Γράφει ο Γεράσιμος Ταυρωπός
Η πρόσφατη δήλωση του Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Προκόπη Παυλόπουλου ότι «η οικονομία και το νόμισμα αποκτούν νόημα μόνον όταν υπηρετούν τον άνθρωπο» ερμηνεύτηκε ποικιλοτρόπως. Σίγουρα, πάντως, δεν έγινε «εν βρασμώ» ούτε χωρίς επίγνωση του «μηνύματος» που περιέχει – και των πολλών αναγνώσεων αυτού… Έτσι διατυπωμένη ώστε να επιδέχεται πολλών ερμηνειών, όμως, αφήνει ανοιχτή και την «προκλητική» ερμηνεία χωρίς να τη χρεώνεται: οι άνθρωποι πάνω από το νόμισμα! Ο Προκόπης Παυλόπουλος, ένας προοδευτικός αστός, Νεοδημοκράτης και φίλος του Καραμανλή, δεν θα μπορούσε βέβαια να εννοεί το γνωστό σύνθημα του «αντιπαγκοσμιοποιητικού» κινήματος των κοινωνικών Φόρουμ «Οι άνθρωποι πάνω απ’ τα κέρδη». Όμως όταν το ζήτημα τεθεί έτσι, τότε μένει ορθάνοιχτη η εξής ερμηνεία: αν το νόμισμα (το ευρώ προφανώς) δεν υπηρετεί αλλά καταστρέφει τους ανθρώπους (στη χώρα μας ασφαλώς), τότε τι το χρειαζόμαστε;
Για να κάνει αυτή τη δήλωση, ο Προκόπης Παυλόπουλος, ασφαλώς, είχε από τον πρωθυπουργό, με τον οποίο διατηρεί άριστες και… αλληλέγγυες σχέσεις, πιο «ειδική» ενημέρωση για το παρασκήνιο της διαπραγμάτευσης – που εμείς δεν διαθέτουμε. Το γεγονός, λοιπόν, ότι ένας «βαμμένος καραμανλικός» και από την πλέον υπεύθυνη θέση του Προέδρου της Δημοκρατίας προβαίνει σε μια δήλωση που «επερωτά» το κύρος του ευρώ είναι πολύ σημαδιακό και προφανώς σχετίζεται με κάποιου είδους ενημέρωση που είχε από τον ίδιο τον πρωθυπουργό.
Τέλος, όμως, με τα προκαταρκτικά, ας μπούμε στο θέμα μας.
Είναι γνωστό ότι ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε έχει δηλώσει πως διαγραφή του ελληνικού χρέους δεν μπορεί να γίνει εντός ευρώ, διότι το απαγορεύουν οι ευρωπαϊκές συνθήκες. Απ’ αυτή τη δήλωση όλοι κράτησαν την «αρνητική» πλευρά: ότι ο Σόιμπλε αρνείται τη διαγραφή του ελληνικού χρέους. Υπάρχει, όμως, και άλλη πλευρά: ότι διαγραφή του ελληνικού χρέους θα μπορούσε να γίνει… εκτός ευρώ. Αν αφήσουμε κατά μέρος την πλευρά των συνθηκών (που η πρόσφατη εμπειρία έδειξε πως όταν υπάρχει πολιτική βούληση, γίνονται… λάστιχο), το θέμα είναι ένα: ότι αν γίνει διαγραφή ελληνικού χρέους, θα ακολουθήσουν όλοι οι άλλοι… χρεόπληκτοι της Ευρωζώνης (Ιταλία, Βέλγιο, Πορτογαλία, Ιρλανδία, Κύπρος) ζητώντας το ίδιο, με πρώτη και καλύτερη την Ιταλία, της οποίας το χρέος «πετάει» προς το δυσθεώρητο 140% του ΑΕΠ. Αυτό το εμπόδιο όμως παρακάμπτεται αμέσως με την Ελλάδα εκτός Ευρωζώνης ή ακριβέστερα με την Ελλάδα σε «ειδική σχέση» με την Ευρωζώνη.
Θα αναρωτηθεί κανείς: είναι τόσο σημαντικό το θέμα του χρέους; Γιατί να μην αφήσουμε να το πάρει ο… ιστορικός χρόνος, με μια νέα επιμήκυνση και μείωση επιτοκίου; Την απάντηση έδωσαν πρόσφατα η Λαγκάρντ και ο Ντάισελμπλουμ. Η πρώτη δήλωσε ότι, χωρίς «κούρεμα», πρέπει να διασφαλιστούν πρωτογενή πλεονάσματα 3,5% και για την περίοδο μετά το 2018. Ο δεύτερος δήλωσε ότι η συμφωνία για την ελάφρυνση του χρέους πρέπει να εμπεριέχει και συμφωνία για πρωτογενή πλεονάσματα (χωρίς αναφορά στο ύψος τους) σε βάθος… δεκαετιών! Έχει σημασία τόσο ο κοινός παρονομαστής των δηλώσεών τους όσο και η διαφορά τους. Ο κοινός παρονομαστής σημαίνει ότι η Ελλάδα θα μείνει για δεκαετίες υπό σκληρή διεθνή επιτροπεία με βάση τα πρωτογενή της πλεονάσματα. Η διαφορά τους παραπέμπει στο αν θα υπάρξει «κούρεμα» του ελληνικού χρέους (οπότε τα πρωτογενή πλεονάσματα θα είναι πιο χαμηλά και άρα… υποφερτά») ή αν θα υπάρξει απλώς επιμήκυνση και μείωση επιτοκίου (οπότε τα πρωτογενή πλεονάσματα θα είναι θηριώδη και… ανυπόφορα).
Στη δεύτερη περίπτωση, δεν χρειάζεται να είναι κανείς οικονομολόγος για να καταλάβει ότι η ελληνική οικονομία κινδυνεύει με μακροχρόνια καθήλωση στα όρια της στασιμότητας, ύστερα από 9 συναπτά έτη… κανονικότατης ύφεσης που μείωσε το ΑΕΠ κατά περισσότερο από 25%! Μια τέτοια συνθήκη δεν την αντέχει η ελληνική οικονομία και κοινωνία, αλλά και το πολιτικό σύστημα. Αργά ή γρήγορα, θα οδηγήσει σε μείζονα εθνική κρίση! Αλλά και με χαμηλότερα πλεονάσματα, η κατάσταση ασφυξίας δεν θα αρθεί καθόλου εύκολα.
Αυτά είχε υπόψη του ο κ. Σόιμπλε, όταν από το 2012 είχε προτείνει στον κ. Βενιζέλο τη συμφωνημένη έξοδο από το ευρώ πέρυσι το καλοκαίρι. Το επανέλαβε πέρυσι τον Ιούλιο, στην κορύφωση της κρίσης. Έχει δηλώσει σχετικά ότι με αυτό το χρέος η Ελλάδα δεν αντέχει τον ανταγωνισμό εντός ευρώ. «Βασανίζουμε τους Έλληνες» είχε πει σε κάποια συνέντευξή του – εννοώντας στο βαθμό που τους κρατάμε εντός του ανταγωνιστικού πλαισίου της Ευρωζώνης να κουβαλούν το βαρύ φορτίο ενός… διαστημικού χρέους με τις συνακόλουθες «βαριές» ρυθμίσεις και χωρίς να διαθέτουν καν το «αμορτισέρ» της νομισματικής ανεξαρτησίας και ευελιξίας.
Στο όνομα αυτών των εκτιμήσεων, ο κ. Σόιμπλε έχει προτείνει την «ειδική σχέση», με προσωρινή συμφωνημένη έξοδο με κάποια «μπόνους». Τα «μπόνους» μπορεί να αφορούν χρηματοδότηση για την ανάπτυξη, κλείδωμα του εθνικού νομίσματος με το ευρώ σε μια «ανακουφιστική» ισοτιμία αλλά με αποτροπή μιας καταστροφικής υποτίμησης, και… το χρέος: μια πιο γενναία ρύθμιση που να περιλαμβάνει και «κούρεμα». Κάτι τέτοιο δεν θα γεννούσε αυτόματα ανάλογα αιτήματα από άλλες χώρες της Ευρωζώνης, αφού καμιά τους δεν είναι σε τόσο δεινή θέση ώστε να… ζηλέψει μια «ειδική σχέση» με την Ευρωζώνη…
Φυσικά, όλα αυτό θα συνδυαστεί επίσης με σκληρή λιτότητα. Αλλά εδώ έρχεται αυτό που ενδιαφέρει την εγχώρια επιχειρηματική και πολιτική ελίτ: αν η Ελλάδα έχει χάσει το τρένο να ανακάμψει εντός Ευρωζώνης και αντίθετα απειλείται με μακροχρόνια καθήλωση, σήψη και εν τέλει εθνική κρίση, αν δηλαδή έχει χαθεί η ευκαιρία (ανεξαρτήτως του ποιος φταίει γι’ αυτό) μιας δυναμικής ανάκαμψης, μήπως πρέπει να συζητηθεί μια «επανεκκίνηση» εκτός ευρώ, με μια «ειδική σχέση» με την Ευρωζώνη;
Να προσθέσουμε ότι η ίδια η πορεία των ευρωπαϊκών εξελίξεων οδηγεί την Ευρωζώνη και την ΕΕ σε μια πιο ευέλικτη δομή, με βάση το γενικό κανόνα των πολλών ταχυτήτων και των «ειδικών σχέσεων». Για παράδειγμα, ανεξαρτήτως της έκβασης του βρετανικού δημοψηφίσματος, η Μ. Βρετανία έχει ήδη διασφαλίσει μια τέτοια «ειδική σχέση» με την ΕΕ, βάσει της απόφασης του Συμβουλίου της 8ης Μαρτίου, η οποία αξίζει να διαβαστεί προσεκτικά από αυτή την οπτική γωνία…
Το ζήτημα είναι ότι -εντελώς αναμενόμενα και εύλογα- η ελληνική επιχειρηματική ελίτ ποντάρει στο «μεγάλο πλάνο» της παραμονής στην Ευρωζώνη. Όσο για την πολιτική ελίτ, εκεί κυριαρχεί το «δόγμα» ότι ο πρωθυπουργός που θα βγάλει ή θα χρεωθεί την έξοδο της χώρας από το ευρώ, θα πάει φυλακή. Όμως, όλα αυτά φτάνουν σε ένα όριο με το τρίτο (μεταξύ τρία, τριάμισι και 4…) μνημόνιο και με τη συζήτηση για την αναδιάρθρωση του χρέους. Αυτονόητα, τώρα όλοι ποντάρουν στο σενάριο «δυναμικής εξόδου» με μια λάιτ αναδιάρθρωση εντός Ευρωζώνης. Όλοι όμως γνωρίζουν πολύ καλά πως αν αυτό το «κόλπο» δεν πιάσει, δηλαδή στην πρώτη μείζονα υποτροπή της ελληνικής κρίσης, το σενάριο της «ειδικής σχέσης» με την Ευρωζώνη θα γίνει κυρίαρχο.
Αυτό είναι το βαθύτερο κίνητρο πίσω από τη δήλωση του Προέδρου της Δημοκρατίας. Αυτός είναι ο λόγος που πρώην στενοί συνεργάτες του Αντώνη Σαμαρά (που κατηγορούσε τον Αλέξη Τσίπρα ότι θα κάνει το εθνικό έγκλημα να βγάλει τη χώρα από το ευρώ), όπως ο Παναγιώτης Μπαλτάκος και ο Φαήλος Κρανιδιώτης εμφανίζονται ευρωσκεπτικιστές. Το Plan A της επιχειρηματικής και πολιτικής ελίτ παραμένει η ανάκαμψη εντός ευρώ, αλλά επειδή κανείς πλέον δεν είναι βέβαιος γι’ αυτό, άρχισαν να εμφανίζονται, δειλά – δειλά και προδρομικά, τα σημάδια και οι «προφήτες» ενός Plan B που θα έχει τη μορφή της «ειδικής σχέσης».
Υπάρχει ένα ορόσημο που θα έχει ουσιαστικά κριθεί το Plan A: η άνοιξη του 2017. Τότε, θα έχει φανεί αν η ελληνική οικονομία έχει τις δυνάμεις να ανακάμψει κουβαλώντας τόσο βαρύ φορτίο εντός Ευρωζώνης. Τότε, θα φανεί αν ο περιβόητος αυτόματος «κόφτης» θα ενεργοποιηθεί, που σημαίνει ότι ο στόχος για το πρωτογενές πλεόνασμα δεν θα έχει επιτευχθεί. Τότε θα έχει διαμορφωθεί το κλίμα μέσα στο οποίο θα γίνουν οι γερμανικές εκλογές του 2017…
Η συμφωνία που υπέγραψε ο Αλέξης Τσίπρας και ψήφισε η κυβερνητική πλειοψηφία στη Βουλή είναι το τελευταίο «τεστ» της Ελλάδας για παραμονή στο σκληρό ανταγωνιστικό τοπίο της Ευρωζώνης. Αν τον επόμενο χρόνο αποτύχει σε αυτό το «τεστ», το σενάριο της «ειδικής σχέσης» θα επανέλθει κυρίαρχο. Πολλοί είναι αυτοί, στην ελληνική πολιτική και επιχειρηματική ελίτ, που το ξέρουν πολύ καλά και κάνουν τα πλάνα τους με βάση αυτό…
