Όταν η εξουσία του Ρώσου προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν δοκιμάζεται, η αντίδρασή του συχνά στερείται γρήγορης, αποφασιστικής δράσης που να ανταποκρίνεται στην πολεμοχαρή ρητορική του.
Του Robyn Dixon
Αντιμέτωπος με μια κρίση, ο Βλαντιμίρ Πούτιν έχει την τάση να παγώνει. Η αργή, αδέξια στρατιωτική απάντηση της Μόσχας στην αιφνιδιαστική κατάληψη τμημάτων της δυτικής περιοχής Κουρσκ από την Ουκρανία είναι το τελευταίο παράδειγμα της αποτυχίας του επικεφαλής του Κρεμλίνου να ανταποκριθεί με γρήγορη, αποφασιστική δράση που να ταιριάζει με την πολεμοχαρή ρητορική του.
Η εισβολή στο Κουρσκ είναι το τέταρτο μεγάλο πλήγμα στην εξουσία του Πούτιν από την εισβολή του στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022 και αναδεικνύει τις αδυναμίες μιας απολυταρχίας από πάνω προς τα κάτω που λειτουργεί σε μεγάλο βαθμό με βάση τον φόβο και την τιμωρία.
Σε κάθε περίπτωση – μετά την αποτυχία της Ρωσίας να ανατρέψει την ουκρανική κυβέρνηση κατά την έναρξη της εισβολής, αφού το αρχηγός των μισθοφόρων του Βάγκνερ, Yevgeniy Prigozhin, ηγήθηκε μιας εξέγερσης κατά της τακτικής στρατιωτικής διοίκησης της Ρωσίας και αφού ισλαμιστές εξτρεμιστές χτύπησαν τον δημοφιλή συναυλιακό χώρο Crocus City Hall – η απάντηση του Κρεμλίνου ήταν υποτονική, με τον Πούτιν να περιμένει 24 ή περισσότερες ώρες για να προβεί σε οποιοδήποτε δημόσιο σχόλιο.
«Είναι πάντα το ίδιο στυλ. Στον Πούτιν αρέσει να κρατάει τα πάντα μυστικά. Όταν εμφανίζεται δημόσια, δεν λέει πολλά. Προτιμά να μην κινδυνολογεί», δήλωσε η Τατιάνα Στανόβαγια, ιδρύτρια της αναλυτικής ομάδας R. Politik με έδρα τη Γαλλία.
Οι κορυφαίοι αξιωματούχοι, εν τω μεταξύ, συχνά υποκρίνονται για να κρύψουν τις αποτυχίες τους παρά να διακινδυνεύσουν να δυσαρεστήσουν τον πρόεδρο. Αμέσως μετά την επίθεση της Ουκρανίας στο Κουρσκ πριν λίγες ημέρες, ο στρατηγός Valery Gerasimov, ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Στρατού, ο οποίος ασκεί προσωπικά την επιχειρησιακή διοίκηση του πολέμου στην Ουκρανία, επέμεινε – ψευδώς – ότι η ουκρανική επίθεση είχε σταματήσει.
Κατά τη διάρκεια μιας τηλεοπτικά μεταδιδόμενης συνάντησης αξιωματούχων ασφαλείας πριν από μία εβδομάδα, ο Πούτιν εμφανίστηκε πιο ταραγμένος από ό,τι συνήθως, καθώς διάβαζε παρατηρήσεις από ένα παχύ σημειωματάριο με κακογραμμένο μαύρο γραφικό χαρακτήρα. Επίσης, έκοψε εκνευριστικά τον εκτελούντα χρέη κυβερνήτη του Κουρσκ, Αντρέι Σμιρνόφ, όταν εκείνος τόλμησε να αποκαλύψει ανοιχτά την κλίμακα της εισβολής: 28 χωριά κατελήφθησαν και τουλάχιστον 2.000 Ρώσοι αγνοούνται σε εδάφη που κατέλαβε η Ουκρανία.
«Ακόμα και τότε, έκανε αυτό που συνηθίζει, λέγοντας λίγο-πολύ: «Απλά λύστε το», και χωρίς στην πραγματικότητα να παρέχει κάποια ουσιαστική ηγεσία ή στρατηγική για το πώς θα γίνει αυτό», δήλωσε ο Μαρκ Γκαλεότι, ειδικός σε θέματα ρωσικής ασφάλειας στο Βασιλικό Ινστιτούτο Ηνωμένων Υπηρεσιών με έδρα το Λονδίνο. «Για άλλη μια φορά, δείχνει τον Πούτιν σε κλασική μορφή, να κρύβεται από μια κρίση».
Ο Πούτιν διέταξε τους αξιωματούχους να εκδιώξουν τις ουκρανικές δυνάμεις – στη συνέχεια επέστρεψε στις προγραμματισμένες συναντήσεις, συμπεριλαμβανομένων των συνομιλιών με τους περιφερειακούς κυβερνήτες και τον πρόεδρο της Παλαιστινιακής Αρχής Μαχμούντ Αμπάς τις ημέρες που ακολούθησαν, χωρίς να αναφερθεί δημοσίως στην κρίση. Ο Πούτιν πραγματοποίησε τακτική συνεδρίαση με το Συμβούλιο Ασφαλείας του για να «μιλήσει για νέες τεχνικές λύσεις» για τον πόλεμο στην Ουκρανία, προτού ανακοινώσει τα σχέδιά του να πετάξει με τζετ στο Αζερμπαϊτζάν, σαν να μην υπήρχε τίποτα το μεμπτό στο σπίτι.
«Αυτός είναι ο Πούτιν που περιμένει από άλλους ανθρώπους να κάνουν όλη τη σκληρή δουλειά, και θα διεκδικήσει τα εύσημα για ο,τιδήποτε πάει καλά, και ομοίως, θα κατηγορήσει τους ανθρώπους για ο,τιδήποτε πάει άσχημα», δήλωσε ο Γκαλεότι.
Τέσσερις ημέρες αφότου ο Πούτιν ανέθεσε στον ρωσικό στρατό την εκδίωξη των ουκρανικών δυνάμεων, ήταν σαφές ότι μια επίθεση που αρχικά θεωρήθηκε ως βραχυπρόθεσμη ενόχληση – μια «πρόκληση» κατά τα λόγια του Πούτιν – ήταν όλο και πιο πιθανό να χρειαστούν εβδομάδες ή μήνες για να αντιμετωπίσουν οι ρωσικές δυνάμεις.
«Η επίθεση στο Κουρσκ τις τελευταίες δύο εβδομάδες αποκάλυψε την πραγματική φύση του καθεστώτος Πούτιν: ένα σύστημα που βασίζεται στο ψέμα, την αδιαφορία και την αυτοσυντήρηση εις βάρος της ζωής και της ασφάλειας των πολιτών του», δήλωσε ο Μιχαήλ Χοντορκόφσκι, εξόριστος Ρώσος μεγιστάνας και αντιπολιτευόμενος που φυλακίστηκε από τον Πούτιν για 10 χρόνια, σε ανάρτησή του στο Χ.
Έντεκα ημέρες μετά την εντυπωσιακή διασυνοριακή επιχείρηση, το Κίεβο ισχυρίζεται ότι κατέχει περίπου 386 τετραγωνικά μίλια, ενώ περισσότεροι από 180.000 Ρώσοι διατάχθηκαν να εκκενώσουν τα σπίτια τους. Η Ουκρανία προσπάθησε να επεκτείνει τις μάχες στη γειτονική περιοχή του Μπέλγκοροντ, αλλά η πρόοδος επιβραδύνθηκε αφού η Ρωσία ανέπτυξε εφεδρείες και ενίσχυσε την αντίστασή της.
Ο Γερασίμοφ και ο διοικητής των ειδικών δυνάμεων Ακμάτ στην περιοχή, Άπτι Αλαουντόνιφ, έχουν επανειλημμένα διαβεβαιώσει ότι η ουκρανική προέλαση είχε ανακοπεί και μέχρι την Παρασκευή το υπουργείο Άμυνας υποστήριξε ότι είχε εξοντώσει περισσότερους από 2.800 Ουκρανούς στρατιώτες.
Αλλά οι αναφορές του υπουργείου Άμυνας απορρίπτονται ως ψέματα ακόμη και από τη ρωσική πλευρά, με εθνικιστές στρατιωτικούς bloggers να εκφράζουν την οργή τους για τους ισχυρισμούς του υπουργείου και να δημοσιεύουν τις δικές τους αναφορές που επιβεβαιώνουν την ουκρανική προέλαση. Το βίντεο του υπουργείου Άμυνας με τις υποτιθέμενες ρωσικές επιθέσεις εναντίον Ουκρανών στο Κουρσκ αποδείχθηκε ψευδές, αφού είχε γυριστεί στην Ουκρανία νωρίτερα το καλοκαίρι, ανακάλυψε το The Insider.
Αλλά η συνεχιζόμενη ζημιά στο κύρος του Πούτιν μετά από έναν καταστροφικό πόλεμο και επανειλημμένους κλυδωνισμούς δεν μεταφράζεται σε εσωτερική απειλή για την εξουσία του. Ούτε υπάρχει κίνδυνος το καθεστώς του να καταρρεύσει στο ορατό μέλλον, σύμφωνα με τους αναλυτές.
Η Στανόβαγια δήλωσε ότι πολλοί Ρώσοι, ιδίως μέλη της ελίτ, είχαν φτάσει να περιμένουν τα χειρότερα στον πόλεμο, αλλά συνειδητοποίησαν ότι δεν υπήρχε εναλλακτική λύση στον Πούτιν στο καταπιεστικό πολιτικό σύστημα της Ρωσίας.
«Έχουν συνηθίσει τόσο πολύ σε συγκλονιστικά γεγονότα. Είναι τόσο συνηθισμένοι να ζουν σε μια πολύ απρόβλεπτη κατάσταση, οπότε είναι πολύ δύσκολο να τους εκπλήξεις. Και είναι επίσης συνηθισμένοι στην αίσθηση ότι δεν έχουν τη δύναμη να επηρεάσουν τίποτα και είναι αβοήθητοι», είπε.
Η κρίση, συνέχισε η ίδια, υπονόμευσε σίγουρα το κύρος του Πούτιν – χωρίς απαραίτητα να υπονομεύσει τη νομή του στην εξουσία. Η εισβολή στο Κουρσκ ταπείνωσε τον ρωσικό στρατό και κατέδειξε την ανθεκτικότητα της Ουκρανίας, αλλά δεν άλλαξε τη θεμελιώδη κατάσταση σε έναν μακρύ, εξοντωτικό πόλεμο φθοράς.
Η Ουκρανία βρίσκεται υπό αυξανόμενη πίεση για να διαπραγματευτεί μια συμφωνία που ενδεχομένως θα παραχωρήσει εδάφη έναντι της ειρήνης, μετά την αποτυχημένη αντεπίθεση του περασμένου καλοκαιριού, τα προβλήματα με το προσωπικό, τις αμφιβολίες για τις μελλοντικές παραδόσεις όπλων από τη Δύση και τους φόβους ότι αν ο Ντόναλντ Τραμπ γίνει πρόεδρος, θα επιβάλει μια ειρηνευτική συμφωνία ευνοϊκή για τη Ρωσία.
Η Ρωσία έχει σφυροκοπήσει την ανατολική Ουκρανία με κατευθυνόμενες βόμβες που ζυγίζουν τρεις τόνους, ενώ το Κίεβο παλεύει με τις παραδόσεις μόλις αρκετών προηγμένων δυτικών όπλων για να αντέξει, αλλά όχι για να κερδίσει. Εν τω μεταξύ του απαγορεύεται να χρησιμοποιεί δυτικά όπλα για να πλήξει στρατιωτικούς στόχους βαθιά μέσα στη Ρωσία.
Καθώς ορισμένες από τις πιο σκληροτράχηλες δυνάμεις της Ουκρανίας κερδίζουν έδαφος στο Κουρσκ, η Ρωσία έχει προχωρήσει προς την πόλη Ποκρόβσκ στο Ντονέτσκ της ανατολικής Ουκρανίας, με αναφορές ότι οι ουκρανικές δυνάμεις θα μπορούσαν να αναγκαστούν να εγκαταλείψουν την πόλη σύντομα για να αποφύγουν την περικύκλωση.
Η απάντηση του Πούτιν στην κρίση του Κουρσκ ήταν να αποκλείσει κάθε νέο συμβιβασμό και εμφανίστηκε για να απορρίψει την προοπτική ειρηνευτικών συνομιλιών με την Ουκρανία. Είπε ότι η επίθεση του Κιέβου φαίνεται να έχει σχεδιαστεί για να βελτιώσει τη θέση του στις διαπραγματεύσεις: «Αλλά τι είδους διαπραγματεύσεις;», ειρωνεύτηκε. «Πώς μπορούμε καν να μιλήσουμε με ανθρώπους που χτυπούν αδιακρίτως αμάχους, πολιτικές υποδομές και προσπαθούν να δημιουργήσουν απειλές για την πυρηνική ενέργεια; Τι μπορούμε καν να συζητήσουμε μαζί τους;»
Η Στανόβαγια δήλωσε ότι ο Πούτιν δεν έχει υποχωρήσει από τη μαξιμαλιστική θέση που διατύπωσε σχετικά με πιθανές ειρηνευτικές συνομιλίες τον Ιούνιο, όταν είπε ότι η Ουκρανία θα πρέπει να παραδώσει ακόμη περισσότερα εδάφη στη Ρωσία και να παραιτηθεί από την ένταξη στο ΝΑΤΟ ως προϋπόθεση για την ειρήνη.
«Όταν μίλησε προηγουμένως για μια ειρηνευτική πρόταση της Ρωσίας, ήταν ένα τελεσίγραφο. Δεν ήταν μια πραγματική πρόταση και οι όροι και οι προϋποθέσεις αυτών των συνομιλιών είναι απολύτως απαράδεκτοι για την Ουκρανία και το γνωρίζει», είπε. Τώρα, συνέχισε, «θα γίνει πολύ πιο δύσκολο γι’ αυτόν να προωθήσει αυτή την ιδέα ενός τελεσίγραφου ειρήνης, διότι υπό τις παρούσες συνθήκες δεν μπορείς να μιλάς για ειρήνη».
Δημοσκόπηση της ανεξάρτητης εταιρείας δημοσκοπήσεων Levada Center τον Ιούλιο δείχνει ότι, ακόμη και καθώς τα ρωσικά κρατικά μέσα ενημέρωσης διατυμπάνιζαν τα ρωσικά κέρδη στην ανατολική Ουκρανία, το 58% των Ρώσων υποστηρίζει τώρα τον τερματισμό του πολέμου, σε σύγκριση με μόνο το 34% που θέλει να συνεχιστούν οι μάχες.
Αυτοί που τάσσονται υπέρ της συνέχισης του αγώνα μειώθηκαν κατά εννέα ποσοστιαίες μονάδες μεταξύ Ιουνίου και Ιουλίου, από 43% σε 34%.
«Αυτά είναι τα χαμηλότερα ποσοστά για την υποστήριξη της γνώμης σχετικά με την ανάγκη συνέχισης της στρατιωτικής δράσης σε ολόκληρη την περίοδο παρατήρησης», ανέφερε το Κέντρο Levada σε δήλωσή του σχετικά με τη δημοσκόπηση. Οι γυναίκες, οι νέοι, οι άνθρωποι που είχαν μόλις και μετά βίας αρκετά χρήματα για φαγητό και οι κάτοικοι μικρών πόλεων και κωμοπόλεων ήταν πιο πιθανό να υποστηρίξουν τη μετάβαση σε ειρηνευτικές συνομιλίες – περίπου τα δύο τρίτα από αυτούς σε κάθε περίπτωση. Αλλά οι περισσότεροι Ρώσοι – το 76% στη δημοσκόπηση της Levada του Ιουνίου – αντιτίθενται σε παραχωρήσεις προς την Ουκρανία για την ειρήνη.
Κάποιοι φιλοκρεμλινικοί σχολιαστές στα κρατικά μέσα ενημέρωσης τις τελευταίες ημέρες έχουν εκφράσει θλίψη για την προπαγάνδα από αξιωματούχους και άλλους που ισχυρίζονται ότι η Ρωσία έχει υπεροχή στην Ουκρανία, δεδομένης της συγκλονιστικής εισβολής στο Κουρσκ.
«Θα μπορούσαμε να χάσουμε αν συνεχιστούν τέτοιες γκάφες», δήλωσε ο εθνικιστής σχολιαστής Κάρεν Σαχναζάροφ, τακτικό μέλος των τοκ σόου της κρατικής τηλεόρασης για τον πόλεμο, μιλώντας στην κρατική τηλεόραση Rossiya 1. «Αυτό δεν είναι ηττοπάθεια. Αυτό δεν είναι τρομολαγνεία. Είναι απλώς μια απόλυτη κατανόηση του τιμήματος που θα πρέπει να πληρώσουμε εμείς και η πατρίδα μας».
Η Ρωσία χρειάζεται ένα τράνταγμα, όπως η συνειδητοποίηση ότι η ήττα είναι μια πραγματική πιθανότητα, είπε, «έτσι ώστε στο κεφάλι μας να διαμορφωθεί η κατάσταση ως προς το τι θα συμβεί αν χάσουμε και τι θα μας συμβεί».
