Γράφει ο Ζαχαρίας Λουδάρος
H σημερινή γιορτή της Ελληνικής Ορθοδοξίας είναι κορυφαία κατά τη γνώμη μου καθώς η σχετική περικοπή της καινής διαθήκης αποτυπώνει με αριστουργηματική συγγραφική πυκνότητα και ασύλληπτη λογοτεχνική οξυδέρκεια, τη συνθήκη της μέσης ανθρώπινης ύπαρξης.
Έχουν περάσει πενήντα μέρες από την ανάσταση του Ιησού και οι μαθητές του είναι κλεισμένοι σε ένα δώμα και φοβούνται. Ο φόβος είναι ο αξεπέραστος ορίζοντας της σκοτισμένης συνείδησης. Και οι μαθητές αυτό ακριβώς συμβολοποιούν: τη φοβισμένη και σκοτισμένη ανθρώπινη συνείδηση. Ήταν τόσο καιρό με τον Δάσκαλο και δεν έχουν καταλάβει απολύτως τίποτα. Ο ένας τον πρόδωσε. Ο άλλος τον αρνήθηκε τις ώρες των παθών. Άλλοι ζητούσαν «πρώτη θέση» στη «βασιλεία τον ουρανών», άλλοι δεν μπόρεσαν ούτε να ξαγρυπνήσουν για να συμπαρασταθούν στο αποκορύφωμα της αγωνίας του Δασκάλου και όλοι σχεδόν είχαν εξαφανιστεί κατά τη σταύρωση. Ανθρώπινο, πολύ ανθρώπινο, όπως αναφώνησε κάμποσους αιώνες αργότερα ο Νίτσε.
Μπορεί να ζούμε τα πιο συνταρακτικά γεγονότα. Όμως τη στιγμή που τα ζούμε, η σκοτισμένη συνείδησή μας δεν μας επιτρέπει να τα κατανοήσουμε, να δώσουμε το πραγματικό νόημα, να ενώσουμε τις «τελίτσες» για να μας αποκαλυφθεί η «μεγάλη εικόνα». Οπότε απομένουν η άγνοια κι ο φόβος. Κάπως έτσι έχουν τα πράγματα και στην ιστορική συγκυρία που βιώνουμε. Ο δυτικός πολιτισμός που υποσχέθηκε την απελευθέρωση του ανθρώπου από τα δεσμά των φόβων του και των δεισιδαιμονιών του, διέγραψε ένα ωραίο κύκλο για να καταλήξει στα ίδια και χειρότερα.
Ο πλανήτης καταστρέφεται συστηματικά, το αίμα ρέει, η φτώχεια εξολοθρεύει ανθρώπινες υπάρξεις, οι ανθρώπινες σχέσεις καταρρέουν, παιδιά – σκλάβοι και παιδιά – δολοφόνοι καθημερινά στην παγκόσμια ειδησεογραφία κι όμως δεν καταλαβαίνουμε τίποτα μέσα στην άγνοια και το φόβο. Αναζητάμε μόνον εύκολα και βολικά εξιλαστήρια θύματα για να αποδώσουμε την ευθύνη που δεν αναλαμβάνουμε προσωπικά.
Το ευαγγελικό δράμα, ως γνωστόν, έχει happy end. Συμβαίνει η Πεντηκοστή. Αυτό το ξαφνικό άνοιγμα της συνείδησης. Ένα ανώτερο επίπεδο κατανόησης για ό,τι προηγήθηκε και ό,τι συμβαίνει τώρα. Απαρχή μιας ριζικής αλλαγής στην προσωπική πνευματική κατάσταση αλλά και στην εξέλιξη της παγκόσμιας ιστορίας.
Αυτό ακριβώς έχει ανάγκη και η σημερινή ανθρωπότητα. Ένα πνευματικό update. Το άνοιγμα της συνείδησης που θα της επιτρέψει να βγει από το φόβο, ανακαλύπτοντας μια διαφορετική οπτική για το ανθρώπινο πεπρωμένο, έξω και πέρα από το να πηγαίνουν καλά τα χρηματιστήρια, υπό το κράτος του φόβου πως διαφορετικά θα συμβεί το αδιανόητο. Το οποίο όμως εν τω μεταξύ συμβαίνει. Η κρίση του πολιτισμού μας είναι πνευματική, δεν είναι οικονομική.
Αυτός, θεωρητικά τουλάχιστον, είναι και ο ρόλος των «πνευματικών ανθρώπων». Να βοηθούν στο άνοιγμα της συνείδησης κυρίως μέσα από την τέχνη τους και το έργο τους. Φοβάμαι όμως πως σήμερα οι «πνευματικοί άνθρωποι» στην πλειοψηφία τους -τιμητικές εξαιρέσεις ευτυχώς πάντα υπάρχουν- είναι εξίσου σκοτισμένοι με όλους τους υπόλοιπους. Εξίσου μπερδεμένοι, φοβισμένοι, μέρος της παρακμής και όχι της υπέρβασής της.
‘Οσο αυτό το άνοιγμα δεν συμβαίνει, οι σκοτισμένες συνειδήσεις θα ζουν με το φόβο, αναζητώντας «προστασία» στη ζεστή αγκαλιά του αγελαίου οπαδισμού, όποια ταυτότητα κι αν έχει. Ακόμη και την ταυτότητα της άρνησης κάθε ταυτότητας. Όλα θα μετατρέπονται σε ματσάκι «Ολυμπιακός- Παναθηναικός». Εμείς και οι Άλλοι. Το φως και το σκοτάδι. Ο θάνατός σου η ζωή μου, σ’ έναν ανταγωνισμό μηδενικού αθροίσματος.
Ο καθένας μέσα στο βαθύ σκοτεινό πηγάδι του βλέπει μόνο ένα μικρό κομμάτι ουρανού, γι αυτό και όλοι μιλούν μια διαφορετική γλώσσα εν ονόματι μιας αλήθειας που αγνοούν όμως στην πραγματικότητα. Διότι το κακό δεν είναι ο Άλλος. Κακό είναι συνήθως αυτό που βαφτίζουμε καλό, μόνο και μόνο επειδή έτσι βολεύει τις πεποιθήσεις μας. Αυτοί που θησαύριζαν στερώντας αντικαρκινικά φάρμακα από αρρώστους, έδιναν μια καλή δικαιολογία στον εαυτό τους για το έγκλημά τους. Κακό είναι ότι παριστάνει το καλό χωρίς να είναι, αν και μπορεί να φαίνεται ακόμη και καλύτερο από το ίδιο το καλό. Η ελληνική Unicef έφαγε σε γλέντια και δώρα μερικά εκατομμύρια ευρώ που προορίζονταν για εμβόλια και τροφή παιδιών του τρίτου κόσμου!
Αυτό είναι το πνεύμα των σημερινών καιρών, το πνεύμα μιας σύγχρονης Βαβέλ. Ε, δεν το λες και… «Άγιο Πνεύμα». Ζούμε την απόλυτη σύγχυση. Ο ιστορικός χρόνος όμως τρέχει και θ’ αρχίσουν να κατεβαίνουν τίποτα φλόγες από τον ουρανό και μπορεί τότε να καταλάβουν όλοι, όμως ίσως να είναι αργά πια.
Το έχει περιγράψει εξαιρετικά ο ιταλός φιλόσοφος, καθηγητής αισθητικής και ιστορίας της φιλοσοφίας, Αλντο Γκαργκάνι σε μια συζήτηση μεταξύ σύγχρονων ευρωπαίων στοχαστών που έγινε το 1994 στο Κόμο: «Οι σκακιστές αυταπατώνται πως είναι μόνοι, δεν μπορούν όμως να παίξουν αν δεν υπάρχει ένας τρίτος πρωταγωνιστής που είναι το ίδιο το παιχνίδι του σκακιού με τους κανόνες του και τις δυνατότητες κινήσεών του. Έτσι και οι άνθρωποι στις ποικίλες περιστάσεις της ζωής τους μπορεί να αγνοούν τα σημάδια ενός tertium που έχουν μπροστά στα μάτια τους χωρίς να τα αντιλαμβάνονται και χωρίς να τα υποψιάζονται, γι αυτό και η αναμενόμενη ημέρα του Κυρίου θα έλθει απρόσμενη σαν νυχτοκλέφτης» (“Η θρησκεία”, Επιμέλεια Jacques Derrida, Gianni Vattimo, Εκδόσεις Αλεξάνδρεια).
Εκτός αν προλάβουμε να συμφωνήσουμε κάτι διαφορετικό, ως εναλλακτική ενδεχομενικότητα βιωσιμότητας, θα τολμούσα να προσθέσω ως παλαίμαχος “Οικολόγος/Εναλλακτικός”. Αλλά αυτό είναι άλλο άρθρο.
