Οι έρευνες για υδρογονάνθρακες στην κυπριακή ΑΟΖ είναι μόνον η κορυφή του παγόβουνου – Η έναρξη διαδικασιών για την ανακήρυξη και της ελληνικής ΑΟΖ είναι αυτή που… εξαγριώνει την Τουρκία – Οι πρόωρες εκλογές στην Τουρκία δεν αλλάζουν την ουσία του ζητήματος
Γράφει ο Ceteris Paribus
Τα ελληνικά μίντια υποδέχθηκαν την επίσπευση των τουρκικών εκλογών για τις 24 Ιουνίου με μια εν πολλοίς πανομοιότυπη προσέγγιση: ότι οι τουρκικές προκλήσεις για το επόμενο δίμηνο θα «απογειωθούν» για τις ανάγκες του προεκλογικού αγώνα. Ωστόσο, η τάση να αναγιγνώσκουμε τη στάση της διοίκησης Ερντογάν πάντα με όρους τακτικών προτεραιοτήτων παραβλέπει το στρατηγικό υπόβαθρο της κρίσης στις ελληνο-τουρκικές σχέσεις.
Έχουμε ήδη γράψει ποιο είναι το πραγματικό ζήτημα που «πυροδοτεί» τη διαρκώς κλιμακούμενη ένταση στο «μέτωπο» της ελληνο-τουρκικής αντιπαράθεσης: ότι το στάτους κβο στο Αιγαίο και ευρύτερα στην περιοχή ουσιαστικά δεν αμφισβητήθηκε στην πράξη επί δεκαετίες. Οι διεθνείς συνθήκες, ιδιαίτερα η έναρξη των διαδικασιών εκμετάλλευσης του υποθαλάσσιου πλούτου στη νοτιοανατολική Μεσόγειο με την εξόρυξη υδρογονανθράκων, ανατρέπουν δραματικά αυτή τη συνθήκη. Είναι η ώρα που από τις δηλώσεις, τις ενστάσεις και τις διπλωματικές «υποθήκες» για το μέλλον περνούμε στο «εδώ και τώρα». Ό,τι ζούμε το τελευταίο διάστημα είναι απλώς τα προανακρούσματα. Αυτό που θα ανεβάσει πραγματικά τη «θερμοκρασία» στις ελληνο-τουρκικές σχέσεις σε υψηλά επίπεδα, είναι η νέα σειρά «τετελεσμένων» που έρχονται από το φθινόπωρο. Από αυτή την άποψη, η 24η Ιουνίου των τουρκικών εκλογών δεν ορίζει ένα όριο πριν το οποίο θα είμαστε στη ζώνη κινδύνου ενώ ύστερα απ’ αυτό τα πράγματα θα είναι ήρεμα…
Από την ENI στην Exxon Mobil…
Ας ξεκαθαρίσουμε ευθύς εξαρχής για ποια «τετελεσμένα» μιλούμε:
Πρώτον, έρχεται η ώρα που στο «παιχνίδι» των ερευνών για υδρογονάνθρακες θα μπει το πολυεθνικό «θηρίο» Exxon Mobil, , το οποίο ξεκινά υποθαλάσσιες έρευνες για κοιτάσματα υδρογονανθράκων στο κυπριακό οικόπεδο 10. Δεν πρόκειται για την ιταλική πολυεθνική ENI, που ασφαλώς δεν είναι αμελητέο μέγεθος, αλλά για πολυεθνικό κολοσσό συνδεδεμένο ευθέως με τα αμερικανικά συμφέροντα.
Εν παρενθέσει, να διευκρινίσουμε ότι οι έρευνες προϋποθέτουν την ανακήρυξη ΑΟΖ, δηλαδή αποκλειστικής ζώνης εκμετάλλευσης – εν προκειμένω από την Κύπρο. Η Τουρκία έχει αμφισβητήσει ευθέως την κυπριακή ΑΟΖ, αλλά η έναρξη ερευνών τη «νομιμοποιεί» στην πράξη. Αυτός είναι ο λόγος που η Τουρκία αντέδρασε με τόσο «ωμό» τρόπο στις έρευνες της ιταλικής ENI. Η έναρξη ερευνών από το «θηρίο» Exxon Mobil, όμως, θα συνιστά νομιμοποίηση της κυπριακής ΑΟΖ στο τετράγωνο και στοκ κύβο. Αν η Τουρκία επιχειρήσει να την παρεμποδίσει, θα έρθει σε ευθεία ρήξη όχι απλώς με εταιρεία αμερικανικών συμφερόντων αλλά με τις ίδιες τις ΗΠΑ. Ο αμερικανικός Έκτος Στόλος δεν κατέφθασε στη νοτιοανατολική Μεσόγειο για να σουλατσάρει στο πλαίσιο υπηρεσιακής ρουτίνας.
Το επ’ αόριστον «πάγωμα» των ερευνών μάλλον πρέπει να αποκλειστεί: οι δυτικές πολυεθνικές έχουν εντάξει στα business plan τους για την επόμενη δεκαετία όχι μόνο έξοδα έρευνας για υδρογονάνθρακες στην κυπριακή ΑΟΖ αλλά έσοδα από την εξόρυξή τους, η δε εξόρυξη υδρογονανθράκων στη νοτιοανατολική Μεσόγειο είναι ένα διεθνές δυτικό πρότζεκτ συνδεδεμένο όχι μόνο με τεράστια οικονομικά συμφέροντα αλλά και με σημαντικές γεωπολιτικές «επενδύσεις»: μια ενεργειακή «εφεδρεία» που επιπλέον συνδέεται ενεργειακούς «δρόμους» μεταφοράς (αγωγοί κ.λπ.).
Το πρότζεκτ δεν θα ακυρωθεί ούτε θα «παγώσει» για μεγάλο χρονικό διάστημα. Μπορεί να υπάρξει μόνο μια μικρή αναβολή, για μια «τελική» διαπραγμάτευση με την Τουρκία.
Υπάρχει «αντικείμενο» σε αυτή τη διαπραγμάτευση; Ασφαλώς: Να συμμετάσχει και η Τουρκία στο μεγάλο πρότζεκτ της εκμετάλλευσης – μέχρι στιγμής έχει πεταχτεί εντελώς απέξω… Ας μείνουμε σ’ αυτό, για να το εξετάσουμε στο τέλος του άρθρου.
Από την κυπριακή στην ελληνική ΑΟΖ
Ωστόσο, αυτό που θα ρίξει… τόνους λάδι στη φωτιά είναι ότι έρχεται η ώρα ανακήρυξης ελληνικής ΑΟΖ! Όπως η Κύπρος ανακήρυξε και οριοθέτησε ΑΟΖ με την Αίγυπτο και το Ισραήλ, εστιάζοντας σε έρευνες νότια του νησιού για να αποδυναμώσει την τουρκική αντίθεση, έτσι και η Ελλάδα θα ανακηρύξει ΑΟΖ με την Κύπρο, την Αίγυπτο και τη Λιβύη, εστιάζοντας σε έρευνες νότια της Κρήτης… Ο σχετικός διαγωνισμός και η ανακήρυξη αναδόχων προϋποθέτουν την ανακήρυξη ΑΟΖ. Σχετική αρθρογραφία «ξεμύτισε» ήδη το τελευταίο διάστημα…
Οι ενέργειες της Τουρκίας το πλέον πρόσφατο διάστημα επιβεβαιώνουν εμμέσως ότι μπαίνουμε… αισίως στη διακεκαυμένη ζώνη της ανακήρυξης ελληνικής ΟΑΖ. Το Σάββατο 14 Απριλίου η Τουρκία κατέθεσε στον ΟΗΕ επίσημη δήλωση με την οποία αμφισβητεί την ελληνική υφαλοκρηπίδα. Εκείνες τις μέρες, ο αρχηγός των τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων Χουλούτ Ακάρ επανέλαβε το τουρκικό διάβημα διά δηλώσεων: «Δεν θα δεχτούμε τετελεσμένα στην Κύπρο και το Αιγαίο».
Σύμφωνα με τα σχετικά ρεπορτάζ, ο χρόνος έναρξης των διαδικασιών των σχετικών με την ελληνική ΑΟΖ τοποθετείται τοποθετείται επίσης στο επόμενο φθινόπωρο. Οι πληροφορίες λένε ότι, ενόψει αυτού, το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών ετοιμάζει τα νομικά «όπλα» της Ελλάδας στην επερχόμενη αντιπαράθεση όχι πλέον για την κυπριακή αλλά για την ελληνική ΑΟΖ…
Από τα νομικά στα… κανονικά όπλα;
Όλα αυτά, αν προχωρήσουν όπως προδιαγράφονται, μετατρέπουν το στάτους κβο στο Αιγαίο και τις λοιπές θάλασσες (Κρητικό κ.λπ.) από υπόθεση θεωρητικής αξίας που αφορά στο απροσδιόριστο μέλλον σε υπόθεση άμεσης σημασίας που θα προσδιοριστεί εδώ και τώρα! Αν η Τουρκία θεώρησε το 1996 ότι η ύψωση σημαίας στα Ίμια είναι πράξη «κατοχύρωσης» των ελληνικών συμφερόντων που δεν μπορεί να είναι αναπάντητη, με αποτέλεσμα να οδηγηθούμε στη γνωστή κρίση και σε παραλίγο ελληνο-τουρκικό πόλεμο, αντιλαμβανόμαστε ποια θα είναι η αντίδρασή της τώρα, στο ξεδίπλωμα τέτοιων απειλών για τα συμφέροντά της. Δεν θα πρέπει να θεωρείται καθόλου τυχαίο ότι τις σχετικές δηλώσεις περί τετελεσμένων στην Κύπρο αλλά και στο Αιγαίο που δεν θα γίνουν ανεκτά από την Τουρκία, τις έκανε ο Τούρκος αρχιστράτηγος… Ήθελε να πει ότι αν προσπαθήσετε να πετάξετε οριστικά και αμετάκλητα την Τουρκία έξω από τις έρευνες και την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων, αν προσπαθήσετε να νομιμοποιήσετε με τετελεσμένα την ανακήρυξη της κυπριακής και, προσεχώς, της ελληνικής ΑΟΖ, να γνωρίζετε ότι δεν θα μιλήσουν μόνο τα νομικά όπλα, θα μιλήσουν και τα πραγματικά όπλα… Από τη σκοπιά των τουρκικών συμφερόντων, η διακύβευση είναι πράγματι ιστορική και «υπαρξιακή». Ύστερα από σχεδόν έναν αιώνα, διαμορφώνονται οι όροι που μπορούν να οδηγήσουν όχι απλώς σε μια πιο «θερμή» απ’ ό,τι μέχρι σήμερα αντιπαράθεση με την Τουρκία αλλά ίσως και σε ελληνο-τουρκικό πόλεμο. Έχω πλήρη επίγνωση ότι τα λόγια αυτά είναι «βαριά». Ωστόσο, όχι μόνο τα «σημάδια» της πραγματικής πολιτικής αλλά και η εξέταση των δεδομένων με όρους ψυχρής λογικής, επιβάλλει να ειπωθούν. Αν μη τι άλλο, για να έχουμε όλοι συναίσθηση της κλίμακας των διακυβεύσεων…
Υ.Γ. 1. Το γεγονός ότι τόσο η Ελλάδα (για τους γνωστούς λόγους) όσο και η Τουρκία (επειδή η τουρκική οικονομία είναι έτοιμη να «σκάσει») έχουν απόλυτη ανάγκη τα έσοδα από μια καλή τουριστική σεζόν, σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες, ίσως αποκλιμακώσει την ένταση για την περίοδο του καλοκαιριού. Ο ορισμός των εκλογών για τις 24 Ιουνίου, ίσως διευκολύνει την αποκλιμάκωση στη συνέχεια, που θα διασφαλίσει ένα σχετικά ήρεμο καλοκαίρι. Ας μην ξεγελαστεί όμως κανείς απ’ αυτό. Στην πραγματικά «καυτή» περίοδο στις ελληνο-τουρκικές σχέσεις εισερχόμαστε από το φθινόπωρο…
Υ.Γ. 2. Παρ’ όλα όσοα ειπώθηκαν παραπάνω, το βασικό σενάριο παραμένει μια «θερμή» μεν, διαπραγμάτευση δε. Πόσες πιθανότητες έχει να μείνει διαπραγμάτευση και να μην εξελιχτεί σε πολεμική αναμέτρηση; Από τι θα εξαρτηθεί το ένα ή το άλλο; Για να ψηλαφήσουμε απαντήσεις σε τέτοια ερωτήματα, θα χρειαστούν επόμενα άρθρα.
Υ.Γ. 3. Όλα τα «μέτωπα» της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής όχι απλώς αλληλοεπηρεάζονται, αλλά με μια έννοια αποτελούν ένα «αντικείμενο»: το κλείσιμο όλων των εκκρεμών ζητημάτων ώστε να διαμορφωθεί ένα πραγματικό και πρακτικά «διευκρινισμένο» στάτους κβο στην περιοχή των Βαλκανίων και της νοτιοανατολικής Μεσογείου. Από αυτή την άποψη, πολλά θα διευκρινιστούν και πολλά θα καταλάβουμε από το κλείσιμο και το περιεχόμενο του «πακέτου» των διμερών ζητημάτων με την Αλβανία, που -παραδόξως- ενώ προετοιμάζεται με την ίδια τουλάχιστον ζέση που επιδεικνύει η ελληνική διπλωματία καις το ζήτημα του ονόματος της πΓΔΜ, μένει μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας. Ιδιαίτερα θα μάθουμε πολλά από τον καθορισμό της ελληνο-αλβανικής ΑΟΖ… Ίσως όμως αυτό το «πακέτο» περνάει μέσα από την ευόδωση του ζητήματος του ονόματος…
