Πριν από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, το 86% του εμπορίου μέσω ξηράς μεταξύ Ευρώπης και Κίνας πραγματοποιούνταν μέσω Ρωσίας, μέσω του λεγόμενου Βορείου Διαδρόμου, ενός πλέγματος σιδηροδρομικών αξόνων από τα βόρεια σύνορα της Κίνας μέχρι τη Λευκορωσία και την καρδιά της Ευρώπης.
Σύμφωνα με πρόσφατη ανάλυση του Alberto Rizzi, ερευνητή στο European Council of Foreign Relations, σε μια κίνηση με σημαντικές γεωπολιτικές επιπτώσεις, η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) εξετάζει τώρα το ενδεχόμενο ανάπτυξης του Μεσαίου Διαδρόμου, μιας εναλλακτικής εμπορικής οδού που θα συνδέει την Ευρώπη με την Κίνα μέσω της Κεντρικής Ασίας. Αυτή η φιλόδοξη προσπάθεια έχει ως στόχο να μειώσει την εξάρτηση της ΕΕ από τις ρωσικές μεταφορικές υποδομές, οι οποίες έχουν γίνει όλο και πιο επισφαλείς εν μέσω των κυρώσεων που σχετίζονται με τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Ο Μεσαίος Διάδρομος, που λειτουργεί εν μέρει από το 2017, είναι ένα πολυτροπικό σύστημα μεταφορών που εκτείνεται από την Κίνα προς την Ευρώπη μέσω του Καζακστάν, της Κασπίας Θάλασσας, του Καυκάσου και της Τουρκίας. Παρόλο που η τρέχουσα ικανότητά του είναι περιορισμένη, η ΕΕ πιστεύει ότι με σημαντικές επενδύσεις σε υποδομές, ο διάδρομος αυτός θα μπορούσε να γίνει ένας βιώσιμος εναλλακτικός δρόμος για το εμπόριο μεταξύ Ευρώπης και Κίνας.
Η ΕΕ θα πρέπει να αξιοποιήσει την επιθυμία της Κεντρικής Ασίας για την ανάπτυξη του Μεσαίου Διαδρόμου. Ενώ οι περισσότερες υποδομές μεταφορών διατρέχουν τον κίνδυνο να χρησιμοποιηθούν από αντίπαλες δυνάμεις (ο φιλόδοξος διάδρομος Ινδίας-Μέσης Ανατολής-Ευρώπης (IMEC) θα μπορούσε επίσης να χρησιμοποιηθεί από την Κίνα μόλις δημιουργηθεί), το μεγαλύτερο όφελος είναι η επιρροή για τη δύναμη που τον κατασκευάζει. Η συναίνεση πίσω από τον διάδρομο αυξάνεται και η Κίνα παραμένει ενεργή σε αυτό το μέτωπο, καθιστώντας αυτό ένα γεωοικονομικό παιχνίδι που η ΕΕ δύσκολα μπορεί να αφήσει. Η Ελλάδα θέλει να παίξει ρόλο στον IMEC, όπως έχει προκύψει και από τις δύο συναντήσεις των ηγετών Ελλάδας και Ινδίας τους τελευταίους μήνες, προς μεγάλη δυσαρέσκεια της Τουρκίας. Κύριος στόχος της ελληνικής πλευράς είναι να αξιοποιηθούν ελληνικά λιμάνια ώστε στη συνέχεια τα ινδικά προϊόντα να οδεύουν προς την Ευρώπη, είτε πάλι δια θαλάσσης, είτε μέσω του σιδηροδρομικού δικτύου.
Ωστόσο, η ανάπτυξη του Μεσαίου Διαδρόμου δεν είναι χωρίς προκλήσεις. Μια σημαντική ανησυχία είναι ότι η Ρωσία θα μπορούσε να επωφεληθεί από τον διάδρομο εκτρέποντας τα δικά της εμπορεύματα μέσω αυτού, παρακάμπτοντας τις κυρώσεις και διατηρώντας τη συνδεσιμότητα με την Κεντρική Ασία. Επιπλέον, η Κίνα, η οποία έχει ήδη σημαντική παρουσία στην περιοχή μέσω της Πρωτοβουλίας Belt and Road, θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τον διάδρομο για να επεκτείνει περαιτέρω την οικονομική της επιρροή.
Παρόλα αυτά, οι υποστηρικτές του έργου υποστηρίζουν ότι τα πιθανά οφέλη υπερτερούν των κινδύνων. Εμβαθύνοντας τους δεσμούς με τις χώρες της Κεντρικής Ασίας, η ΕΕ θα μπορούσε να μειώσει την εξάρτησή της από τη Ρωσία και την Κίνα, διασφαλίζοντας παράλληλα την πρόσβαση σε μια περιοχή πλούσια σε πόρους και στρατηγική σημασία. Επιπλέον, οι χώρες της Κεντρικής Ασίας, οι οποίες επιδιώκουν να διαφοροποιήσουν τις οικονομίες τους και να μειώσουν την εξάρτησή τους από τη Ρωσία και την Κίνα, θα μπορούσαν να επωφεληθούν σημαντικά από την αυξημένη εμπορική δραστηριότητα και τις επενδύσεις σε υποδομές.
Η ΕΕ αναγνωρίζει ότι η επιτυχία του Μεσαίου Διαδρόμου θα απαιτήσει περισσότερα από την απλή αναβάθμιση των μεταφορικών υποδομών. Προτείνει τη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου οικονομικού διαδρόμου που θα περιλαμβάνει ενεργειακές και βιομηχανικές δραστηριότητες. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη συνεργασία με τις χώρες της Κεντρικής Ασίας στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, η οποία θα μπορούσε να μειώσει την εξάρτησή τους από τη Ρωσία για φυσικό αέριο και ηλεκτρική ενέργεια.
Επιπλέον, η ΕΕ σχεδιάζει να προσφέρει στις χώρες της Κεντρικής Ασίας ευρύτερη οικονομική δέσμευση, επιτρέποντάς τους να συμμετέχουν στις ευρωπαϊκές αλυσίδες αξίας. Αυτή η κίνηση θα μπορούσε να μετατρέψει τον Μεσαίο Διάδρομο από μια απλή εμπορική οδό σε έναν καταλύτη για την οικονομική ανάπτυξη και την περιφερειακή ολοκλήρωση.
Σύμφωνα με την ανάλυση, η απόφαση της ΕΕ να επιδιώξει την ανάπτυξη του Μεσαίου Διαδρόμου αποτελεί μια σημαντική γεωπολιτική εξέλιξη. Εάν είναι επιτυχής, θα μπορούσε να αναδιαμορφώσει το εμπορικό τοπίο μεταξύ Ευρώπης και Ασίας, μειώνοντας την εξάρτηση από τη Ρωσία και ενισχύοντας τους δεσμούς με την Κεντρική Ασία. Ωστόσο, η επιτυχία δεν είναι σε καμία περίπτωση εγγυημένη, καθώς οι κίνδυνοι που σχετίζονται με την αυξημένη ρωσική και κινεζική επιρροή παραμένουν. Καθώς η ΕΕ προχωράει σε αυτό το φιλόδοξο εγχείρημα, ο κόσμος θα παρακολουθεί στενά για να δει πώς θα εξελιχθεί αυτό το γεωπολιτικό παιχνίδι υψηλού πονταρίσματος.
Για τις χώρες της Κεντρικής Ασίας, «οι κινήσεις για την αναβίωση της κληρονομιάς τους ως βασικής εμπορικής οδού δεν θα μπορούσαν να έρθουν σε καλύτερη στιγμή: οι πρώην σοβιετικές δημοκρατίες επιθυμούν να διαφοροποιήσουν τις οικονομίες τους και να προσεγγίσουν νέους εμπορικούς εταίρους – μια επιθυμία που έχει ενταθεί μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Ταυτόχρονα, η Ρωσία βασίζεται πλέον σε αυτές τις δημοκρατίες ως πελάτες και ως χώρες διέλευσης για το φυσικό αέριο που δεν μπορεί πλέον να πουλήσει στην ευρωπαϊκή αγορά. Ενώ οι πωλήσεις φθηνής ενέργειας από τη Μόσχα στις χώρες της Κεντρικής Ασίας είναι μια προσφορά που δεν μπορούν να αρνηθούν, το γεγονός ότι συνδέονται αποκλειστικά με τα ορυκτά καύσιμα σημαίνει ότι αυτή η επιρροή δεν θα διαρκέσει πέρα από το άμεσο μέλλον.
Ταυτόχρονα, οι πρωτεύουσες της Κεντρικής Ασίας είναι εξίσου επιφυλακτικές ως προς την υπερβολική εξάρτηση από την Κίνα, καθώς τα υποσχεθέντα οφέλη της Πρωτοβουλίας Belt and Road έχουν υλοποιηθεί μόνο εν μέρει, ενώ η Κίνα θεωρείται όλο και περισσότερο ως απειλή λόγω των υψηλών χρεών που οφείλονται στο Πεκίνο. Για τις κυβερνήσεις της Κεντρικής Ασίας, η ανάπτυξη του Μεσαίου Διαδρόμου θα τους επέτρεπε να διασφαλίσουν το μέλλον των οικονομιών τους, μειώνοντας την εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα, καθώς και από τη Ρωσία και την Κίνα».
Η ΕΕ «θα πρέπει να αξιοποιήσει την επιθυμία της Κεντρικής Ασίας για την ανάπτυξη του Μεσαίου Διαδρόμου. Ενώ οι περισσότερες υποδομές μεταφορών διατρέχουν τον κίνδυνο να χρησιμοποιηθούν από αντίπαλες δυνάμεις (ο φιλόδοξος διάδρομος Ινδίας-Μέσης Ανατολής-Ευρώπης (IMEC) θα μπορούσε επίσης να χρησιμοποιηθεί από την Κίνα μόλις δημιουργηθεί), το μεγαλύτερο όφελος είναι η επιρροή για τη δύναμη που τον κατασκευάζει. Η συναίνεση πίσω από τον διάδρομο αυξάνεται και η Κίνα παραμένει ενεργή σε αυτό το μέτωπο, καθιστώντας αυτό ένα γεωοικονομικό παιχνίδι που η ΕΕ δύσκολα μπορεί να αφήσει». Επιπλέον «ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει ασκήσει έντονη κριτική για τον αποκλεισμό της Τουρκίας από τον IMEC. Ως φυσικό σημείο εισόδου του Μεσαίου Διαδρόμου στην Ευρώπη, η Τουρκία θα επωφεληθεί από την ανάπτυξή του. Οι Ευρωπαίοι θα πρέπει επομένως να το χρησιμοποιήσουν για να καθησυχάσουν την Άγκυρα ότι θα εξακολουθεί να διαδραματίζει πρωταρχικό ρόλο στην εξωτερική συνδεσιμότητα της ΕΕ. Με αυτόν τον τρόπο, θα αποκτούσαν έναν σύμμαχο στην Τουρκία για τις φιλοδοξίες της ΕΕ στον Μεσαίο Διάδρομο και την επακόλουθη εταιρική σχέση με τις χώρες της Κεντρικής Ασίας».
Προκλήσεις
Ρωσική εκμετάλλευση: Η Ρωσία θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τον διάδρομο για να παρακάμψει τις κυρώσεις και να διατηρήσει τη συνδεσιμότητα με την Κεντρική Ασία.
Επιρροή της Κίνας: Ο διάδρομος θα μπορούσε να διευκολύνει την επέκταση της οικονομικής επιρροής της Κίνας στην περιοχή.
Συνεχιζόμενη εξάρτηση από την Κίνα: Ο διάδρομος μπορεί να μην λύσει το πρόβλημα της εξάρτησης της Ευρώπης από την Κίνα για εμπορεύματα.
Πιθανά οφέλη
Εμβάθυνση των δεσμών με την Κεντρική Ασία: Ο διάδρομος θα μπορούσε να ενισχύσει τους οικονομικούς, πολιτικούς και ενεργειακούς δεσμούς της Ευρώπης με την Κεντρική Ασία, μια περιοχή στρατηγικής σημασίας και πλούσια σε πόρους.
Διαφοροποίηση της Κεντρικής Ασίας: Οι χώρες της Κεντρικής Ασίας επιδιώκουν να μειώσουν την εξάρτησή τους από τη Ρωσία και την Κίνα και ο Μεσαίος Διάδρομος προσφέρει μια εναλλακτική οδό για το εμπόριο και την οικονομική ανάπτυξη.
Γεωοικονομική επιρροή: Η ανάπτυξη του διαδρόμου θα μπορούσε να ενισχύσει τη γεωοικονομική θέση της ΕΕ στην περιοχή.
Διατήρηση του εμπορίου με την Κίνα: Ο διάδρομος θα μπορούσε να διασφαλίσει τη συνέχιση του εμπορίου με την Κίνα, χωρίς να βασίζεται στη Ρωσία.
Συστάσεις για την ΕΕ
Επέκταση της δέσμευσης πέρα από τις μεταφορές: Η ΕΕ θα πρέπει να δημιουργήσει έναν ολοκληρωμένο οικονομικό διάδρομο, συμπεριλαμβανομένων των ενεργειακών και βιομηχανικών δραστηριοτήτων.
Εστίαση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας: Η συνεργασία με την Κεντρική Ασία στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας θα μπορούσε να μειώσει την εξάρτηση της περιοχής από τη Ρωσία.
Προσφορά ευρύτερης οικονομικής δέσμευσης: Η ΕΕ θα πρέπει να διευκολύνει τη συμμετοχή των χωρών της Κεντρικής Ασίας στις ευρωπαϊκές αλυσίδες αξίας.
Χρήση του διαδρόμου ως μοχλού πίεσης: Η ΕΕ θα μπορούσε να συνδέσει τις επενδύσεις με τη συμμόρφωση των χωρών της Κεντρικής Ασίας με τους ελέγχους των εξαγωγών της ΕΕ
energygame.gr
