Γράφει ο Ιπποκράτης Χατηαγγελίδης
Αν υπάρχει κάτι που εκφράζει καλύτερα από κάθε άλλο την πολιτική και κοινωνική ατμόσφαιρα, παραμονή των εκλογών, είναι οι σχετικές σκηνές του ελληνικού κινηματογράφου! Ο Μαυρογιαλούρος και ο Γκρούεζας, ο βουλευτής Καλοχαιρέτας, ο Σκούταρης και ο Μαντάς παρελαύνουν καθημερινώς από τις οθόνες και τα ραδιόφωνά μας.
Δεν είναι τυχαίο αυτό, ούτε πρόκειται για τη συνήθη σάτιρα. Η κοινωνία μας είναι σε πλήρη σύγχυση, αδυνατεί να αξιολογήσει πρόσωπα και καταστάσεις, περισσότερο νοιώθει παρά σκέπτεται. Αυτό αποτυπώνεται μέσω των κωμικών μορφών του ελληνικού κινηματογράφου (ένα από τα μικρά θαύματα της σύγχρονης Ελλάδος, από αυτά που η δήθεν προοδευτική διανόηση επιμένει να αγνοεί και να απαξιώνει…), αυτό προκύπτει και μέσα από την πλήρη αδυναμία των δημοσκόπων να παρουσιάσουν αξιόπιστες προβλέψεις.
Συνεπώς, κάθε πρόβλεψη είναι αδύνατη. Όποιος προσεγγίσει το αποτέλεσμα μόνον από τύχη θα το πετύχει, αφού τα στατιστικά και αναλυτικά εργαλεία των δημοσκοπήσεων έχουν πάψει να λειτουργούν. Ούτε, άλλωστε και έχει σημασία. Όχι επειδή φθάσαμε στο «παρά πέντε», αλλά γιατί, ούτως ή άλλως, το αποτέλεσμα λίγα θα κρίνει. Όποια και αν είναι η κυβέρνηση που θα αναδειχθεί είναι υποχρεωμένη να εφαρμόσει το μνημόνιο και να «πληρώσει» το ανάλογο -και δυσθεώρητο- πολιτικό κόστος.
Στο πλαίσιο αυτό σημασία δεν έχει τόσο το εκλογικό αποτέλεσμα όσο τι θα προκύψει από τις διαπραγματεύσεις στο πλαίσιο των διερευνητικών εντολών. Λογικώς, ο νέος πρωθυπουργός δεν θα είναι κάποιος εκ των αρχηγών των κομμάτων, αλλά μάλλον εξωκοινοβουλευτικό πρόσωπο. Κάτι τέτοιο δεν είναι ούτε παράλογο, ούτε αντισυνταγματικό. Αν δεν δοθεί μια τέτοια λύση, η επόμενη κυβέρνηση δεν θα αντέξει παρά μερικούς μόνο μήνες και θα αναγκασθούμε να πάμε πάλι σε εκλογές. Όμως, τα ενδεχόμενα αυτά καταδεικνύουν ότι το πολίτευμά μας, δηλαδή το σύνταγμά μας, έχει φθάσει στα όρια του και δεν εξυπηρετεί την δημοκρατία.
Το σύνταγμά μας έχει 121 άρθρα, έχει 40 χρόνια ζωής, δέχθηκε 2 αναθεωρήσεις -συν μια που απέτυχε- και έχει ήδη καταρρεύσει. Μέσα σε 40 έτη έχουμε κάνει 16 εκλογικές αναμετρήσεις ενώ αύριο διεξάγεται η 17η! Μέσος όρος ζωής κάθε κυβερνήσεως περίπου 2,35 έτη!!! Δεν χρειάζεται και πολύ για να αντιληφθεί κανείς τον βασικό λόγο που αυτό το κράτος δεν μπορεί να λειτουργήσει, που το πολιτικό σύστημα είναι σχεδόν ανίκανο, που υπάρχει διαπλοκή, που δεν υπάρχει σταθερότητα, άρα δεν υπάρχει ανάπτυξη!
Θα σας δώσω και ένα εντελώς αντίθετο παράδειγμα. Υπάρχει ένα κράτος που το σύνταγμά του έχει ζωή 226 ετών, αριθμεί 18 βασικά άρθρα και 25 προσθήκες/τροπολογίες ενώ στο πλαίσιό του έχουν διεξαχθεί 56 εκλογικές αναμετρήσεις και όλες ανέδειξαν σταθερή κυβέρνηση. Η χώρα αυτή δεν γνώρισε ποτέ πολιτική αστάθεια! Ναι, πρόκειται για μια χώρα που κάθε 4 χρόνια εκλέγει Πρόεδρο, ο οποίος κυβερνά χωρίς να χρειάζεται την στήριξη του κοινοβουλίου και για να περάσει τα νομοσχέδια που τον ενδιαφέρουν κάνει όσους και όποιους συμβιβασμούς είναι απαραίτητοι. Βεβαίως, και το κοινοβούλιο μπορεί να ψηφίσει όποιο νόμο θέλει, χωρίς να ρωτήσει τον Πρόεδρο, ενώ οι εξουσίες του είναι σαφώς ισχυρότερες του Προέδρου.
Δεν θα σας πω ποια είναι, άλλωστε όποιος θέλει δεν θα δυσκολευθεί να την βρει… Όμως θα σας πω ότι το πολίτευμά της είναι προεδρικό! Θα μπορούσε να είναι η Κυπριακή Δημοκρατία, όμως το αδερφό μας κράτος έχει ζωή μόνο 55 ετών. Βεβαίως, ούτε οι αδελφοί Κύπριοι γνώρισαν πολιτική αστάθεια. Με εξαίρεση το πραξικόπημα του 1974 (το οποίο, όμως, δεν σχετίζεται με πολιτειακή κρίση) η Κύπρος είναι υπόδειγμα πολιτικής σταθερότητος, και αυτή είναι μία από τις βασικές αιτίες της οικονομικής της ανάπτυξης.
Τι, λοιπόν, μας εμποδίζει να υιοθετήσουμε ένα ανάλογο πολιτειακό σύστημα; η απάντηση είναι απλή: απολύτως τίποτα, αρκεί η βούληση της πλειοψηφίας εκφρασμένη μέσω δημοψηφισμάτων! Όσοι επικαλούνται το μη αναθεωρητέο των βασικών διατάξεων του συντάγματος αγνοούν -ή μήπως παριστάνουν ότι αγνοούν;- ότι οι διατάξεις αυτές, όπως έλεγε και ο αείμνηστος Σαρίπολος, “αντίκεινται στη λαϊκή κυριαρχία και στην κοινή λογική”! Στην πραγματικότητα, η βούληση του συνταγματικού νομοθέτη μόνο σκοπό είχε να θωρακίσει το πολίτευμα από μια ενδεχόμενη παλινόρθωση της Βασιλείας και να κλείσει οριστικώς αυτό το θέμα. Εξ άλλου, δεν θα αναθεωρήσουμε βασικές διατάξεις, τέτοιες είναι μόνον όσες αφορούν ατομικά και πολιτικά δικαιώματα και την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης. Ουσιαστικώς, θα αναθεωρήσουμε διατάξεις που αφορούν την λειτουργία και όχι τη μορφή του πολιτεύματος, ενισχύοντας και θωρακίζοντας τη δημοκρατία, την ισονομία και τη Δικαιοσύνη!
Το προεδρικό σύστημα βασίζεται στον πλήρη διαχωρισμό των εξουσιών. Υπό την έννοια αυτή, η υιοθέτησή του οδηγεί στην πλήρη εφαρμογή της συνταγματικής διατάξεως ενώ, ακόμη σημαντικότερο, θα κατοχυρώσει -εν τοις πράγμασι- την πλήρη ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης, η οποία σήμερα υφίσταται μόνο στα χαρτιά. Η υιοθέτησή του θα οδηγήσει σε ένα απολύτως ανεξάρτητο κοινοβούλιο, το οποίο θα διαθέτει εξουσίες που θα εμποδίζουν τις αυθαιρεσίες της κυβερνήσεως ενώ θα μπορεί να ψηφίζει νόμους ασχέτως της βουλήσεως του Προέδρου. (Μια πρώτη γεύση χειραφετήσεως του κοινοβουλίου πήραμε ήδη από την στάση της Προέδρου της Βουλής) και, αν κρίνω από την δημοφιλία της, μάλλον επιδοκιμάσθηκε από τους πολίτες, έστω και αν το πολιτικό της παιχνίδι ήταν υψηλού κινδύνου!) Και, το σημαντικότερο, η εφαρμογή της απλής αναλογικής δεν θα εμποδίζει την πολιτική σταθερότητα, αφού η κυβέρνηση (δηλαδή ο Πρόεδρος) δεν θα βασίζεται στην εμπιστοσύνη της Βουλής.
Αν η χώρα είχε προεδρικό σύστημα, η οικονομική κρίση ίσως και να μην είχε προκύψει αφού άλλη θα ήταν η πορεία μας ήδη από το 1974. Όμως, ακόμη και αν είχε προκύψει, όπως συνέβη στην Κύπρο, θα μπορούσε να αντιμετωπισθεί με πολύ πιο αποτελεσματικό τρόπο, πολύ ταχύτερα και χωρίς την αδικία και την αναποτελεσματικότητα των μνημονίων. Αν είχαμε προεδρικό σύστημα, οπωσδήποτε δεν θα ζούσαμε τις δριμύτατες συνέπειες της πολιτικής αστάθειας που προκαλεί ο καιροσκοπισμός και ο τυχοδιωκτισμός κάθε σαλτιμπάγκου που έτυχε να αναδειχθεί σε κομματικό ηγέτη, υπουργό ή πρωθυπουργό! Ουδείς θα μπορούσε να εκβιάσει τον Πρόεδρο ενώ, ταυτοχρόνως, ουδείς θα μπορούσε να επιβάλει στους βουλευτές ψήφο με κομματική πειθαρχία!
Το θέμα είναι μεγάλο. Στην πραγματικότητα το πρόβλημα είναι ολόκληρο το σύνταγμα και η παρεμβατική υπερ-ρυθμιστική αντίληψη που το διέπει και δεν αναλύεται στο πλαίσιο ενός άρθρου. Άλλωστε, και παλαιότερα είχα αναφερθεί σε αυτό παρουσιάζοντας αναλυτικώς τα βασικά χαρακτηριστικά του προεδρικού πολιτεύματος. Επίσης, είχα αναφερθεί και στο παρασκήνιο του 1974 που δεν επέτρεψε την υιοθέτηση του προεδρικού συστήματος, όπως ήταν η αρχική πρόθεση του αείμνηστου Κωνσταντίνου Καραμανλή.
Οι εξελίξεις με δικαίωσαν πολύ πιο γρήγορα από όσο φανταζόμουν. Τα αδιέξοδα του πολιτικού συστήματος επιβάλλουν την ταχύτερη δυνατή αλλαγή του πολιτεύματος ώστε να αλλάξουν οι πολιτικές ισορροπίες και να απελευθερωθούν εκείνες οι δυνάμεις που μπορούν να επιφέρουν τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις. Η προώθηση, προβολή και ανάδειξη αυτού του αιτήματος είναι αντικείμενο ενός διαπαραταξιακού πολιτικού κινήματος, το οποίο αργά ή γρήγορα θα εμφανισθεί, αποτελώντας, μάλιστα, τη μήτρα του νέου πολιτικού συστήματος, των νέων προσώπων και κομμάτων που θα οδηγήσουν τη χώρα στον 21ο αιώνα.
