Γράφει ο Αθανάσιος Γραμμένος
Η απροσδόκητη ανακοίνωση της NASA με την οποία γίνεται γνωστός ο εντοπισμός στοιχείων που αποδεικνύουν την ύπαρξη νερού, σε υγρή μορφή, στην επιφάνεια του Άρη, αποτελεί μια μνημειώδη ανακάλυψη που επαναπροσδιορίζει τη θέση της ανθρωπότητας στο σύμπαν. Τα νέα δεδομένα από τον «κόκκινο» πλανήτη κάνουν τον άνθρωπο να αισθάνεται λιγότερο μόνος και λίγο πιο μικρός στον απέραντο χώρο που τον περιβάλλει. Πλασμένες από το ίδιο συμπαντικό υλικό, νέες μορφές ζωής αναμένεται να γίνουν αντιληπτές από τους επιστήμονες θέτοντας ταυτόχρονα ερωτήματα και διλήμματα που προηγουμένως θα είχαν μόνο φιλοσοφικό ενδιαφέρον.
Η ιστορική πορεία του ανθρώπου έχει δείξει ανήκει στα είδη εκείνα τα οποία αγαπούν την εξερεύνηση, ιδιαίτερα όταν, αφήνοντας πίσω το παλιό και το φθαρμένο, βρίσκει τρόπους να αναγείρει έναν καινούριο κόσμο. Τα υπερπόντια ταξίδια, από την αρχαιότητα μέχρι την αποικιοκρατία, ικανοποιούσαν την ανάγκη όχι μόνο των εξερευνητών ή των αποικιοκρατών αλλά κι εκείνων που έψαχναν παρθένα γη για να χτίσουν τη ζωή τους από την αρχή. ΣΤην πορεία, κάθε νέος κόσμος πάλιωνε και πάλι, ένας νέος βρισκόταν για να τον ξεπεράσει. Όμως, ο νέος άνθρωπος που γεννιέται μέσα από την εξερεύνησή του διαστήματος δεν έχει πολιτικούς διαχωρισμούς. Ψάχνει τη γνώση για το άλυτο μυστήριο της ζωής και μια νέα Γη για να συνεχίσει το αδήριτο ταξίδι του. Βλέπει το μέλλον διασταλμένο στο χωροχρονικό συνεχές και τις δυνατότητες που ανοίγονται ως ευκαιρίες για την εξέλιξη του. Οι νέες προκλήσεις για τον άνθρωπο ξεπερνούν τα τόσο ταπεινά όρια που έθεσε η ιστορία στη γη και απαιτούν ένα εξελιγμένο κοινωνικά είδος για να τις αντιμετωπίσει.
Την ίδια στιγμή, πίσω στον «παλαιό κόσμο» η ανθρωπότητα παλεύει με τους δαίμονες της. Η πείνα, η φτώχεια, οι πόλεμοι, οι διακρίσεις και οι δογματικές προσεγγίσεις φέρνουν δυστυχία σε εκατομμύρια ανθρώπους, μετατρέποντας το θαύμα της ζωής σε ασταμάτητο μαρτύριο. Ο πολιτισμός, παρά τα αλματώδη βήματά του, δεν μπορεί να επιλύσει βασικά προβλήματα διαβίωσης και συμβίωσης, όπως αυτά που φαίνονται τόσο μικρά και απλά όταν συγκρίνονται με την εξερεύνησή του διαστήματος. Έτσι, ο άνθρωπος θα πρέπει να ξεπεράσει πολλές προκαταλήψεις για να μετεξελιχθεί. Όπως μας λέει ο Αριστοτέλης οι μέλισσες και τα μυρμήγκια συνιστούν κοινωνίες τα μέλη των οποίων συνεργάζονται αγαστά, χωρίς ανταγωνισμό για την επίτευξη του κοινού σκοπού. Στις ανθρώπινες κοινωνίες όμως, η ιεράρχηση των αναγκών οδηγεί στην ανταγωνιστική εξυπηρέτησή τους ενώ η ιδεολογική κατήχηση σε λαούς που σκιάζονται από απάνθρωπες κοσμοθεωρίες επιφέρουν μοιραία συγκρούσεις πολιτισμών. Ακόμη δεν έχει συμφωνήσει η ανθρωπότητα αν η ζωή είναι η υπέρτατη αξία και ο άνθρωπος ο σκοπός (τέλος) ή απλώς το μέσον.
Ο κόσμος έχει πολύ δρόμο να διανύσει ακόμα, το ίδιο και η χώρα μας. Μπροστά στο μεγαλειώδες χάος του εξωτερικού μας περιβάλλοντος, είναι αδιανόητο για τις κοινωνικές συνιστώσες να σκεφτούν και να πράξουν λογικά. Προβλήματα απλής αριθμητικής και κοινής λογικής «σκοντάφτουν» σε άλογες προφάσεις. Η πρόσφατη εξελικτική διαδικασία της ελληνικής πολιτικής ζωής, που διαμόρφωσε σε τέσσερις μόλις δεκαετίες νέα παρασιτικά κοινωνικά είδη, εμποδίζει τη δημιουργική μετάλλαξη από τον πολίτη-κηφήνα στον δημιουργικό κοσμοπολίτη της κοινωνίας του αληθούς. Προ-νεωτερικές νοοτροπίες εφήμερου ατομικισμού λειτουργούν ως τροχοπέδη για την αναγέννηση του εγχώριου Ελληνισμού και την ισότιμη ανάπτυξη του μαζί με τα προηγμένα έθνη της υφηλίου.
Από τη δική μας γωνιά, παρακολουθούμε τις μεγάλες ανακαλύψεις αμέτοχοι, βουβοί και αδιάφοροι. Αδυνατούμε να απαντήσουμε σε καθημερινά ερωτήματα και είμαστε αποκομμένοι από το παγκόσμιο γίγνεσθαι. Η Παιδεία, η έρευνα, η καινοτομία αντιμετωπίζονται από το σύνολο των αντί-παραγωγικών φορέων φοβικά κι εχθρικά. Το σπουδαίο ανθρώπινο κεφάλαιο σχολάζει επειδή οι δομές παραμένουν αναξιοποίητες. Στην περιφέρεια που κάποτε ταξίδευε ο Οδυσσέας, σήμερα οι απόγονοι του αρνουνται να φτάσουν έστω μέχρι την ακρογιαλιά.
Με τους υφιστάμενους όρους, η παρουσία μας στην ιστορία δεν θα είναι μακρά. Είναι όμως δυνατό, μέσα από ριζοσπαστικές μεταρρυθμίσεις να επανακαθορίσουμε τους στόχους μας, εμπνεόμενοι από τις μεγάλες αλλαγές που έρχονται για την ανθρωπότητα. Λειτουργώντας όπως οι μέλισσες, θα μπορέσουμε να βρούμε τη θέση μας στην κοινωνία των εθνών και να συνεισφέρουμε ξανά στην μακρά πορεία της ανθρωπότητας. Αν κοιτάξουμε ψηλά στον ουρανό, θα καταλάβουμε πόσο σχετική και διαρκώς μεταβαλλόμενη είναι η θέση μας και πως αν σταματήσουμε να κινούμαστε θα συντριβούμε από τις βαρυτικές δυνάμεις. Γι’ αυτό, στα μεγάλα διλήμματα που θα τεθούν σύντομα, μπορούμε να σταματήσουμε να σκεφτόμαστε για το μικρό, ειδικό και επικαιρικό συμφέρον και να συλλογιστούμε ελεύθερα για το μεγάλο, το γενικό και το πανανθρώπινο.
Χρειάζεται να ανακαλύψουμε και στην Ελλάδα το νοητό ύδωρ του Άρεως.
