκλογές θεωρείται σημάδι ότι ο ανώτατος ηγέτης, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, θέλει να μειώσει τις εντάσεις στο εσωτερικό του Ιράν που εξερράγησαν το 2022 και επιδεινώθηκαν από τον πιο σκληροπυρηνικό Εμπραχίμ Ραΐζι, ο οποίος θεωρήθηκε πιθανός διάδοχος του ανώτατου ηγέτη αλλά πέθανε σε δυστύχημα με ελικόπτερο.
Συνοδευόμενος στα Ηνωμένα Έθνη από έμπειρους διαπραγματευτές που είναι γνωστοί στη Δύση, ο κ. Πεζεσκιάν προσπαθεί να παρουσιάσει την κυβέρνησή του ως μετριοπαθή, ρεαλιστική και ανοιχτή στη διπλωματία. Αλλά η χρονική συγκυρία είναι περίπλοκη, με τις αμερικανικές εκλογές του Νοεμβρίου, και ίσως είναι η τελευταία ευκαιρία για μια τέτοια προσέγγιση.
Αν οι πληρεξούσιοι του Ιράν χτυπηθούν και οι νέες διαπραγματεύσεις για τον πυρηνικό φάκελο δεν είναι παραγωγικές, υπάρχουν ισχυρές φωνές στο εσωτερικό του Ιράν που υποστηρίζουν ότι πρέπει να οπλιστεί το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν και να επιτευχθεί με αυτόν τον τρόπο η αποτροπή. Το Ιράν μπορεί επίσης να επιλέξει να εμβαθύνει τις σχέσεις του με τη Μόσχα, ελπίζοντας να αποκτήσει το προηγμένο ρωσικό σύστημα αεράμυνας S-400, καθώς τα σημερινά του συστήματα έχουν αποδειχθεί ευάλωτα στο Ισραήλ.
«Το Ιράν βρίσκεται σε μια διακλάδωση του δρόμου», δήλωσε ο κ. Vaez. «Το Ιράν αξιολογεί αν υπάρχει δρόμος προς τα εμπρός για την πυρηνική διπλωματία. Αλλά οποιοσδήποτε πόλεμος που θα αποδυναμώσει σημαντικά τη Χεζμπολάχ θα κάνει το Ιράν να αισθάνεται λιγότερο ασφαλές και θα μπορούσε να αλλάξει τον πυρηνικό υπολογισμό του».
