Γράφει ο Γιάννης Χουντής*
Η Αντιγόνη με all-star ή σταράκια, όπως προτιμάτε. Το σετ συμπληρώνεται άρτια με μία τσάντα eastpack. Μπορείτε κατά βούλησην να προσθέσετε και μερικές αρκούντως προκλητικές σκηνές, που θα σοκάρουν τους θεατές. Και κάπως έτσι έχετε μία αμφίεση και συμπεριφορά ηθοποιού ‘’αρχαίας τραγωδίας’’ στην σύγχρονη Ελλάδα. Το σκηνικό που περιγράψαμε είναι πλήρως αληθινό και χρονολογείται λίγα έτη πριν σε μία παράσταση του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος για το μεγάλο έργο του Σοφοκλέους. Εκεί που η Τραγωδία γίνεται… τραγωδία.
Κάποια στιγμή πρέπει να αρχίσει με ειλικρίνεια η συζήτηση για τους όρους και τους τρόπους διεξαγωγής των παραστάσεων αρχαίου δράματος, τραγωδιών και κωμωδιών -ξεχασμένο εξ΄άλλου το σατυρικό δράμα- στην πατρίδα μας. Στοιχειώδεις γνώσεις φιλολογίας και θεατρολογίας υποδεικνύουν τους σαφείς κανόνες, που διέπουν το λογοτεχνικό αυτό είδος και επιβάλλουν την τήρηση μίας συγκεκριμένης νόρμας. Φαντάζεστε τον Βασιλέα Λήρ του William Shakespear να φορά εργατική στολή ή ένα κοστούμι γνωστών σχεδιαστών;
Έχουμε πραγματοποιήσει, ήδη, δύο μείζονες εκπτώσεις αισθητικής και ουσίας στις παραστάσεις: την απαλοιφή της προσωδίας και του μέτρου αλλά και της αρχαίας ελληνικής γλώσσας. Διότι εμείς είμαστε νεωτερισταί. Από την άλλη φυσικά η εξαιρετική Όπερα, ως αυστηρό λογοτεχνικό και θεατρικό είδος, ‘’ανεβαίνει’’ μόνο στην γλώσσα της, τα ιταλικά και την παρακολουθούμε με υποτίτλους. Αλλά οι παραστάσεις αρχαίου δράματος μετέρχονται αυτής της μεταγραφής –είναι ο σωστός όρος-, καθώς η μετάφραση αφορά την μεταφορά από ένα γλωσσικό κώδικα σε έναν άλλον έτερης γλώσσας.
Η τρίτη έκπτωση, που σχεδόν έχει παγιωθεί και αυτή αφορά τις επιταγές της δήθεν ‘’προοδευτικής’’ θολοκουλτούρας, που διαστρεβλώνει όχι μόνο το ενδυματολογικό μέρος των παραστάσεων αλλά και την βαθύστερη ουσία των διαλόγων και των αφηγήσεων των δραμάτων. Εργαλείο, λοιπόν οι τραγωδίες στα χέρια του κάθε επιδόξου ινστρούκτορα. Χωρίς σαφές περιεχομένο, με αναχρονιστικό ιδεολογικό (κάποιες φορές και κομματικό) πρίσμα και απουσία αρχαιοελληνικής αισθητικής.
Πλάι σε αυτή την κακοποίηση των έργων του αρχαίου πνεύματος προστίθεται και η πλήρης απουσία πλειάδας παραστάσεων ανά το έτος. Εν τάξει το καλοκαίρι. Αλλά τους υπολοίπους μήνες; Αλλά και κατά αυτό το θέρος, πόσες παραστάσεις ‘’ανεβαίνουν’’ και σε πόσα σημεία της Επικράτειας; Είναι, άραγε, άγνωστος ο όρος του πολιτιστικού τουρισμού και της αρχαίας μας παράδοσης ως εξαγωγίμου προιόντος;
Εδώ θα παραθέσουμε μία πρόταση, πραγματικά ρηξηκέλευθη: την διεξαγωγή αγώνων αρχαίου δράματος ανά το έτος σε διάφορες περιστάσεις, όπου θεατρικές ομάδες θα μπορούν σαν αρχαίοι τραγωδοί να λάβουν μέρους και να προσπαθήσουν να κερδίσουν το κοινό και τους κριτές με την άρτια παρουσίαση των δραμάτων. Κριτήρια όμως να είναι ο σεβασμός στο πρωτότυπο κείμενο, στους τρόπους της σκηνογραφίας και της ενδυματολογίας των παραστάσεων με τις ελάχιστες αλλά σημαντικές πληροφορίες, που μας κομίζει το παρελθόν και όχι η διαστρεβλωτική ματιά κάθε τάχα νεωτεριστή σκηνοθέτη, που θέλει να βγάλει το έργο από την εποχή του και να το τοποθετήσει αχρονικά και αναχρονιστικά στις σημερινές μέρες. Για τον σκοπό αυτό διατίθεται το σύγχρονο θέατρο και όχι τα αρχαία δράματα, που έχουν ενταχθεί στην σφαίρα του Κλασικού και μόνο με μία αύρα Νεοκλασικισμού μπορούμε να τα παρουσιάζουμε.
Αλλά φευ, δεν υπάρχουν σήμερα μορφές σαν αυτές της Κατίνας Παξινού. Λαικισμός και αφορισμός θα πει κανείς. Πραγματικότητα, θα ισχυριστούμε μετά ταπηνότητος εμείς. Το στοίχημα είναι να αναγεννηθεί αυτός ο διάκοσμος των μεγάλων πνεύματων, γιατί μαζί του μπορεί να αναγεννηθεί και η ελληνική κοινωνία, που νοσεί από μία βαθιά σήψη αποτελμάτωσης και εκφυλισμού σε όλα τα επίπεδα.
*Ο Ιωάννης Π. Χουντής είναι Διευθυντής Δ.Σ. του Ινστιτούτου Πολιτικών Μελετών ‘’Κέντρο Αστικής Μεταρρύθμισης’’ (www.keasm.gr) και Φοιτητής Κλασικής Φιλολογίας.
