Μια τυπική άνοιξη, τα αναπαραγόμενα θαλασσοπούλια – και οι άνθρωποι που τα παρακολουθούν – συρρέουν στο Stora Karlsö, ένα νησί στα ανοικτά των ακτών της Σουηδίας. Το 2020, η πανδημία της Covid-19 ακύρωσε την τουριστική περίοδο, μειώνοντας την ανθρώπινη παρουσία στο νησί κατά περισσότερο από 90%. Οι θαλασσαετοί μετακόμισαν και ζουν σε μεγαλύτερους αριθμούς από το συνηθισμένο, διαπίστωσαν οι ερευνητές.
Η πανδημία ήταν και παραμένει μια παγκόσμια ανθρώπινη τραγωδία. Αλλά για τους οικολόγους, ήταν επίσης μια μοναδική ευκαιρία να μάθουν περισσότερα για το πώς οι άνθρωποι επηρεάζουν τον φυσικό κόσμο καταγράφοντας τι συνέβη όταν αποτραβηχτήκαμε απότομα από αυτόν.
Οι σχετικές μελέτες σκιαγραφούν ένα σύνθετο πορτρέτο της επιβράδυνσης της ανθρώπινης δραστηριότητας που έχει γίνει γνωστή ως «ανθρωποπαύση». Ορισμένα είδη όντως επωφελήθηκαν από την απουσία μας, σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις των ερευνητών. Ωστόσο, άλλα είδη αντιμετώπισαν τεράστιες προκλήσεις χωρίς την ανθρώπινη προστασία ή τους πόρους που τους εξασφάλιζε αυτή.
«Οι άνθρωποι παίζουν αυτόν τον διπλό ρόλο», δήλωσε στους New York Times η Αμάντα Μπέιτς, επιστήμονας για τη διατήρηση των ωκεανών στο Πανεπιστήμιο της Βικτώριας στον Καναδά. Ενεργούμε, είπε, ως «απειλή για την άγρια ζωή αλλά και ως φύλακες για το περιβάλλον μας».
Από την έρευνα προκύπτουν χρήσιμα διδάγματα για τη διαφύλαξη του περιβάλλοντος, λένε οι επιστήμονες, υποδεικνύοντας ότι ακόμη και οι μικρές αλλαγές στην ανθρώπινη συμπεριφορά μπορούν να έχουν τεράστια οφέλη για άλλα είδη. Αυτές οι αλλαγές θα μπορούσαν να είναι ιδιαίτερα σημαντικές καθώς οι άνθρωποι ξαναταξιδεύουν, δημιουργώντας ενδεχομένως έναν «ανθρωποπαλμό» έντονης δραστηριότητας.
«Οι άνθρωποι θέλουν και πρέπει να ταξιδεύουν και να απολαμβάνουν τη φύση», δήλωσε ο Κρίστιαν Ρουτς, συμπεριφορικός οικολόγος στο Πανεπιστήμιο του St Andrews, ο οποίος εισήγαγε τον όρο «ανθρωποπαλμός» σε πρόσφατη εργασία του.
«Αλλά νομίζω ότι μικρές βελτιώσεις στον τρόπο που κάνουμε τα πράγματα, μπορούν να έχουν τεράστιο αντίκτυπο», πρόσθεσε.
Όταν χτύπησε η πανδημία, πολλές ανθρώπινες δραστηριότητες σταμάτησαν ξαφνικά. Στις 5 Απριλίου 2020 – την κορύφωση των λόκνταουν της πανδημίας – 4,4 δισεκατομμύρια άνθρωποι, ή το 57% του πλανήτη, βρίσκονταν υπό κάποιου είδους περιορισμό μετακίνησης, εκτιμούν οι επιστήμονες. Η οδήγηση μειώθηκε κατά περισσότερο από 40%, ενώ η εναέρια κυκλοφορία μειώθηκε κατά 75%. Αυτές οι ξαφνικές αλλαγές επέτρεψαν στους ερευνητές να διαχωρίσουν τις επιπτώσεις των ανθρώπινων μετακινήσεων από άλλους τρόπους με τους οποίους επηρεάζουμε τη ζωή άλλων ειδών.
«Γνωρίζουμε ότι οι άνθρωποι επηρεάζουν τα οικοσυστήματα αλλάζοντας το κλίμα, γνωρίζουμε ότι έχουν δραματικές επιπτώσεις αλλάζοντας τη χρήση γης, όπως η κατεδάφιση οικοτόπων και η κατασκευή εμπορικών κέντρων», δήλωσε ο Κρίστοφερ Γουίλμερς, οικολόγος άγριας ζωής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στη Σάντα Κρουζ.
Με τους ανθρώπους να έχουν κλειστεί στα σπίτια τους, τα αυτοκίνητα να παραμένουν ακινητοποιημένα σε γκαράζ, τα αεροπλάνα στα υπόστεγα, τα πλοία στις αποβάθρες – η ποιότητα του αέρα και του νερού βελτιώθηκε σε ορισμένα μέρη, διαπίστωσαν οι επιστήμονες. Η ηχορύπανση μειώθηκε στην ξηρά και κάτω από τη θάλασσα. Οι βιότοποι που είχαν διαταραχθεί από τον άνθρωπο άρχισαν να ανακάμπτουν.
Τον Μάρτιο του 2020, το Hanauma Bay Nature Preserve της Χαβάης, ένας δημοφιλής προορισμός για καταδύσεις, έκλεισε και παρέμεινε κλειστός για σχεδόν εννέα μήνες.
«Η πανδημία μηδένισε τις επιπτώσεις των επισκεπτών», δήλωσε η Κουουλέι Ρότζερς, οικολόγος κοραλλιογενών υφάλων στο Ινστιτούτο Θαλάσσιας Βιολογίας της Χαβάης.
Χωρίς τους κολυμβητές, η διαύγεια των υδάτων βελτιώθηκε κατά 56%, διαπίστωσαν η Ρότζερς και οι συνάδελφοί της. Η πυκνότητα, η βιομάζα και η ποικιλομορφία των ψαριών αυξήθηκαν σε νερά που προηγουμένως ήταν γεμάτα ψαροντουφεκάδες.
Πράγματι, οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι πολλά είδη είχαν μετακινηθεί σε νέα ενδιαιτήματα, καθώς ο αποκλεισμός από την πανδημία άλλαξε αυτό που οι οικολόγοι αποκαλούν μερικές φορές «το τοπίο του φόβου».
«Όλα τα ζώα, ξέρετε, προσπαθούν να μην πεθάνουν», δήλωσε η Κέιτλιν Γκέινορ, οικολόγος στο Πανεπιστήμιο της Βρετανικής Κολομβίας. Αυτή η προσπάθεια επιβίωσης τα ωθεί να κρατούν αποστάσεις από πιθανούς θηρευτές, συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπων.
«Είμαστε θορυβώδεις και καινοφανείς και μοιάζουμε με τους θηρευτές τους και σε πολλές περιπτώσεις είμαστε οι θηρευτές τους», τόνισε.
Οι αρνητικές επιπτώσεις της ανθρωπόπαυσης
Ωστόσο, οι επιπτώσεις της απουσίας του ανθρώπου διέφεραν ανάλογα με τα είδη ζώων, την τοποθεσία και τον χρόνο. Πολλαπλές μελέτες διαπίστωσαν ότι καθώς η κυκλοφορία αμβλύνθηκε την άνοιξη του 2020, ο αριθμός των άγριων ζώων που χτυπήθηκαν και σκοτώθηκαν από αυτοκίνητα μειώθηκε. Αλλά σύντομα ο αριθμός των συγκρούσεων άγριων ζώων με οχήματα αυξήθηκε ξανά, ακόμη και όταν η κυκλοφορία παρέμεινε κάτω από τα κανονικά επίπεδα, ανέφερε μια ομάδα ερευνητών.
«Ανά χιλιόμετρο οδήγησης, συνέβησαν περισσότερα ατυχήματα κατά τη διάρκεια της πανδημίας, τα οποία ερμηνεύσαμε ως αλλαγές στη χρήση του χώρου από τα ζώα», δήλωσε ο Τζόελ Έιμπρααμ, μεταπτυχιακός φοιτητής οικολογίας στο Πανεπιστήμιο Princeton και συγγραφέας της μελέτης.
«Τα ζώα άρχισαν να χρησιμοποιούν τους δρόμους. Και τους ήταν δύσκολο να σταματήσουν, ακόμη και όταν η κυκλοφορία άρχισε να ανακάμπτει», εξήγησε.
Τα λόκνταουν φάνηκε να ενθαρρύνουν ορισμένα χωροκατακτητικά είδη. Για παράδειγμα, στην Ιταλία, η δραστηριότητα των κουνελιών αυξήθηκε κατά τη διάρκεια της ημέρας, με αποτέλεσμα να απειληθούν οι ντόπιοι λαγοί. Επίσης, η πανδημία καθυστέρησε ένα προγραμματισμένο έργο για την εξάλειψη γιγάντιων, αρπακτικών ποντικών στο νησί Gough, ένα κρίσιμο ενδιαίτημα για απειλούμενα θαλάσσια πτηνά στον Νότιο Ατλαντικό Ωκεανό. Τα ποντίκια, τα οποία πιθανότατα έφτασαν με ναυτικούς τον 19ο αιώνα, επιτίθενται και τρέφονται με ζωντανούς νεοσσούς πουλιών, αφήνοντας συχνά μεγάλες ανοιχτές πληγές.
«Τους έδωσα το παρατσούκλι ‘ποντίκια-βαμπίρ’», δήλωσε η Στέφανι Μάρτιν, υπεύθυνη περιβαλλοντικής πολιτικής και πολιτικής διατήρησης για το Tristan da Cunha, το αρχιπέλαγος του οποίου το Gough Island αποτελεί μέρος. Πολλοί νεοσσοί υποκύπτουν στα τραύματά τους.
Οι επιστήμονες επρόκειτο να ξεκινήσουν μια φιλόδοξη προσπάθεια εξόντωσης των ποντικιών όταν ξεκίνησε η πανδημία, καθυστερώντας το έργο για ένα χρόνο. Κατά την περίοδο αναπαραγωγής που μεσολάβησε, με τα ‘ποντίκια-βαμπίρ’ να δρουν ανενόχλητα, δεν επέζησε ούτε ένας νεοσσός των απειλούμενων πουλιών του MacGillivray που αναπαράγονται σχεδόν αποκλειστικά στο νησί Gough.
«Χάσαμε μια ολόκληρη άλλη αναπαραγωγική περίοδο», δήλωσε η Μάρτιν. «Αυτό σήμαινε άλλη μια χρονιά χωρίς νεοσσούς».
Πρόκειται για άλλο ένα παράδειγμα του διττού ρόλου του ανθρώπου. Τα ποντίκια βρίσκονται στο Gough επειδή τα πήγαν εκεί οι άνθρωποι.
«Αλλά τώρα χρειαζόμαστε οπωσδήποτε τους ανθρώπους για να τα εξοντώσουμε», πρόσθεσε η Μπέιτς.
Αυτού του είδους οι επιπτώσεις αθροίζονται σε όλο τον κόσμο, καθώς τα τοπικά προγράμματα διατήρησης, εκπαίδευσης και παρακολούθησης, διακόπτονται ή στερούνται χρηματοδότησης. Σε πολλές χώρες καταγράφηκε αύξηση στη λαθροθηρία και τις διώξεις άγριων ζώων, καθώς και στην παράνομη υλοτομία και εξόρυξη.
Η οικονομική ανασφάλεια μπορεί να οδήγησε σε ορισμένες από αυτές τις δραστηριότητες, αλλά οι εμπειρογνώμονες πιστεύουν ότι εντάθηκαν εξαιτίας της έλλειψης της ανθρώπινης προστασίας, συμπεριλαμβανομένης της μειωμένης στελέχωσης των πάρκων και των καταφυγίων, αλλά και της απουσίας των τουριστών, η οποία συνήθως αποθαρρύνει την παράνομη δραστηριότητα.
Τα διδάγματα
Καθώς οι άνθρωποι επιστρέφουν στις παλιές του συνήθειες, οι ερευνητές θα συνεχίσουν να παρακολουθούν την άγρια ζωή και τα οικοσυστήματα. Αν ένα οικοσύστημα που φαινόταν να επωφελείται από την απουσία μας, υποφέρει όταν οι άνθρωποι επιστρέφουν δριμύτεροι, αυτό θα αποτελέσει ισχυρότερη απόδειξη της επίδρασής μας.
«Εάν ενισχύσουμε τον ρόλο ως φύλακες και συνεχίσουμε να ρυθμίζουμε τις πιέσεις, τότε μπορούμε πραγματικά να έχουμε έναν θετικό ρόλο», δήλωσε ο Κάρλος Ντουάρτε, θαλάσσιος οικολόγος στο Πανεπιστήμιο Επιστήμης και Τεχνολογίας King Abdullah στη Σαουδική Αραβία.
Για παράδειγμα, μια ομάδα ερευνητών διαπίστωσε ότι η απουσία των παραθεριστών στη Ζάκυνθο το καλοκαίρι του 2020, είχε ως αποτέλεσμα οι θαλάσσιες χελώνες καρέτα-καρέτα να περάσουν περισσότερο χρόνο κοντά στην ακτή στα θερμότερα νερά που είναι ιδανικά για την ανάπτυξη των θηλυκών αυγών από ό,τι τα προηγούμενα χρόνια.
Τα αποτελέσματα υποδηλώνουν ότι οι τουρίστες αναγκάζουν τις θαλάσσιες χελώνες να κολυμπούν σε ψυχρότερα νερά, επιβραδύνοντας την ανάπτυξη των αυγών και ενδεχομένως μειώνοντας τον αριθμό των αυγών που γεννούν κατά τη διάρκεια της σύντομης περιόδου ωοτοκίας, εξήγησε η Γκέιλ Σόφιλντ, οικολόγος στο Πανεπιστήμιο Queen Mary του Λονδίνου και συντάκτρια της μελέτης.
Η διακοπή όλου του τουρισμού δεν είναι δυνατή, αναγνώρισε η ερευνήτρια. Αλλά ο καθορισμός ενός τμήματος της ακτογραμμής ως προστατευόμενου ενδιαιτήματος χελώνας και η απαγόρευση της κολύμβησης εκεί στις αρχές του καλοκαιριού θα μπορούσε να αποτελέσει σημαντικό καταφύγιο για αυτά τα ζώα, είπε.
Όταν το Hanauma Bay Nature Preserve άνοιξε ξανά τον Δεκέμβριο του 2020, θέσπισε ένα νέο αυστηρό ανώτατο όριο για τους ημερήσιους επισκέπτες. Τώρα είναι κλειστό δύο ημέρες την εβδομάδα, από μία ημέρα που ήταν πριν από την πανδημία. Άλλες αλλαγές θα μπορούσαν επίσης να αποδώσουν καρπούς, λένε οι ειδικοί. Η κατασκευή διαβάσεων άγριας ζωής πάνω από αυτοκινητόδρομους θα μπορούσε να αποτρέψει θανάτους ζώων, ενώ η επιβολή πιο αθόρυβων κινητήρων αυτοκινήτων και προπελών σκαφών θα μπορούσε να περιορίσει την ηχορύπανση στην ξηρά και στη θάλασσα.
«Κανείς δεν μπορεί πια να λέει ότι δεν μπορούμε να αλλάξουμε ολόκληρο τον κόσμο σε ένα χρόνο, γιατί μπορούμε», δήλωσε η Μπέιτς. «Το κάναμε ήδη».
ΠΗΓΗ: NYT
