Για μια ακόμη φορά διαπιστώθηκε –σε επίπεδο κορυφής- η κάθετη διαφωνία που έχουν τα κράτη της Ευρώπης, χωρισμένα σε δύο ομάδες, για τη συνολική διαχείριση της μεταναστευτικής κρίσης.
Σε ένα θέμα που απειλεί να τινάξει στον αέρα τη συνοχή της ΕΕ δεν διαφαίνεται κανένα πεδίο ουσιαστικής συνεννόησης και έτσι, απολύτως φυσιολογικά, το άτυπο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στο Ζάλτσμπουργκ της Αυστρίας κατέληξε σε αδιέξοδο. Και όλα αυτά ενώ με βάση όλες τις εκτιμήσεις το προσφυγικό –μεταναστευτικό κύμα προς την Ευρώπη, κυρίως από την Αφρική, αναμένεται να γιγαντωθεί τα επόμενα χρόνια.
Η συντονισμένη στάση των τεσσάρων χωρών του Βίζεγκραντ (Τσεχία, Σλοβακία, Πολωνία και Ουγγαρία) οι οποίες αρνούνται να δεχθούν πρόσφυγες από την Ελλάδα και την Ιταλία, η σκληρή ρητορική του υπουργού Εσωτερικών της Ιταλίας Ματέο Σαλβίνι, οι «απειλές» του προέδρου της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν για «αποπομπή» από τον χώρο Σένγκεν και διακοπή χρηματοδότης στα κράτη – μέλη που αρνούνται να δεχθούν πρόσφυγες και οι ενστάσεις κάποιων κρατών για την ενίσχυση της FRONTEX, κατέδειξαν ότι όσο περισσότερο συζητούν οι Ευρωπαίοι ηγέτες το μεταναστευτικό/προσφυγικό ζήτημα, τόσο περισσότερο αδυνατούν να καταλήξουν σε κοινές λύσεις.
Και αποτελεί βραδυφλεγή βόμβα στα θεμέλια της Ένωσης που έτσι κι αλλιώς έχει άλλα εξίσου σημαντικά ζητήματα τα αντιμετωπίσει (οικονομική κρίση στο Νότο, brexit κ.λπ.).
Οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων της ΕΕ κατάφεραν να συμφωνήσουν μόνο στην μελλοντική αναχαίτιση των προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών προς την Ευρώπη, θέτοντας ως στόχο μια συμφωνία με την Αίγυπτο και άλλες χώρες της Βορείου Αφρικής, στο πλαίσιο της αντίστοιχης συμφωνίας με την Τουρκία.
Μια από τις προτάσεις που «έπεσαν» στο τραπέζι των συνομιλιών στο Ζάλτσμπουργκ της Αυστρίας αφορούσε στη λεγόμενη «ευέλικτη αλληλεγγύη». Καθώς οι χώρες του Βίζεγκραντ, αλλά και η Αυστρία αρνούνται να δεχθούν πρόσφυγες από την Ελλάδα και την Ιταλία και με την προοπτική περαιτέρω ενίσχυσης ακροδεξιών κομμάτων στις ευρωεκλογές του 2019, υπήρξαν ηγέτες που πρότειναν την «εξαγορά υποχρεώσεων».
Αν, δηλαδή, ένα κράτος- μέλος της ΕΕ δεν επιθυμεί να υποδεχθεί πρόσφυγες από την Ελλάδα και την Ιταλία να πληρώνει χρήματα στην ΕΕ ώστε να διαχειρίζεται το πρόβλημα, κάτι δηλαδή σαν τον τρόπο που νομιμοποιούνται τα αυθαίρετα στην Ελλάδα.
Όμως. η ιδέα της «ευέλικτης αλληλεγγύης» απορρίφθηκε τόσο από την καγκελάριο της Γερμανίας Άνγκελα Μέρκελ η οποία δήλωσε ότι σε μια τέτοια περίπτωση ενδέχεται όλες οι χώρες της ΕΕ να επιλέξουν να καταβάλουν χρήματα και να μην δεχθούν πρόσφυγες, όσο και από τον πρόεδρο της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν ο οποίος απείλησε» με έξοδο από το χώρο Σένγκεν και διακοπή της ευρωπαϊκής χρηματοδότησης όσες χώρες αρνούνται να δείξουν αλληλεγγύη σε Ελλάδα και Ιταλία.
Διαφωνίες υπήρξαν και στο ζήτημα της ενίσχυσης της FRONTEX και στις αρμοδιότητες που θα έχει η ευρωπαϊκή συνοριοφυλακή και ακτοφυλακή που έχει προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή του προέδρου Γιούνκερ. Σύμφωνα με το σχέδιο η FRONTEX θα αυξήσει το προσωπικό της από 1.500 άνδρες και γυναίκες που υπηρετούν σήμερα, στις 10.000 μέχρι το 2020. Ορισμένοι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων της ΕΕ θεωρούν ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ξεπεράσει τις αρμοδιότητές της και άλλοι εξ αυτών, όπως ο πρωθυπουργός της Ολλανδίας Μαρκ Ρούτε κρίνουν απαγορευτικό το κόστος της αύξησης του προσωπικού της FRONTEX. Ωστόσο, η πρόταση Γιούνκερ έτυχε υποστήριξης από τα περισσότερα κράτη – μέλη και πλέον το κόστος αυτό θα συζητηθεί σε επίπεδο υπουργών στο συμβούλιο της Ε.Ε.
Ο ρόλος της Αιγύπτου
Τόσο οι υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, όσο και αρκετών ευρωπαϊκών κυβερνήσεων γνωρίζουν ότι οι μεταναστευτικές και προσφυγικές ροές προς την ΕΕ από το 2015 και μετά αποτελούν το πρελούδιο μεγαλύτερων και πιο σημαντικών ροών. Σύμφωνα με επίσημες εκτιμήσεις ευρωπαϊκών υπηρεσιών τις επόμενες δεκαετίες αναμένεται πληθυσμιακή έκρηξη στην Αφρική με τον πληθυσμό της ηπείρου να φθάνει τα 2,5 δισεκατομμύρια ανθρώπους μέχρι το 2050, με το μεγαλύτερο ποσοστό να αποτελείται από νέους ηλικίας κάτω των 25 ετών.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση αποφάσισε να συγκαλέσει μία σύνοδο κορυφής με την Αφρικανική Ένωση που αποτελείται από 55 κράτη της αφρικανικής ηπείρου τον ερχόμενο Δεκέμβριο και μια ακόμα με τον Αραβικό Σύνδεσμο, στον οποίον συμμετέχουν 22 χώρες από την αραβική χερσόνησο και τη Βόρεια Αφρική, τον Φεβρουάριο του 2019. Με την Ιταλία να αρνείται επιμόνως να δεχθεί πλοία που μεταφέρουν μετανάστες από την Αφρική, η ΕΕ βρήκε ad hoc λύσεις, με ορισμένα κράτη -μέλη, όπως η Ισπανία και το Λουξεμβούργο, να αποδέχονται τελικά κάποιους εξ αυτών, ενώ ακόμα και κράτη εκτός της ΕΕ, όπως η Αλβανία, που ελπίζουν σε ένα κομμάτι από τα δισεκατομμύρια ευρώ που προορίζονται για την Ελλάδα, δέχθηκαν επίσης έναν αριθμό μεταναστών.
Το παράδειγμα της Αιγύπτου ήταν αυτό που κυριάρχησε στην άτυπη σύνοδο κορυφής στο Ζάλτσμπουργκ της Αυστρίας στη χώρα που ασκεί την εξάμηνη προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ. Ο λόγος είναι ότι ο ηγέτης της αφρικανικής χώρας Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι έχει καταφέρει να μηδενίσει τις μεταναστευτικές ροές προ την Ευρώπη, χωρίς να έχει προηγηθεί μια συμφωνία ανάμεσα στις δύο πλευρές.
Αρκετοί Ευρωπαίοι ηγέτες εξακολουθούν να υποστηρίζουν την ανάγκη δημιουργίας κέντρων κράτησης σε χώρες της Βορείου Αφρικής όπου θα μεταφέρονται άνθρωποι ακόμα και από άλλα αφρικανικά κράτη, ώστε οι αποφάσεις για το ποιός χρειάζεται διεθνή προστασία, να λαμβάνονται εκτός ευρωπαϊκού εδάφους. Ωστόσο μια τέτοια λύση «σκοντάφτει» στους κανόνες του διεθνούς δικαίου και στη σημαντική λεπτομέρεια, ότι κανένα κράτος της Αφρικής δεν έχει εκφράσει μέχρι τώρα την προθυμία του να δεχθεί την κατασκευή ενός τέτοιου κέντρο στο έδαφός του.
