Γράφει ο Ceteris Paribus
Την Παρασκευή 31 Οκτωβρίου η κεντρική τράπεζα της Ιαπωνίας (BOJ) «βύθισε το σκάφος» με μια αιφνιδιαστική κίνηση, εξαπολύοντας στην αγορά 650 δισ. δολάρια επιπλέον, που μαζί με τα αρχικά 80 δισ. δολάρια, σηματοδοτούν μια «νομισματική βόμβα» ετήσιου ύψους 726 δισ. δολαρίων! Η αιφνιδιαστική επιτάχυνση του προγράμματος «ποσοτικής χαλάρωσης» της Ιαπωνίας συνιστά είσοδο της χώρας στον παγκόσμιο νομισματικό πόλεμο. Είχαν προηγηθεί οι ΗΠΑ που, ξεκινώντας από το 2008 και μέχρι σήμερα που το πρόγραμμα της FED τελείωσε, πλημμύρισε τον πλανήτη με 4,42 τρισ. δολάρια!
Κάνοντας τη σύγκριση (με βάση το ΑΕΠ των δύο χωρών και τη χρονική διάρκεια του προγράμματος), το ιαπωνικό πρόγραμμα είναι πολύ πιο εντυπωσιακό σε σχέση με το αντίστοιχο των ΗΠΑ. Είτε πιστέψουμε είτε όχι τα ρεπορτάζ που θέλουν να έχει βάλει το χεράκι του ο νομπελίστας οικονομολόγος Πολ Κρούγκμαν για να πείσει την ιαπωνική ηγεσία, η αιτία αυτής της υπερβολικής κίνησης είναι ορατή διά γυμνού οφθαλμού: η εντυπωσιακή ύφεση της ιαπωνικής οικονομίας κατά 7,5% το δεύτερο τρίμηνο του 2014! Ύφεση μεγαλύτερη από την αντίστοιχη του 2009, το έτος αιχμής της κρίσης όπου όλες οι χώρες πέρασαν από το καμίνι μιας μεγάλης ύφεσης. Ενώ όλοι συζητούσαν πώς θα βγει η Ιαπωνία από την καταραμένη δεκαπενταετία της στασιμότητας, ξεπρόβαλε άμεσος ο κίνδυνος η «έξοδος» να είναι όχι στην πλευρά της ανάπτυξης αλλά στην πλευρά μιας μεγάλης ύφεσης.
Πόσο καταστροφικό θα ήταν αυτό για την ιαπωνική οικονομία -και όχι μόνο- είναι σχεδόν αυταπόδεικτο: μια χώρα με τεράστιο κρατικό χρέος πάνω από 200%, που το εξυπηρετεί επειδή είναι «πολύ μεγάλη για να καταρρεύσει το κύρος της» και επειδή σε μεγάλο του τμήμα χρηματοδοτείται από το εσωτερικό, θα μπορούσε κάλλιστα να «εκραγεί» προκαλώντας παγκόσμιο παλιρροϊκό κύμα.
Τώρα, σειρά έχει η Ευρωζώνη; Οι αινιγματικές εξαγγελίες του Μάριο Ντράγκι, αλλά και όλο και πιο επίμονες πληροφορίες του τελευταίου διαστήματος, διαβεβαιώνουν ότι από τις αρχές του 2014 θα αρχίσει το ευρωπαϊκό πρόγραμμα «ποσοτικής χαλάρωσης», με ύψος μέχρι 1 δισ. ευρώ (περίπου 1,3 τρισ. δολάρια).
Τι σημαίνει αυτή η πλημμυρίδα συνολικά 6,5 τρισ. δολαρίων; Ποιο «μηχανισμό» εγκαθιστούν; Εδώ τα πράγματα είναι απλά: αυτή η τεράστια ρευστότητα, αθροιζόμενη με επίσης τεράστιες μάζες κερδών που δεν επανεπενδύονται παραγωγικά, συνιστούν μια πραγματική «βόμβα». Οι επικίνδυνες συνέπειές της είναι βασικά δύο:
α. Η αναγκαστική στροφή του μεγαλύτερου μέρους τους στην κερδοσκοπία (χρηματιστήρια, ομόλογα, παράγωγα), που μεγεθύνει όλων των ειδών τις «φούσκες»: τα χρηματιστήρια σε ιστορικά υψηλά επίπεδα, οι επενδύσεις στα παράγωγα σε επίπεδα πολύ μεγαλύτερα σε σχέση με πριν την κρίση του 2008, οι τιμές των ομολόγων σε ιστορικά υψηλά επίπεδα. Όλα αυτά είναι φανερό ότι δεν «καλύπτονται» επαρκώς από τις επιδόσεις της πραγματικής οικονομίας. Άρα δημιουργείται ακριβώς η συνθήκη που οδήγησε στην κρίση του 2008: η τεράστια απόσταση ανάμεσα στο ύψος των επενδύσεων σε χρηματο-οικονομικά προϊόντα από τη μια και στους ρυθμούς ανάπτυξης και το ύψος του κρατικού χρέους από την άλλη. Αυτή η αντίφαση είναι ξανά έτοιμη να εκραγεί, και κάθε νέα «συμμετοχή» στον παγκόσμιο νομισματικό πόλεμο διά της «ποσοτικής χαλάρωσης» φέρνει πιο κοντά την έκρηξη.
β. Αυτού του τύπου ο νομισματικός πόλεμος δεν είναι παρά η εισαγωγή στο επόμενο στάδιο, που είναι ο εμπορικός πόλεμος. Διότι πού αποσκοπεί η «ποσοτική χαλάρωση», δηλαδή το τύπωμα χρήματος; Από τη μια, στην ενίσχυση της κρατικής κατανάλωσης και από την άλλη στη διολίσθηση του νομίσματος, ώστε να διευκολυνθούν οι εξαγωγές. Αυτό είναι ήδη μορφή εμπορικού πολέμου: κάνεις τα δικά σου προϊόντα πιο φτηνά και των άλλων πιο ακριβά. Πόσο απέχουν από αυτό το σημείο οι δασμοί και άλλες μορφές «κανονικού» εμπορικού πολέμου;
Ποια από τις δύο διαδικασίες θα ωριμάσει πρώτη; Η αντίφαση που οδηγεί στο «σκάσιμο της φούσκας» ή η διαδικασία εκτράχυνσης των μορφών εμπορικού πολέμου; Μπορεί βέβαια απλώς το ένα να οδηγήσει στο άλλο: να «κορεσθεί» ο νομισματικός πόλεμος (όταν όλοι κάνουν το ίδιο, τότε θα έχουμε κατάσταση «μηδενικού αθροίσματος»), οπότε θα χρειαστούν πιο «δραστικά» μέσα εμπορικού πολέμου.
Προσθέστε τώρα σε όλα αυτά την έκρηξη των γεωπολιτικών ανταγωνισμών και της αστάθειας, και το συμπέρασμα είναι σαφές: τα μποφόρ στις θάλασσες της παγκόσμιας οικονομίας παραπέμπουν σε αναγγελία θυέλλης.
Το πράγμα ξεκίνησε με τα παράγωγα, που διαχέουν το ρίσκο στον γενικευμένο «Άλλο». Αυτή η «βόμβα» έσκασε το 2008. Τώρα, σε αυτό έρχεται να προστεθεί το γενικευμένο «κούρεμα» των ρυθμών ανάπτυξης των άλλων. Τι μέλλει γενέσθαι;..
