Η τελετή παράδοσης παραλαβής στο υπουργείο Εξωτερικών έκρυβε μια μεγάλη έκπληξη, όχι ίσως αυτή που περίμεναν σχεδόν όλοι.
Η έκπληξη μάλιστα ήρθε από τον απερχόμενο υπουργό Νίκο Κοτζιά ο οποίος παραδίδοντας στον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα αποκάλυψε την πρόθεση της Ελλάδας να επεκτείνει την αιγιαλίτιδα ζώνη της από τα 6 στα 12 μίλια, στο Ιόνιο.
Μάλιστα, ο κ. Κοτζιάς ανακοίνωσε ότι τα σχετικά Προεδρικά Διατάγματα για την επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης της χώρας από τους Οθωνούς μέχρι τα Αντικύθηρα είναι έτοιμα και εξέφρασε ιδιαίτερη ικανοποίηση για την επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης, τονίζοντας πως κλείνει ένα ζήτημα 120 ετών. «Υλοποιεί μια πολύ σημαντική πολιτική, την επέκταση της κυριαρχίας της χώρας πρώτη φορά μετά από 70 χρόνια, από τότε που πήραμε τη Δωδεκάνησο».
Η ανακοίνωση που έγινε για την τμηματική επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης από τα 6 στα 12 ναυτικά μίλια, αποτελεί μια εξέλιξη η οποία αλλάζει την πάγια στάση της εξωτερικής πολιτικής της Ελλάδας στο συγκεκριμένο ζήτημα για 80 χρόνια.
Τα 6 ναυτικά μίλια ισχύουν από το 1936 και έκτοτε υπάρχει μια διαρκής συζήτηση περί του αν η Ελλάδα θα πρέπει να τα επεκτείνει στα 12, βάσει του εθιμικού δικαιώματος που ορίζεται από την ίδια τη Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας. Από τον Ιούνιο του 1996 και έπειτα, το συγκεκριμένο ζήτημα κατέστη κεντρικό για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, καθώς η Εθνοσυνέλευση της Τουρκίας εξουσιοδότησε το κράτος να κηρύξει πόλεμο εναντίον της Ελλάδας σε περίπτωση επέκτασης των χωρικών υδάτων στα 12 ν.μ.
Τα χωρικά ύδατα αποτελούν επέκταση στη θάλασσα της εθνικής κυριαρχίας μιας χώρας πέρα από τις ακτές της. Θεωρούνται μέρος του εθνικού εδάφους και επ’ αυτών ασκείται πλήρης εξουσία από την παράκτια χώρα. Πρόκειται δηλαδή για μια ζώνη συνέχεια των ακτών, που καλύπτει ένα τέτοιο πλάτος, απόσταση από την ακτογραμμή, η οποία καθορίζεται από τους ισχύοντες κάθε φορά κανόνες του Διεθνούς Δικαίου.
Τα χωρικά ύδατα της Ελλάδας εκτείνονται στα 6 ναυτικά μίλια από τη φυσική ακτογραμμή, δηλαδή από την παραλία. Σε ορισμένες περιπτώσεις, το πλάτος λόγω γεωγραφικών περιορισμών, μπορεί να είναι μικρότερο από 6 ν. μίλια. Εάν, π.χ., η απόσταση της ελληνικής ακτής από την απέναντι τουρκική ακτή είναι μικρότερη των 12 ναυτικών μιλίων (το άθροισμα των χωρικών υδάτων των απέναντι ακτών), τότε εφαρμόζεται ο κανόνας της μέσης γραμμής, δηλαδή η μέση απόσταση των ακτών των δύο χωρών, εκτός εάν υπάρχουν άλλες σχετικές συμβατικές ρυθμίσεις. Αυτή είναι η περίπτωση των ανατολικών ακτών των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου και της Δωδεκανήσου.
Ειδικά, σύμφωνα με την «Καθημερινή», για την οριοθέτηση στην περιοχή των Δωδεκανήσων ισχύει η Συμφωνία της 4ης Γενάρη 1932 και το Πρωτόκολλο της 28ης Δεκέμβρη 1932 μεταξύ Ιταλίας και Τουρκίας. Η συμφωνία αυτή ορίζει επακριβώς τα θαλάσσια σύνορα των Δωδεκανήσων και συνοδεύεται και από σχετικούς χάρτες. Η Ελλάδα θεωρείται διάδοχο κράτος της Ιταλίας στη συμφωνία αυτή με βάση τη Συνθήκη Ειρήνης των Παρισίων της 10ης Φλεβάρη 1947, που εκχωρεί την κυριαρχία των Δωδεκανήσων στην Ελλάδα.
Δύο είναι τα νομοθετήματα τα σχετικά με την αιγιαλίτιδα ζώνη της Ελλάδας. Συγκεκριμένα, ο Α.Ν. 230/1936 «περί καθορισμού αιγιαλίτιδος ζώνης της Ελλάδος». Η πρόβλεψη αυτή επαναλαμβάνεται και στον ΚΔΝΔ (Ν.Δ. 187/1973», που ορίζει ότι «τα χωρικά ύδατα περιλαμβάνουν θαλάσσια ζώνη, της οποίας το πλάτος ορίζεται εις εξ ναυτικά μίλια, δυνάμενον να ορισθή και διαφόρως διά Π. Διαταγμάτων εκδιδομένων προτάσει του Υπουργικού Συμβουλίου».
Εκτοτε τα δεδομένα άλλαξαν. Σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο, εθιμικό και συμβατικό, η Ελλάδα έχει το δικαίωμα επέκτασης των χωρικών υδάτων στα 12 ν. μίλια. Κατά την επικύρωση της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας, η Ελλάδα προέβη σε δήλωση σύμφωνα με την οποία «ο χρόνος και ο τόπος άσκησης των εν λόγω δικαιωμάτων (…) είναι ένα ζήτημα που απορρέει από την εθνική της στρατηγική». Επιπλέον το άρθρο 2 του Ν.2321/1995, κυρωτικού της Σύμβασης του Δικαίου της Θάλασσας, προβλέπει ότι «η Ελλάδα έχει το αναφαίρετο δικαίωμα κατ’ εφαρμογή του άρθρου 3 της κυρουμένης Συμβάσεως να επεκτείνει σε οποιονδήποτε χρόνο το εύρος της χωρικής θάλασσας μέχρι αποστάσεως 12 ν. μιλίων».
Αντιδράσεις από την αντιπολίτευση
Για «έλλειψη σοβαρότητας και συναίσθησης ευθύνης» έκανε λόγο ο τομεάρχης Εξωτερικών της Νέας Δημοκρατίας, Γιώργος Κουμουτσάκος, σχολιάζοντας παράλληλα ότι η επιλεκτική επέκταση των χωρικών υδάτων έγινε «πρόχειρα και αποσπασματικά». «Ως προς την ουσία της ανακοίνωσης, επιφυλασσόμαστε να τοποθετηθούμε, αφού θα υπάρξει πλήρης και επίσημη ενημέρωση για ένα τόσο σοβαρό ζήτημα και με γνώμονα πάντα τα ευρύτερα συμφέροντα της χώρας», συμπλήρωσε.
«Είναι, επιπλέον, απολογισμός ανοικτών μετώπων και επιζήμιων χειρισμών στα μεγάλα ζητήματα της εξωτερικής πολιτικής της χώρας, καθώς και κακοδιοίκησης και αυταρχισμού στο Υπουργείο των Εξωτερικών. Πέραν αυτών και σε επιβεβαίωσή τους, σήμερα, μια πολύ σημαντική ανακοίνωση για την εξωτερική πολιτική της χώρας, όπως η επιλεκτική επέκταση των χωρικών της υδάτων, γίνεται πρόχειρα και αποσπασματικά επ’ ευκαιρία της παράδοσης – παραλαβής του Υπουργείου Εξωτερικών», επεσήμανε ο τομεάρχης της ΝΔ.
Τέλος, ο κ. Κουμουτσάκος χαρακτήρισε «εθνικά επιζήμια τη Συμφωνία των Πρεσπών και την εκχώρηση της “μακεδονικής” εθνότητας και γλώσσας στα Σκόπια».
Από την πλευρά του ο Ευάγγελος Βενιζέλος προειδοποίησε για τους κινδύνους της μερικής επέκτασης της αιγιαλίτιδας ζώνης, εκτός Αιγαίου, κάνοντας λόγο για αποδοχή του θεμελιώδους τουρκικού επιχειρήματος περί «ειδικών συνθηκών».
«Μερική επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης εκτός Αιγαίου, με τα χωρικά ύδατα στο Αιγαίο να παραμένουν στα 6 μίλια, σημαίνει αποδοχή, πρώτον, του θεμελιώδους τουρκικού επιχειρήματος περί “ειδικών συνθηκών” στο Αιγαίο και, δεύτερον, της τουρκικής πρακτικής καθώς η Τουρκία έχει διαφοροποιημένο μήκος χωρικών υδάτων», υπογραμμίζει σε ανάρτησή του στον προσωπικό του λογαριασμό στο Facebook.
«Τέτοιες κινήσεις που απασχολούν την εθνική πολιτική επί σαράντα πέντε χρόνια ούτε εξαγγέλλονται υπό τέτοιες ενδοκυβερνητικές συνθήκες, ούτε, πολύ περισσότερο, γίνονται έτσι, ως επικοινωνιακό αντίβαρο», επεσήμανε παράλληλα ο κ. Βενιζέλος.
