Οι αγορές μέσω ίντερνετ, έχουν μπει για τα καλά στη ζωή μας, ωστόσο σε έρευνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σε 10.537 ηλεκτρονικά καταστήματα, στην οποία συμμετείχε και το Ευρωπαϊκό Κέντρο Καταναλωτή Ελλάδας, διαπιστώθηκε ότι:
Η αγορά οικιακών ηλεκτρικών συσκευών (ποσοστό 86%) τα βιβλία (60%), τα ταξίδια (33%) και οι υπηρεσίες αναψυχής (40%) είναι τα προϊόντα και οι υπηρεσίες με τα υψηλότερα ποσοστά απαγορεύσεων στις πωλήσεις ηλεκτρονικών καταστημάτων, λόγω γεωγραφικού αποκλεισμού του πελάτη.
– Στο 63% των ηλεκτρονικών καταστημάτων εντοπίστηκαν πρακτικές γεωγραφικού αποκλεισμού.
– Μόλις 1 στα 3 ηλεκτρονικά καταστήματα επιτρέπει στους καταναλωτές που διαμένουν σε άλλο κράτος μέλος να προβούν σε αγορές.
– Περισσότερα περιστατικά γεωγραφικού αποκλεισμού παρατηρούνται στις μεγάλες (ιδίως με τη μορφή της μη παράδοσης σε ορισμένες χώρες) και λιγότερα στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ιδίως με τη μορφή των περιορισμών σε συγκεκριμένα μέσα πληρωμής).
Οι συνηθέστερες περιπτώσεις γεωγραφικού αποκλεισμού ή περιορισμού που προέκυψαν από την έρευνα είναι κυρίως οι εξής:
– Άρνηση αποστολής ή παράδοσης αγαθών και υπηρεσιών σε ορισμένα κράτη μέλη. Μάλιστα, τις περισσότερες φορές, η άρνηση αυτή εκδηλώνεται κατά το στάδιο της ολοκλήρωσης της παραγγελίας, όταν, δηλαδή, ο καταναλωτής έχει ήδη συμπληρώσει αρκετά πεδία, αφιερώνοντας και το σχετικό χρόνο (ποσοστό 32% των ερευνηθέντων καταστημάτων).
– Άρνηση πρόσβασης σε ιστότοπο εταιρείας άλλου κράτους μέλους, με κριτήριο τη διεύθυνση IP (ή άλλα τεχνικά μέσα που επιτρέπουν τον γεωγραφικό εντοπισμό) που προκύπτει από τη συσκευή ή το δίκτυο του χρήστη. Έτσι, ο καταναλωτής δεν μπορεί να αντλήσει χρήσιμες πληροφορίες και να προβεί σε σύγκριση τιμών και ποιότητας υπηρεσιών ή προϊόντων.
– Αυτόματη ανακατεύθυνση σε «εθνικούς» ιστότοπους, αντί των επιλεχθέντων διασυνοριακών, συνήθως με υψηλότερες τιμές προϊόντων και υπηρεσιών, χωρίς δυνατότητα ακύρωσης της σχετικής ενέργειας (ποσοστό 2% των ερευνηθέντων καταστημάτων).
– Διαφοροποίηση της τιμής ή άλλων όρων ανάλογα με την υπηκοότητα, τη χώρα κατοικίας του πελάτη ή τη γεωγραφική θέση από την οποία έχει πρόσβαση στις υπηρεσίες.
– Αποδοχή συγκεκριμένων πιστωτικών ή χρεωστικών καρτών ή καρτών που έχουν εκδοθεί από πιστωτικά ιδρύματα ορισμένων κρατών μελών της Ε.Ε. (ποσοστό 26% των ερευνηθέντων καταστημάτων).
– Υποχρέωση του καταναλωτή να αποκαλύψει την υπηκοότητα ή τον τόπο κατοικίας του πριν από την ολοκλήρωση της συναλλαγής. Σε άλλες περιπτώσεις μπορεί να γίνεται σύνδεση της πρόσβασης σε ψηφιακά ή μη ψηφιακά προϊόντα και υπηρεσίες, ή της αγοράς τους, με την ταχυδρομική διεύθυνση του καταναλωτή ή ακόμη, στις σχετικές φόρμες παραγγελίας, να υπάρχουν προεπιλεγμένοι ταχυδρομικοί κώδικες ή κωδικοί για τηλεφωνικούς αριθμούς που αποκλείουν καταναλωτές από συγκεκριμένα κράτη μέλη (ποσοστό 27% των ερευνηθέντων καταστημάτων).
– Συμφωνίες διανομής προϊόντων και υπηρεσιών που αναγκάζουν τον έμπορο να μην πωλεί διασυνοριακά ή σε κάποια κράτη-μέλη της Ε.Ε., εγείροντας ζητήματα παραβίασης του θεσμικού πλαισίου για τον ελεύθερο ανταγωνισμό και τήρησης της αντιμονοπωλιακής νομοθεσίας.
Για την αντιμετώπιση του προβλήματος, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε πρόσφατα πρόταση Κανονισμού «για την αντιμετώπιση του γεωγραφικού αποκλεισμού και άλλων συναφών μορφών διακρίσεων που βασίζονται στην εθνικότητα, την κατοικία ή τη διαμονή εντός της ενιαίας αγοράς».
Ωστόσο, σε πολλές περιπτώσεις, εξακολουθούν να υπάρχουν εμπόδια και οι επιχειρήσεις επιβάλλουν μονομερείς και αδικαιολόγητους περιορισμούς ή εφαρμόζουν διαφορετικούς όρους σε δυνητικούς πελάτες με βάση την εθνικότητα ή τον τόπο διαμονής τους. Τα μέτρα αυτά, που συνιστούν τον λεγόμενο γεωγραφικό αποκλεισμό (geo blocking), περιορίζουν άμεσα ή έμμεσα την πρόσβαση των καταναλωτών σε διασυνοριακές προσφορές, με αποτέλεσμα υψηλότερες τιμές για τους καταναλωτές ορισμένων κρατών μελών ή πρόσβαση σε περιορισμένο εύρος προϊόντων, υπηρεσιών και ψηφιακού περιεχομένου, άρα λιγότερες ευκαιρίες για ορισμένους Ευρωπαίους καταναλωτές στο εσωτερικό της ενιαίας αγοράς.
Σκοπός της προτεινόμενης νομοθεσίας είναι να διασφαλισθεί ότι οι καταναλωτές που επιθυμούν να αγοράσουν προϊόντα και υπηρεσίες σε άλλη χώρα της Ένωσης, είτε διαδικτυακά είτε αυτοπροσώπως, δεν θα υφίστανται διακρίσεις όσον αφορά την πρόσβαση σε τιμές, τις πωλήσεις ή τους όρους πληρωμής, εκτός εάν κάτι τέτοιο δικαιολογείται από αντικειμενικούς λόγους, όπως ο ΦΠΑ ή ορισμένες νομικές δεσμεύσεις για την κοινή ωφέλεια. Για να μην θεσπίζονται δυσανάλογες επιβαρύνσεις για τις επιχειρήσεις, η πρόταση Κανονισμού δεν επιβάλλει υποχρέωση παράδοσης σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση και εξαιρεί τις μικρές επιχειρήσεις που εμπίπτουν στο κατώτατο όριο ΦΠΑ σε εθνικό επίπεδο από ορισμένες διατάξεις.
