Γράφει ο Ανδρέας Γ.Μπανούτσος*
Στον απόηχο του αποτυχημένου πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου 2016 κατά του Ερντογάν αυξάνουν οι ενδείξεις για σοβαρές εντάσεις στις σχέσεις ανάμεσα στην Τουρκία και τις ΗΠΑ, εντάσεις που θέτουν ερωτηματικά για την ενότητα και συνοχή της Ατλαντικής Συμμαχίας.
Για να εξετάσουμε, όμως, κατά πόσο απειλείται η συνοχή του ΝΑΤΟ θα πρέπει πρώτα να διερευνήσουμε τα αίτια του πραξικοπήματος στην Τουρκία. Ποιοι ήταν εκείνοι που το υποκίνησαν και γιατί; Η απάντηση στο ερώτημα αυτό δεν είναι απλή και αυτό που υπάρχει προς το παρόν είναι μονάχα ενδείξεις. Την επομένη του πραξικοπήματος στην Τουρκία διατυπώθηκαν από διεθνείς αναλυτές και ειδικούς δύο βασικές υποθέσεις εργασίας-σενάρια για το ποιος ευθύνεται για το πραξικόπημα.
Το πρώτο σενάριο αναφέρει ότι ενορχηστρωτής του πραξικοπήματος ήταν ο ίδιος ο Ερντογάν, δηλαδή ότι επρόκειτο για ένα «false flag» πραξικόπημα που στόχο είχε να ενισχύσει τη θέση του Ερντογάν στην εξουσία δίνοντας του μία βολική αφορμή για να προχωρήσει σε ένα πογκρόμ διώξεων κατά των εσωτερικών του αντιπάλων ενισχύοντας ακόμα περισσότερο τις εξουσίες του. Το σενάριο αυτό περί σκηνοθετημένου πραξικοπήματος χωρίς να μπορεί να αποκλειστεί εξ’ ολοκλήρου σύμφωνα με την εκτίμηση του γράφοντος έχει ελάχιστες πιθανότητες να ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα για λόγους που εκφεύγουν της παρούσας ανάλυσης.
Το δεύτερο σενάριο που διατυπώθηκε, και το οποίο είναι και το πιθανότερο σύμφωνα με την εκτίμηση του γράφοντος, είναι ότι το πραξικόπημα ενορχηστρώθηκε από αξιωματικούς των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων που πρόσκεινται στον αυτοεξόριστο στην Πενσυλβάνια των ΗΠΑ Τούρκο ιμάμη Φετουλάχ Γκιουλέν. Ο Φετουλάχ Γκιουλέν ζει στις ΗΠΑ από το 1999 και σύμφωνα με εκτιμήσεις αναλυτών είναι συνεργάτης της CIA, της διαβόητης Αμερικανικής Υπηρεσίας Πληροφοριών. Σύμφωνα με το σενάριο αυτό η CIA εκμεταλλευόμενη το δίκτυο των Γκιουλενιστών εντός των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων οργάνωσε το πραξικόπημα κατά του Ερντογάν προκειμένου να ανατρέψει έναν απρόβλεπτο και αναξιόπιστο εταίρο και να φέρει στην εξουσία φιλο-Δυτικούς πραξικοπηματίες.
Ποιες είναι οι ενδείξεις που πιθανώς εμπλέκουν τον Αμερικανικό παράγοντα στο πραξικόπημα κατά του Ερντογάν; α) Τα δύο F-16 και τα δύο «τάνκερ» εναέριου ανεφοδιασμού που χρησιμοποιήθηκαν στην απόπειρα πραξικοπήματος απογειώθηκαν από την αεροπορική βάση του Ιντσιρλίκ όπου είναι εγκατεστημένες ΝΑΤΟικές δυνάμεις καθώς επίσης και το 90% των τακτικών πυρηνικών όπλων των ΗΠΑ επί ΝΑΤΟικού εδάφους, β) στις 13 Ιουλίου 2016 ο νέος Τούρκος Πρωθυπουργός Μπινάλι Γιλντιρίμ (ο οποίος αντικατέστησε τον περασμένο Μάιο τον φιλο-Δυτικό Αχμέτ Νταβούτογλου) δήλωσε ότι η Τουρκική κυβέρνηση υπό την ηγεσία του επιθυμεί να αναπτύξει σχέσεις καλής γειτονίας με την Συρία, το Ιράκ και το Ιράν. Η δήλωση αυτή πραγματοποιήθηκε στον απόηχο της επαναπροσέγγισης της Τουρκίας με τη Ρωσία τον προηγούμενο μήνα. Η επαναπροσέγγιση της Τουρκίας με τη Ρωσία και η σχεδιαζόμενη «επίθεση φιλίας» προς τον Σιιτικό άξονα Τεχεράνης-Βαγδάτης-Δαμασκού ενδεχομένως να θορύβησαν τις ΗΠΑ και μέσω του πραξικοπήματος να θέλησαν να απαλλαγούν από τον απρόβλεπτο και επικίνδυνο για τα γεωπολιτικά τους συμφέροντα Ερντογάν.
Σημασία βέβαια δεν έχει η εκτίμηση του γράφοντος για το ποιο σενάριο είναι το πιο πιθανό, αλλά το γεγονός πως ο ίδιος ο Ερντογάν και ηγετικά στελέχη της κυβέρνησης του AKP έχουν την πεποίθηση ότι πίσω από το αποτυχημένο πραξικόπημα κρύβεται ο Γκιουλέν και πως οι ΗΠΑ τον καλύπτουν. Αυτή η πεποίθηση είναι που έχει αυξήσει την ένταση στις σχέσεις των δύο χωρών, στοιχείο που εκ των πραγμάτων προκαλεί ερωτηματικά και για τη συνοχή του ΝΑΤΟ. Και αυτό γιατί αν ο Ερντογάν είναι πεπεισμένος ότι οι Αμερικανοί θέλησαν να τον ανατρέψουν τότε είναι πολύ πιθανό να στραφεί προς την πλευρά της Μόσχας θέτοντας υπό αμφισβήτηση ακόμα και την ίδια την συμμετοχή της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ.
Ο γράφων δεν αποκλείει το ενδεχόμενο ο Ερντογάν τους αμέσους επόμενους μήνες και σε περίπτωση που οι ΗΠΑ δεν εκδώσουν στην Τουρκία τον Φετουλάχ Γκιουλέν (όπως έχει ζητήσει μετ’ επιτάσεως ο Ερντογάν) να προβεί ακόμα και σε αποχώρηση της Τουρκίας από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ. Είναι ακόμα πολύ νωρίς για ασφαλείς προβλέψεις. Το μόνο βέβαιο είναι ότι το αποτυχημένο πραξικόπημα κατά του Ερντογάν μπορεί να πυροδοτήσει απρόβλεπτες γεωπολιτικές εξελίξεις, όπως εκείνες που οδήγησαν το Ιράν εκτός της σφαίρας επιρροής των ΗΠΑ και της Δύσης 26 χρόνια μετά το επιτυχημένο πραξικόπημα (της κοινής μυστικής επιχείρησης «Αίαντας» της CIA και της Βρετανικής MI6) κατά του νόμιμα εκλεγμένου πρωθυπουργού Μοχάμεντ Μοσαντέκ το 1953.
Η πραξικοπηματική εκείνη ανατροπή του Ιρανού πρωθυπουργού όπως παραδέχονται πλέον και Δυτικοί ιστορικοί ριζοσπαστικοποίησε την Ιρανική κοινωνία και οδήγησε στην πτώση του φίλο-Δυτικού Σάχη Μοχάμεντ Ρεζά Παχλαβί το 1979 και στην άνοδο της αντί-Δυτικής Θεοκρατίας του Αγιατολάχ Ρουχολάχ Χομεϊνί. Μόνο που σήμερα η μετατροπή της Τουρκίας από μία φίλο-Δυτική κοσμική χώρα σε μία Ισλαμιστική χώρα γεωπολιτικό σύμμαχο της Ρωσίας και της Κίνας είναι πιθανό να πραγματοποιηθεί σε χρονικό διάστημα κατά πολύ μικρότερο των 26 ετών που απαιτήθηκαν για το Ιράν.
Εκτός βέβαια και αν προκύψει σύντομα νέο πραξικόπημα κατά του Ερντογάν υπό τις ευλογίες των ΗΠΑ. Με την προϋπόθεση ότι αυτή τη φορά το πραξικόπημα θα είναι επιτυχημένο και δεν θα ξεσπάσει εμφύλιος πόλεμος στη γειτονική χώρα με συνέπεια το διαμελισμό της και την κάθοδο της Ρωσίας στις θερμές θάλασσες… Ένα είναι το σίγουρο. Ζούμε σε ενδιαφέροντες και συνάμα επικίνδυνους καιρούς…
*Ο Ανδρέας Γ.Μπανούτσος είναι ιδρυτής και Πρόεδρος Δ.Σ. ΚΕΔΙΣΑ.
