Σε μια κοινωνία που τείνει προς την απολυταρχία, η άφοβη και αναιδής στάση της εφημερίδας Apple Daily ήταν πολύτιμη.
Απόδοση από άρθρο της Jiayang Fan
Αν και δεν είναι απολύτως γνωστή η στιγμή που καθορίστηκε η μοίρα της πιο φιλοδημοκρατικής εφημερίδας του Χονγκ Κονγκ, Apple Daily, οι αναγνώστες της είχαν σίγουρα μαντέψει ότι η διάλυσή της ήταν θέμα χρόνου. Τον Απρίλιο, ο εβδομηντάρης ιδρυτής της, Jimmy Lai, καταδικάστηκε σε φυλάκιση 14 μηνών για μη εγκεκριμένη συνάθροιση κατά τη διάρκεια διαδηλώσεων διαμαρτυρίας στην πόλη το 2019. Υπό τον νέο δρακόντειο νόμο για την εθνική ασφάλεια,
Μια άλλη κατηγορία ήταν η σκευωρία με ξένες χώρες ή δυνάμεις, κάτι που τιμωρείται μέχρι και με ισόβια φυλάκιση. Πριν μερικές εβδομάδες, η αστυνομία πάγωσε τους λογαριασμούς της εφημερίδας, έκανε έφοδο στα γραφεία της και συνέλαβε πέντε συντάκτες -μεταξύ αυτών και τον αρχισυντάκτη- και στελέχη της. Την επόμενη μέρα, η εφημερίδα τύπωσε πέντε εκατομμύρια αντίτυπα, αριθμός έξι φορές πάνω από τη συνηθισμένη της κυκλοφορία. Η τελευταία της έκδοση, στα τέλη Ιουνίου, διπλασίασε αυτόν τον αριθμό. Καθώς η βροχή έπεφτε στην πόλη, η Apple Daily είχε αφιέρωμα προς τους αναγνώστες της, με τίτλο «Οι κάτοικοι του Χονγκ Κονγκ, καθώς βρέχει, λένε ένα επίπονο αντίο».
Οι κάτοικοι του Χονγκ Κονγκ είπαν ταυτόχρονα αντίο και στη συλλογική εμπειρία μιας πόλης, που έχει ως χαρακτηριστικό της τις πολιτικές ελευθερίες. Όπως πολλοί νέοι που συμμετείχαν στις διαδηλώσεις του 2019, η Apple Daily γεννήθηκε σε μια αγχωμένη εποχή μετάβασης, την παράδοση της κυριαρχίας από το Ηνωμένο Βασίλειο προς στην Κίνα. Αυτή αναζωπύρωσε μια υπαρξιακή διαμάχη για το μέλλον της πόλης, χωρίς η ίδια η πόλη να μπορεί να ελέγξει τις αλλαγές. Από τα 26 χρόνια που γινόταν η έκδοση της εφημερίδας, τα 24 ήταν κάτω από κινεζική κυριαρχία. Καθώς το Χονγκ Κονγκ ενοχλούταν από τις πιέσεις για να παραχωρήσει κομμάτια από την αυτονομία του, το Πεκίνο επέδειξε ακόμα μεγαλύτερη αυστηρότητα και ήταν κατηγορηματικά αποφασισμένο να γονατίσει την ελεύθερη θέληση της πόλης.
Όταν βρέθηκα στο Χονγκ Κονγκ για να καλύψω τις διαδηλώσεις, με ενδιέφερε περισσότερο να δω πως οι ντόπιοι δημοσιογράφοι, καλλιτέχνες και θεατρικοί συγγραφείς επανεξέταζαν το πως το παρόν της πόλης είχε υφανθεί μέσα από το παρελθόν της. Ένιωθαν επείγουσα την ανάγκη για να καταγράψουν τη στιγμή· κάτι που εξαρτάται πολύ από την ελευθεροτυπία και κάτι που ο Lai είχε καταλάβει από την αρχή. Γεννημένος στα τέλη της δεκαετίας του ’40, έζησε σε ένα χωριό κοντά στην πόλη Γκουανγκτζόου, η οποία είχε λιμάνι και βρίσκεται στα νότια της χώρας. Σε ηλικία 12 ετών φυγαδεύτηκε ως λαθρεπιβάτης σε μια ψαρόβαρκα στο Χονγκ Κονγκ. Δούλεψε σε πολλές δουλειές, με αμφιλεγόμενες συνθήκες εργασίας, σε εργοστάσια, τα αποκαλούμενα και sweatshops, έμαθε να μιλάει αγγλικά και με τα χρόνια άνοιξε το δικό του εργοστάσιο ρούχων. Το 1981 λάνσαρε την εταιρεία ρούχων Giordano. Η σφαγή της Πλατείας Τιενανμέν το 1989 σήμανε τη μετάβασή του προς την υποστήριξη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ο Lai, που πάντα μίλαγε δυνατά και για τη σφαγή αλλά και για το ίδιο το καθεστώς, ίδρυσε μια εταιρεία, την Next Media Ltd (τώρα ονομάζεται Next Digital) στη δεκαετία του ’90, εταιρεία που θα είχε πολύ μεγάλο αντίκτυπο και επιρροή στην πόλη. Το 1995 ξεκίνησε η έκδοση της Apple Daily. «Η πληροφορία είναι ελευθερία», μου είπε ο Lai στα γραφεία της εφημερίδας, το 2019. Η απόφαση να μπει στον χώρο των εκδόσεων ήταν εύκολη. «Δεν πίστευα ότι θα ήταν πολύ ριψοκίνδυνο», είπε. «Πίστευα πως η Κίνα προχωράει μπροστά».
Εξαρχής, η εφημερίδα ασχολήθηκε με το πολύπλοκο τρίπτυχο της πολιτικής, καπιταλισμού και λαϊκισμού. Παρόλο που η σκοπιά της ήταν πάντα φιλοδημοκρατική, η αρχική της φήμη εξαπλώθηκε με πιασάρικους τίτλους, κιτρινισμό και αποκαλύψεις, στο στυλ δηλαδή της βρετανικής Sun ή της Post από τη Νέα Υόρκη. Αλλά, με τον καιρό, μαζί με τα κουτσομπολιά για τις διασημότητες, ξεκίνησε αλύπητα να δημοσιεύει ιστορίες για πολιτικά και οικονομικά εγκλήματα. Και ενώ τα υπόλοιπα μέσα αποδέχονταν το Πεκίνο η Apple Daily παρέμενε ασυμβίβαστη, ειδικά μετά το 2019, όπου χρησιμοποίησε το πρωτοσέλιδό της για να καλέσει τους πολίτες στις διαδηλώσεις. Μετά το κλείσιμό της την περασμένη εβδομάδα, ο Ian Buruma περιέγραψε την ιδιοσυγκρασία της εφημερίδας σε ένα άρθρο για το Project Syndicate. «Ούτε ο Lai, ούτε η εφημερίδα του, ταίριαζαν με το υψηλό ιδανικό του προοδευτικού ακτιβισμού», έγραψε, «Αλλά, η Apple Daily ακολουθούσε αυτές τις αρχές». Σίγουρα, σε μια κοινωνία που τείνει προς την απολυταρχία, η άφοβη και αναιδής στάση της εφημερίδας ήταν πολύτιμη.
Ο βασικός κορμός του Τύπου δέχτηκε χαιρέκακα τα νέα για το κλείσιμο της Apple Daily. «Η Ημέρα της Κρίσης έφτασε για το κακό σπυρί, που για πάνω από 20 χρόνια μόλυνε το Χονγκ Κονγκ», έγραφε ένα κεντρικό άρθρο της The Paper, μια διαδικτυακή έκδοση με έδρα τη Σαγκάη. «Το δηλητηριώδες μήλο κόβει το νήμα της δικής του ζωής και θερίζει ότι έσπειρε» ήταν το μέρος ενός τίτλου ενός άρθρου στον δημοφιλή ιστότοπο Phoenix Media, ο οποίος υποστήριζε -αναφερόμενος στα γεγονότα του 2019- ότι η εφημερίδα είχε «κηλιδώσει τη νομοθεσία, κατασκευάσει ψέματα, υποκινήσει το μίσος και πλάσει ένα μεγάλο μέρος των απόψεων της κοινής γνώμης κατά της Κίνας, κάνοντας το Χονγκ Κονγκ χαοτικό». Όταν ο Lai ίδρυσε την Apple Daily είχε ένα διαφορετικό «μήλο» στο μυαλό του. Όπως είπε στα Lianhe Evening News «Αν η Εύα δεν είχε φάει το απαγορευμένο μήλο, δεν θα υπήρχε αμαρτία, σωστό και λάθος και φυσικά, καθόλου ειδήσεις».
Την περασμένη εβδομάδα, ο Geremie Barmé, ένας Αυστραλός συγγραφέας και ακαδημαϊκός ο οποίος ακολουθούσε τις εξελίξεις για πέντε δεκαετίες, δημοσίευε μεταφράσεις της Apple Daily στον ιστότοπό του China Heritage. Σε μια εισαγωγή, έγραψε ότι «η πτώση του Χονγκ Κονγκ κάτω από τη θλιβερή ηγεμονία του Xi Jinping -από τη σύλληψη βιβλιοπώληδων και εκδοτών μέχρι και τους επιλεκτικούς θανάτους ανθρώπων από τον χώρο των εκδόσεων, των μέσων ενημέρωσης, των ακαδημαϊκών, της τέχνης και των διανοούμενων, το οποίο είναι μια ευθεία επίθεση στον πολιτισμό παγκοσμίως». Μιλώντας στο τηλέφωνο από τη Νέα Ζηλανδία, όπου και ζει αυτή την περίοδο, μου είπε «Αυτό που συμβαίνει στο Χονγκ Κονγκ τώρα, είναι μια εκδοχή του τι συνέβη στην ηπειρωτική χώρα όταν το Κόμμα ξεκίνησε την ηγεμονία του. Εις το όνομα του πατριωτισμού, την αναμόρφωση της σκέψης και την ασφάλεια, κάθε τομέας της κοινωνίας μετασχηματίστηκε ριζικά. Το Χονγκ Κονγκ πέφτει θύμα του ίδιου σοσιαλιστικού μετασχηματισμού σε κάθε τομέα και πιθανότατα θα ακολουθήσουν περισσότερα μέτρα όπως με την κινεζική υπηρεσία ασφαλείας». Μια πόλη, που έχει αναπτύξει μια ανεξάρτητη συνείδηση και την επιθυμία να γράψει το δικό της αφήγημα, καταπιέζεται δυσκολότερα. Αυτό, προσθέτει ο Barmé «είναι αυτό που κάνει το Χονγκ Κονγκ τόσο επικίνδυνο».
Το 2016, σε μια δημόσια ξενάγηση στα αρχηγεία των τριών κυριότερων οργανισμών του Κομμουνιστικού Κόμματος και πρακτορείων ειδήσεων, ο Xi δήλωσε πως «όλα τα μέσα που διοικεί το Κόμμα πρέπει να εργάζονται για να εκφράζουν τη θέληση του κόμματος και τις προτάσεις του και να προστατεύουν την εξουσία και την ενότητά του». Το διάταγμα αυτό ευθυγραμμίζεται με μια δήλωση του Κόμματος, που έκανε ένα χρόνο αργότερα, μετά το δέκατο ένατο Εθνικό Συνέδριο, του ότι για «κυβέρνηση, στρατό, πολίτες και ακαδημαϊκούς· ανατολή, δύση, νότο, βορρά και κέντρο· το Κόμμα ηγείται όλων». Το Κομμουνιστικό Κόμμα μετράει τα εκατό του χρόνια φέτος και φαίνεται να τα γιορτάζει με μια επιστροφή στην πρωτόγονη ορθοδοξία· παρακολουθείται πιο καλά και από την εποχή του Mao. Το κόμμα τρέχει επίσης μια καμπάνια ενάντια στον «ιστορικό μηδενισμό», τον οποίο ορίζει ως κάθε συζήτηση ή έρευνα που αποτελεί πρόκληση για την επίσημη εκδοχή του παρελθόντος, με βάση το ότι «η ιστορία έχει επιλέξει το Κομμουνιστικό Κόμμα». Διαδικτυακά, οι λογοκριτές έχουν σβήσει περίπου δύο εκατομμύρια δημοσιεύσεις που έχουν θεωρηθεί ως παραμορφωτικοί για την ιστορία του Κόμματος.
Όταν ήμουν στο Χονγκ Κονγκ επισκέφτηκα τον Lee Yee, έναν περίοπτο πολιτικό σχολιαστή που είχε εμπλακεί με την Apple Daily από τότε που εμφανίστηκε σαν ιδέα. Εκείνη την περίοδο, έγραφε τακτικά σε μια στήλη για την εφημερίδα και μου είπε ότι δεν ήξερε αν η αντίσταση θα ήταν μάταιη, αλλά ότι η πράξη της αντίστασης ήταν σημαντική από μόνη της. Πριν λίγες εβδομάδες δημοσίευσε ένα αφιέρωμα στην εφημερίδα. «Ως συντάκτης και ως συγγραφέας, απόλαυσα μια μακρά σταδιοδρομία και αυτό συνέβη μόνο επειδή πάντα η βάση μου ήταν το Χονγκ Κονγκ», έγραψε. «Αυτός είναι και ο λόγος που μπόρεσα να φτάσω σε μεγάλη ηλικία, μετανιώνοντας ελάχιστα πράγματα».
Συνέχισε λέγοντας «Καθώς μάθαινα περισσότερα για την άσχημη πλευρά της ανθρώπινης φύσης, συνειδητοποιούσα επίσης ότι είναι ιδιαιτέρως σπάνιο για την αλήθεια να νικήσει την ωμή εξουσία. Παραταύτα, η ανθρώπινη αναζήτηση για ελευθερία δεν μπορεί ποτέ να κατασταλεί. Ακόμα και αν οι έχοντες την εξουσία φαίνονται σαν να επιτυγχάνουν, η ίδια η ελευθερία θα παραμείνει ασυγκράτητη. Η εξουσία δεν μπορεί να ποτέ να ανατρέψει την αλήθεια».
