Γράφει ο Γιάννης Παπαδημητρόπουλος
Το ακούμε στις αναλύσεις των δελτίων ειδήσεων, το διαβάζουμε είτε ως βασικό στοιχείο, είτε ως συμπληρωματική επίπτωση στα περισσότερα άρθρα που αφορούν την ελληνική οικονομία και τις κατά καιρούς φάσεις των σχέσεων της χώρας με τους πιστωτές της: «Όλο αυτό θα έχει αντίκτυπο στις κρατήσεις για την τουριστική περίοδο», «οι κρατήσεις από τις Σκανδιναβικές χώρες έχουν ανέβει κατ’ αυτό το ποσοστό, οι κρατήσεις από τη Ρωσία έχουν πέσει», κ.α. Πολλές φορές, κάποιο γεγονός τόσο απλό όσο μια δήλωση Ευρωπαίου αξιωματούχου, είναι ικανό να επηρεάσει κατά μερικές χιλιάδες τις κρατήσεις που οι διεθνείς tour operators κάνουν για την Ελλάδα, από το τέλος κιόλας της προηγούμενης τουριστικής σεζόν, κατά τον Οκτώβριο-Νοέμβριο. Άλλες πάλι φορές, κάποιο πολύ έκτακτο γεγονός μεγάλων διαστάσεων, όπως οι αναταραχές σε γειτονικές χώρες, είναι ικανό να μειώσει αισθητά προκρατήσεις σε αυτές και να οδηγήσει σε μια αύξηση κρατήσεων στην Ελλάδα ή και σε άλλες ανεπηρέαστες από αυτό το γεγονός χώρες.
Οι τουριστικές κρατήσεις, κυρίως των μεγάλων tour operators, Δυτικοευρωπαϊκών, Ρωσικών και εσχάτως Κινεζικών κ.α. που αγοράζουν σημαντικές «ποσότητες» τουριστικών υπηρεσιών σε διαφορετικούς τόπους της Ελλάδας, είναι, θα μπορούσαμε να πούμε, ένα «χρηματιστήριο». Όπως ακριβώς στο Χρηματιστήριο Αξιών διαπραγματεύονται μετοχές εισηγμένων εταιριών που πωλούνται και αγοράζονται ανάλογα με τις προβλέψεις για την «υγεία» και την κερδοφορία των επιχειρήσεων αυτών, έτσι και στο διεθνές Χρηματιστήριο του Τουρισμού, οι μεγάλοι και οι μικρότεροι παίκτες πωλούν και αγοράζουν τουριστικά προϊόντα, διανυκτερεύσεις σε προορισμούς, θέσεις σε αεροπλάνα charter κ.α. ανάλογα με τις προβλέψεις τους για το πόση ζήτηση θα έχει ο συγκεκριμένος προορισμός από τους πελάτες τους, από το δίκτυο των ταξιδιωτικών γραφείων που τροφοδοτούν και από τα διαδικτυακά κανάλια διανομής στα οποία ως μεσάζοντες πωλούν το τελικό προϊόν σε μεμονωμένους καταναλωτές. Οι προβλέψεις τους αλλάζουν συνεχώς, σύμφωνα με πολλούς παράγοντες, με τη ζήτηση που υπήρξε τα προηγούμενα χρόνια, με τις εκπεφρασμένες επιθυμίες των καταναλωτών-τουριστών σε συνεχείς έρευνες αγοράς, με τις επαφές και τις συζητήσεις που έχουν μεταξύ τους τα στελέχη της ταξιδιωτικής βιομηχανίας στις διεθνείς τουριστικές εκθέσεις, με τα αποτελέσματα των αναζητήσεων στο διαδίκτυο που κάνουν οι πιθανοί τους πελάτες (και που αγοράζουν από τις μηχανές αναζήτησης) κ.α. Κάθε μικρό ή μεγάλο γεγονός, εξωτερικό ή εσωτερικό, που επηρεάζει έναν προορισμό, έχει άμεσο αντίκτυπο στις κρατήσεις για τον προορισμό αυτόν και αντίστοιχα στις ακυρώσεις.
Και για να μην «ενοχοποιούμε» μόνο τους tour operators, όλο και αυξανόμενα μεγέθη αποτελούν οι απλοί, μεμονωμένοι καταναλωτές-τουρίστες, που από την άνεση του σπιτιού τους κάνουν έρευνα αγοράς σε διάφορους προορισμούς, ελέγχουν σχόλια και βαθμολογήσεις σε site όπως το TripAdvisor, και τέλος κλείνουν απευθείας τα εισιτήρια και τη διαμονή τους, είτε από site σύγκρισης τιμών ξενοδοχείων και αεροπορικών εισιτηρίων, είτε από τα ίδια τα site των αεροπορικών ή ακτοπλοϊκών εταιριών και των ξενοδοχείων, που διακηρύσσουν ότι προσφέρουν best price guarantee σε τέτοιες άμεσες κρατήσεις. Αυτοί όμως είναι και η πιο «ευαίσθητη» ομάδα, καθώς, όσο εύκολα μια ευνοϊκή κριτική ή μια καλή εμπειρία που τους διηγήθηκαν φιλικά τους πρόσωπα, θα τους κάνει να κάνουν κάποια κράτηση, τόσο εύκολα θα την ακυρώσουν βλέποντας αρνητικές εικόνες από ταραχές ή διαβάζοντας αρνητικά δημοσιεύματα περί οικονομικών περιπετειών και προβλημάτων του προορισμού ή, ακόμα χειρότερα, αισθήματα αρνητισμού απέναντι στους ίδιους (π.χ. Γερμανούς, Ολλανδούς κ.α.). Η διαδικασία διευκολύνεται ειδικά σε περιπτώσεις καταλυμάτων που η κράτηση έχει γίνει χωρίς κάποια προκαταβολή ή με προκαταβολή επιστρέψιμη.
Εξυπακούεται ότι ο ακρογωνιαίος λίθος των διακοπών είναι η χαλάρωση και η ξεκούραση. Κανείς δεν έχει σκοπό να περάσει τις 6-7 μέρες που έχει διαθέσιμες πριν επιστρέψει στη δουλειά του και στις υποχρεώσεις του, σε ένα διαρκή φόβο και άγχος, ούτε σε ένα μέρος που οι υπηρεσίες που θα του παρασχεθούν δεν είναι αυτές που περίμενε. Κανείς δεν είναι ο «κακός ξένος» που έχει σκοπό να δυσφημίσει μια χώρα ή μια συγκεκριμένη περιοχή με το να ακυρώσει τις διακοπές του σε αυτή ή να συμβουλέψει τους φίλους του να κάνουν το ίδιο. Αν ο προορισμός δείχνει (έστω και μέσα από το φίλτρο των Μέσων Ενημέρωσης και των review sites) ότι δεν μπορεί να προσφέρει τις υπηρεσίες που αναμένει ο επισκέπτης ανάλογα με αυτό που είναι διατεθειμένος να πληρώσει, αλλά και τη γαλήνη και την ηρεμία να απολαύσει αυτές τις υπηρεσίες, μοιραία θα τεθεί στην άκρη προς όφελος κάποιου άλλου προορισμού, εντός ή εκτός της ίδιας χώρας. Η διαδικασία της ακύρωσης δεν γίνεται, ειδικά από τέτοιους πελάτες, ελαφρά τη καρδία, γιατί έχουν επενδύσει πολύ χρόνο και ενέργεια να ψάξουν και να συγκρίνουν προορισμούς και καταλύματα μέχρι να πάρουν την τελική τους απόφαση, και μια πιθανή ακύρωση σημαίνει νέο ψάξιμο και κατανάλωση χρόνου. Η ακύρωση είναι πιο εύκολη ίσως σε άτομα που έχουν αγοράσει πακέτα διακοπών από τουριστικά γραφεία ή διαδικτυακά, που έχουν απλά συγκρίνει μεταξύ ολοκληρωμένων πακέτων υπηρεσιών και έχουν καταναλώσει λιγότερο χρόνο και ενέργεια.
Παρομοιάζοντας πριν το «παιχνίδι» των κρατήσεων και ακυρώσεων με το Χρηματιστήριο, δεν μπορούμε να μην προσθέσουμε και μια ακόμα πτυχή αυτού του παραλληλισμού. Όπως στο Χρηματιστήριο, μαζικές αγορές και πωλήσεις μετοχών, έτσι και στις τουριστικές κρατήσεις, κινήσεις με μεγάλο «όγκο» αποτελούν «αυτοεκπληρούμενες προφητείες», καθώς μαζικές κρατήσεις ή ακυρώσεις από μεγάλους τουριστικούς οργανισμούς τροφοδοτούν μια θετική ή αρνητική εικόνα ενός προορισμού για μια σεζόν που οδηγεί σε περαιτέρω κρατήσεις ή ακυρώσεις και από άλλους τουριστικούς οργανισμούς και από μεμονωμένους πελάτες. Αντιστοίχως, υπάρχει και ζήτημα στρατηγικής, με τις μαζικές ακυρώσεις να χρησιμοποιούνται ως μέσο πίεσης για πτώση τιμών στους προορισμούς, ώστε να επαναγοραστεί αργότερα το τουριστικό τους προϊόν σε χαμηλότερες τιμές σε «κρατήσεις τελευταίας στιγμής». Σε ένα πιο συνωμοσιολογικό επίπεδο, θα μπορούσε να υποστηριχτεί ότι το σκοπό αυτό υπηρετούν και μερικά δημοσιεύματα σε έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα που έρχονται σε καίριες στιγμές διαπραγματεύσεων, αλλά ο καθένας είναι ελεύθερος να το δεχτεί ή να το απορρίψει.
Ο αριθμός κρατήσεων για ένα προορισμό είναι η «φωτογραφία» της ελκυστικότητάς του σε μια δεδομένη στιγμή, όπως ακριβώς η τιμή μιας μετοχής στο Χρηματιστήριο είναι η «φωτογραφία» της οικονομικής κατάστασης και των προσδοκιών για την επιχείρηση αυτή τη δεδομένη στιγμή. Αν και μπορεί να οδηγήσει σε συμπεράσματα τους ανθρώπους του χώρου, πολλά μπορούν να αλλάξουν σε λίγες μέρες, με μια φήμη που θα κυκλοφορήσει, μια δήλωση που θα γίνει, μια έκθεση διεθνούς οργανισμού που θα δημοσιευτεί και μια εικόνα που θα αναπαραχθεί χιλιάδες φορές. Ακριβώς όπως και στο χρηματιστήριο, έτσι και στον τουρισμό, δεν υπάρχουν ποτέ απολύτως «σίγουρα χαρτιά».
