Γράφει ο Γιάννης Κουτρουμπής
Follow @j_koutroubis
Ο νέος Κώδικας Δεοντολογίας της Τράπεζας της Ελλάδος τέθηκε σε ισχύ στις 2 Αυγούστου και εισάγει 18 τύπους λύσεων σχετικά με την διευθέτηση των χρεών σε τρεις μεγάλες κατηγορίες, τις βραχυπρόθεσμες, τις μακροπρόθεσμες και τις λύσεις οριστικής διευθέτησης που περιλαμβάνουν τον εξωδικαστικό συμβιβασμό.
Τα πέντε στάδια που προβλέπονται για να προχωρήσουν οι ρυθμίσεις των καθυστερούμενων οφειλών είναι:
1 Επικοινωνία με τον δανειολήπτη.
2 Συγκέντρωση οικονομικών και άλλων πληροφοριών.
3 Αξιολόγηση των οικονομικών στοιχείων.
4 Πρόταση κατάλληλων λύσεων στον δανειολήπτη.
5 Διαδικασία εξέτασης ενστάσεων.
Μόλις ένα δάνειο βρεθεί σε καθυστέρηση 60 ημερών, δηλαδή δεν έχουν πληρωθεί δύο δόσεις, τότε η τράπεζα θα πρέπει να στείλει γραπτή ειδοποίηση εντός 30 ημερών προς τον δανειολήπτη με όλες τις λεπτομέρειες της οφειλής. Με την επιστολή θα του ζητούνται και όλα τα απαραίτητα έγγραφα που θα πιστοποιούν την οικονομική του κατάσταση, δηλαδή το εισόδημά του (μισθωτός, συνταξιούχος, άνεργος), τα περιουσιακά του στοιχεία, τυχόν άλλες οφειλές σε τράπεζες, οφειλές προς Εφορία, ασφαλιστικά ταμεία κ.λπ., αν ανήκει στις ευπαθείς ομάδες κ.ά. Στην επιστολή αυτή η τράπεζα ορίζει και το χρονικό διάστημα μέσα στο οποίο πρέπει να ανταποκριθεί ο δανειολήπτης.
Αν ο δανειολήπτης δεν ανταποκριθεί στην πρόσκληση, ή δεν πληρώσει την οφειλή του, τότε η τράπεζα στέλνει εντός επίσης 30 ημερών δεύτερη επιστολή, με την οποία προειδοποιεί τον δανειολήπτη ότι μπορεί να χαρακτηριστεί ως «μη συνεργάσιμος», και αναφέρει ρητά τον κίνδυνο να βγει σε πλειστηριασμό ακόμα και η πρώτη του κατοικία.
Όταν ο δανειολήπτης ανταποκριθεί στην πρόσκληση για ρύθμιση, θα πρέπει να αξιολογήσει την τρέχουσα αλλά και τη μελλοντική ικανότητα αποπληρωμής, όπως και την προηγούμενη συμπεριφορά του, αν δηλαδή αθετεί τις υποχρεώσεις του λόγω οικονομικής δυσπραγίας και δεν το πράττει κατά σύστημα.
Αφού σταθμιστούν τα οικονομικά δεδομένα, η τράπεζα θα πρέπει σε διάστημα το πολύ τεσσάρων μηνών να προτείνει εγγράφως μια από τις λύσεις που προκρίνονται για τη ρύθμιση ή τη διευθέτηση της οφειλής του. Στη συνέχεια, ο δανειολήπτης με τη σειρά του οφείλει να δώσει τη συναίνεσή του στην πρόταση της τράπεζας, ή να αντιπροτείνει άλλη λύση ή ακόμα και να δηλώσει γραπτώς την άρνησή του.
Στην περίπτωση που ο δανειολήπτης χρωστά σε παραπάνω από μία τράπεζες πρέπει να γίνει συνολική αντιμετώπιση των οφειλών του. Η τράπεζα με το μεγαλύτερο χρέος ζητά τη συναίνεση του δανειολήπτη για να ξεκινήσει τη διαδικασία συνεννόησης με τις υπόλοιπες τράπεζες. Στην περίπτωση που αυτές δεν ανταποκριθούν τότε του προσφέρει λύση για το δάνειο που διατηρεί σε αυτήν.
Ο Κώδικας προβλέπει ειδικούς χειρισμούς για τις ευάλωτες ομάδες, που αντιμετωπίζουν είτε χρόνια προβλήματα υγείας, ή το εισόδημά τους είναι μικρότερο από το ελάχιστο επίπεδο των «εύλογων δαπανών διαβίωσης», με λύσεις μακροχρόνιας ρύθμισης ή και οριστικής διευθέτησης.
Επίσης από τις ρυθμίσεις δεν εξαιρούνται τα ιδιωτικά δάνεια που έχουν δοθεί με εγγύηση του Ελληνικού Δημοσίου. Ωστόσο, πρέπει να υπάρξει συναίνεση του Δημοσίου για τη ρύθμιση εφόσον κάτι τέτοιο προβλέπεται στη σύμβαση του δανείου.
Θα πρέπει τέλος να σημειωθεί ότι η κάθε τράπεζα οφείλει να συστήσει επιτροπή ενστάσεων, η οποία θα αποτελείται από τρία μέλη, εκ των οποίων ο ένας δεν θα προέρχεται από το προσωπικό της τράπεζας. Η επιτροπή θα εξετάζει τα αιτήματα ενστάσεων από τους δανειολήπτες και πρέπει να αποφασισθεί εντός τριών μηνών.
Τα πακέτα των ρυθμίσεων που εισηγείται ο Κώδικας Δεοντολογίας περιλαμβάνουν ρυθμίσεις βραχυπρόθεσμου και μακροπρόθεσμου χαρακτήρα, καθώς και λύσεις οριστικής διευθέτησης.
Ειδικότερα:
Οι βραχυπρόθεσμες ρυθμίσεις έχουν διάρκεια μικρότερη από 2 χρόνια και αφορούν περιπτώσεις δανειοληπτών όπου οι δυσκολίες αποπληρωμής κρίνονται, βάσιμα, προσωρινές και προβλέπουν:
• Κεφαλαιοποίηση των ληξιπρόθεσμων οφειλών (Arrears Capitalization) και αναπροσαρμογή του προγράμματος αποπληρωμής του οφειλόμενου υπολοίπου.
• Τακτοποίηση Ληξιπρόθεσμων Οφειλών (Arrears Repayment Plan), η οποία προβλέπει συμφωνία για να καταβληθεί το ληξιπρόθεσμο ποσό σε προκαθορισμένο χρονοδιάγραμμα.
• Μειωμένη Δόση Μεγαλύτερη των Οφειλόμενων Τόκων (Reduced Payment above IO). Δηλαδή η μηνιαία τοκοχρεολυτική δόση διαμορφώνεται έτσι ώστε το ποσό να καλύπτει το σύνολο των τόκων και μικρό τμήμα του κεφαλαίου, για καθορισμένη βραχυπρόθεσμη περίοδο.
• Καταβολή μόνο Τόκων (Interest Only). Κατά τη διάρκεια καθορισμένης βραχυπρόθεσμης περιόδου καταβάλλονται μόνο τόκοι.
• Μειωμένη Δόση Μικρότερη των Οφειλόμενων Τόκων (Reduced Payment Below Interest Only). Στην περίπτωση αυτή έχουμε μείωση της τοκοχρεολυτικής δόσης αποπληρωμής σε επίπεδο μικρότερο από αυτό που αντιστοιχεί σε αποπληρωμή μόνο τόκων για καθορισμένη βραχυπρόθεσμη περίοδο. Οι ανεξόφλητοι τόκοι κεφαλαιοποιούνται ή διευθετούνται.
• Περίοδος Χάριτος (Grace Period). Αυτό σημαίνει αναστολή πληρωμών για προκαθορισμένη περίοδο. Οι τόκοι κεφαλαιοποιούνται ή διευθετούνται.
Οι Μακροπρόθεσμες ρυθμίσεις έχουν διάρκεια μεγαλύτερη από 2 χρόνια, με στόχο τη μείωση της τοκοχρεολυτικής δόσης ή/και της δανειακής επιβάρυνσης, λαμβάνοντας υπόψη συντηρητικές παραδοχές για την εκτιμώμενη μελλοντική ικανότητα αποπληρωμής του δανειολήπτη όσο είναι στο πρόγραμμα ρύθμισης. Περιλαμβάνουν:
• Μείωση Επιτοκίου (Interest Rate Reduction), ή του επιτοκιακού περιθωρίου.
• Παράταση Διάρκειας (Loan Term Extension). Επιμήκυνση της διάρκειας αποπληρωμής του δανείου (δηλαδή μετάθεση της συμβατικής ημερομηνίας καταβολής της τελευταίας δόσης του δανείου).
• Διαχωρισμός Οφειλής (Split Balance). Το δάνειο «σπάει» σε δύο τμήματα: το τμήμα του δανείου, το οποίο ο δανειολήπτης εκτιμάται ότι μπορεί να αποπληρώνει, με βάση την υφιστάμενη και την εκτιμώμενη μελλοντική ικανότητα αποπληρωμής του, και το υπόλοιπο τμήμα του δανείου, το οποίο τακτοποιείται μεταγενέστερα, με ρευστοποίηση περιουσίας ή άλλου είδους διευθέτηση, η οποία συμφωνείται εξαρχής από τα δύο μέρη.
• Μερική Διαγραφή Οφειλής (Partial Debt Forgiveness/Write Down). Οριστική διαγραφή μέρους της συνολικής απαίτησης του ιδρύματος, ώστε η εναπομένουσα οφειλή να διαμορφωθεί σε ύψος που εκτιμάται ότι είναι δυνατό να εξυπηρετηθεί ομαλά.
• Λειτουργική Αναδιάρθρωση Επιχείρησης (Operational Restructuring). Αναδιοργάνωση της επιχείρησης, ώστε να καταστεί βιώσιμη και ικανή για την ομαλή εξυπηρέτηση των οφειλών της.
Η αναδιοργάνωση μπορεί να περιλαμβάνει ενέργειες όπως η αλλαγή διοίκησης, η πώληση περιουσιακών στοιχείων, ο περιορισμός του κόστους, ο εταιρικός μετασχηματισμός, η ανανέωση πιστωτικών ορίων ή/και η παροχή νέων δανείων.
• Συμφωνία Ανταλλαγής Χρέους με Μετοχικό Κεφάλαιο (Debt/equity Swap). Μετατροπή μέρους της οφειλής σε μετοχικό κεφάλαιο, ώστε η εναπομένουσα οφειλή να διαμορφωθεί σε ύψος που εκτιμάται ότι είναι δυνατό να εξυπηρετηθεί ομαλά.
Οι Λύσεις Οριστικής Διευθέτησης περιλαμβάνουν προτάσεις που θα πρέπει να είναι συμβατές με τις προβλέψεις του ελληνικού δικαίου, αφορούν διάφορες εξωδικαστικές λύσεις και επιπλέον:
• Εθελοντική Παράδοση Ενυπόθηκου Ακινήτου. O δανειολήπτης παραχωρεί οικειοθελώς (δηλαδή χωρίς προσφυγή σε δικαστικές ενέργειες) την κυριότητα του υπέγγυου ακινήτου στο ίδρυμα (σπίτι ή επαγγελματική στέγη). Στη σχετική συμφωνία διατυπώνεται σαφώς ο τρόπος διευθέτησης του τυχόν υπολοίπου.
• Μετατροπή σε Ενοικίαση/Χρηματοδοτική Μίσθωση. O δανειολήπτης μεταβιβάζει την κυριότητα του ακινήτου στο ίδρυμα υπογράφοντας σύμβαση ενοικίασης/χρηματοδοτικής μίσθωσης, η οποία του εξασφαλίζει τη δυνατότητα μίσθωσης του ακινήτου για ορισμένη ελάχιστη χρονική περίοδο, είτε πρόκειται για οικία είτε για επαγγελματική στέγη.
• Εθελοντική Εκποίηση Ενυπόθηκου Ακινήτου. O δανειολήπτης πουλάει με τη θέλησή του και με τη σύμφωνη γνώμη της τράπεζας το ακίνητό του (κατοικία ή επαγγελματική στέγη). Στην περίπτωση που το τίμημα της πώλησης είναι μικρότερο της οφειλής, η τράπεζα προχωρά στη διαγραφή της εναπομένουσας οφειλής.
• Διακανονισμός Απαιτήσεων. Με εξωδικαστική συμφωνία η τράπεζα λαμβάνει είτε εφάπαξ είτε σε δόσεις την οφειλή. Στο πλαίσιο του διακανονισμού το ίδρυμα ενδέχεται να προβαίνει σε μερική διαγραφή της απαίτησης.
• Υπερθεματιστής σε πλειστηριασμό. Η τράπεζα υπερθεματίζει στον πλειστηριασμό αποκτώντας την κυριότητα του ενυπόθηκου ακινήτου ή άλλης εμπράγματης εξασφάλισης στο πλαίσιο ευρύτερης συμφωνίας οριστικής διευθέτησης της οφειλής.
• Ολική Διαγραφή Οφειλής. Η τράπεζα αποφασίζει τη διαγραφή του συνόλου της οφειλής εφόσον δεν υπάρχουν ρευστοποιήσιμα στοιχεία και δεν αναμένεται περαιτέρω ανάκτηση.
Η τράπεζα μπορεί να αποφασίσει τη διαγραφή του συνόλου της οφειλής εφόσον δεν υπάρχουν ρευστοποιήσιμα στοιχεία και δεν αναμένεται περαιτέρω ανάκτηση. Ο Κώδικας λαμβάνει ειδική μέριμνα για τις ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού, δηλαδή δανειολήπτες που πάσχουν από χρόνια νοσήματα και νοικοκυριά που διαβιούν στα όρια της φτώχειας.
Τέλος, ο νέος κώδικας περιέχει πολλές ρυθμίσεις που βοηθούν όσους ζουν στο όριο της φτώχειας, αλλά και αυτούς που ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες. Τα πέντε στάδια είναι δεδομένο πως βοηθούν τις ασθενέστερες ομάδες έτσι ώστε να έχουν την δυνατότητα να αποπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους με την μικρότερη δυνατή απώλεια εισοδήματος.
