Γράφει ο Νικ Ρόακ*
Ενώ στην Ελλάδα πρώτο θέμα είναι η επίσκεψη του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα στον Λευκό Οικό, έχει ενδιαφέρον οτι η κορυφαία αμερικανική εφημερίδα Washington Post κυκλοφορεί με άρθρο στο οποίο αναφέρεται στις επιδόσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τα μεγάλα ζητήματα που καλείται να αντιμετωπίσει.
Σύμφωνα με τον αρθρογράφο Ρικ Νόακ, η Ευρωπαϊκή Ένωση φαίνεται να έχει μπει με μια πρώτη ματιά σε σταθερή τροχιά. Οι εκλογικές αναμετρήσεις σε Βρετανία και Γαλλία ανέκοψαν το κύμα λαϊκισμού, ενώ πολλά ακροδεξιά κόμματα έχουν χαμηλώσει τους τόνους ως προς την απαίτηση να εγκαταλείψουν οι χώρες τους την Ένωση. Παράλληλα, η οικονομία της ευρωζώνης υπερκέρασε σε αποτελέσματα τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Ωστόσο, αυτό που φαινόταν ως αλλαγή βηματισμού μπορεί να είναι πρόσκαιρο, όπως δείχνουν τα εκλογικά αποτελέσματα στην Αυστρία. Το ακροδεξιό κόμμα της χώρας δεν αποκλείεται να βρεθεί στα κυβερνητικά έδρανα σε κυβέρνηση συνεργασίας με το δεξιό Λαϊκό Κόμμα, του οποίου ηγείται ο 31χρονος Σεμπάστιαν Κουρτζ, ο οποίος βρίσκεται σε διαδικασία «κανονικοποίησης» των ακροδεξιών αιτημάτων του μελλοντικού του εταίρου.
Κατά τη διάρκεια της συμμετοχής του ως υπουργός Εξωτερικών στην προηγούμενη συγκυβέρνηση Αριστεράς-Δεξιάς, ο ευρωσκεπτικισμός του Κουρτζ είχε ήδη προκαλέσει πονοκεφάλους στους ομολόγους του αλλά και στις Βρυξέλλες. Αν τελικά γίνει καγκελάριος σε ένα συνασπιμό δεξιών δυνάμεων, το πιθανότερο είναι να σκληρύνει τη στάση του, τοποθετώντας την Αυστρία στην ομάδα των «σκληρών» της ΕΕ, οι οποίοι ασκούν οξεία κριτική στις ευρωπαϊκές πολιτικές- όπως η Ουγγαρία, η Πολωνία και η Τσεχία.
Για τις παραπάνω κυβερνήσεις όχι μόνο δεν πρέπει να προχωρήσει η διαδικασία ενοποίησης με τη σημερινή ταχύτητα, αλλά οι Βρυξέλλες θεωρούνται εξόχως ισχυρές στην παρούσα αρχιτεκτονική της Ένωσης.
Η Κομισιόν την περασμένη χρονιά προσπάθησε αρκετές φορές να επέμβει στα εθνικά κράτη με πιο προβεβλημένη την εκκίνηση νομικών διαδικασιών κατά της Πολωνίας, διαμαρτυρόμενη για τις κυβερνητικές κινήσεις οι οποίες θεωρήθηκαν οτι βλάπτουν την ανεξαρτησία της Δικαιοσύνη.
Η αλήθεια είναι οτι η Ένωση έχει λίγα εργαλεία προκειμένου να κινήσει αποτελεσματικά τέτοιες διαδικασίες- περισσότερο βασίζεται στην οικειοθελή πρόθεση των μελών να συμμορφωθούν με τους κανόνες. Ωστόσο ακόμα και αυτές οι μικρές κινήσεις έχει τη δυνατότητα να κάνει η Κομισιόν είναι αρκετές για να ανάψουν τη φλόγα ενός νέου γύρου ευρωσκεπτικισμού και εντάσεων μεταξύ του εν λόγω μπλοκ και των υπολοίπων κρατών. Ενδεικτική είναι η δήλωση του υπουργού Οικονομικών της Βρετανίας Φίλιπ Χάμοντ ο οποίος αποκάλεσε τους εκπροσώπους της ΕΕ ως «εχθρούς».
Παρά το γεγονός οτι η Βρετανία ετοιμάζεται να εγκαταλείψει την Ένωση το 2019, οι Ευρωπαίοι ετοιμάζονται πυρετωδώς για τη θεσμοθέτηση ενός νέου επιπέδου συνεργασίας, δίνοντας ακόμη περισσότερες πολιτικές και οικονομικές αρμοδιότητες στις Βρυξέλλες, μάλιστα αυτή τη φορά χωρίς τις διαρκείς ενοχλήσεις του Λονδίνου. Ωστόσο, πολλές από τις μικρές χώρες της ΕΕ ζητούν η ενοποίηση να γίνει μεπιο αργούς ρυθμούς και δεν υπάρχει κάποια ένδειξη οτι θα αλλάξει η στάση τους στο κοντινό μέλλον.
Χώρες όπως η Πολωνία και η Ουγγαρία μπορεί να σηκώνουν συχνά τους τόνους, υπάρχουν όμως και χώρες όπως η Δανία, η οποία κρυβόταν πάντα πίσω από τη δυναμική στάση της Βρετανίας.
Δεν υπάρχει εύκολη λύση για αυτές τις διαμαρτυρίες οι οποίες διαπερνούν όλες τις πολιτικές γραμμές. Οι βόρειες χώρες συνήθως αντιδρούν στην οικονομική ενοποίηση επικαλούμενες την αναιμική ανάπτυξη και παραγωγικότητα του Νότου. Ανάλογα, οι δυτικές χώρες της Ένωσης φαίνονται πιο πρόθυμες να συμμετάσχουν σε προγράμματα διαχείρισης του μεταναστευτικού, κάτι που αποτελεί κόκκινη γραμμή για τις ανατολικές. Οι χώρες μέλη της Ευρωζώνης επιθυμούν μεγαλύτερη οικονομική συνεργασία, ενώ οι χώρες που διατηρούν το δικό τους νόμισμα φοβούνται οτι μένουν εκτός κρίσιμων αποφάσεων που αφορούν πιθανά και στο δικό τους μέλλον.
Ο ευρωσκεπτικισμός γίνεται εξαιρετικά προβληματικός οταν γίνεται από τις κυβερνήσεις προκειμένου να χρησιμοποιηθεί για θέματα εσωτερικής κατανάλωσης – ή ακόμα χειρότερα αν ανοίγει ιστορικά θέματα, όπως έκανε η Πολωνία με τις γερμανικές αποζημιώσεις. Οι πολιτικοί συνήθως υψώνουν τους τόνους κατά των Βρυξελλών αλλά και του Βερολίνου, το οποίο θεωρείται οτι κυριαρχεί στην Ένωση.
Η τάση αυτή γίνεται ολοένα και πιο ισχυρή, καθώς με την Βρετανία αποχωρούσα, είναι σαφές πως οι δύο πόλοι της Ευρώπης είναι η Γαλλία και η Γερμανία, οι οποίες θα έχουν και βαρύνοντα λόγο ως προς το μέλλον της Ένωσης. Σε πρόσφατη συνέντευξή του στο Der Spiegel, ο Γάλλος πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν τόνισε με έμφαση πως χρειάζονται επεκτατικές μεταρρυθμίσεις. «Από το 2005, όταν Γάλλοι και Ολλανδοί καταψήφισαν το ευρωπαϊκό σχέδιο συντάγματος, κανείς δεν ανέπτυξε ένα ρεαλιστικό σχέδιο για την ΕΕ» σημείωσε χαρακτηριστικά.
Τώρα ο Γάλλος πρόεδρος προσπαθεί να αλλάξει την κατάσταση, παρουσιάζοντας ένα σχέδιο με εμβάθυνση στους τομείς της εσωτερικής ασφάλειας και της άμυνας, μεγαλύτερη συνεργασία στο θέμα του μεταναστευτικού και τη θέσπιση ενός Ευρωπαίου υπουργού Οικονομικών. Παράλληλα, ο Μακρόν έδωσε έμφαση σε ένα οικονομικό μοντέλο πολλαπλών ταχυτήτων, που θα επιτρέπει σε αυτούς που το επιθυμούν να «τρέξουν» πιο γρήγορα.
Η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ φαίνεται να ενστερνίζεται τις απόψεις του Γάλλου προέδρου, ωστόσο το αποτέλεσμα των τελευταίων εκλογών την έχει αποδυναμώσει. Ενδεικτικό είναι οτι ο Γιούργκεν Κόμπε, ένας εκδοτών της συντηρητικής Frankfurter Allgemeine Zeitung, ανέφερε χαρακτηριστικά οτι για «για πολλούς η Ευρώπη είναι μια λέξη ή ένα συγκρότημα διοικητικών γραφείων και δικαστηρίων, το οποίο μάλιστα είναι ακριβό».
Το πρόβλημα όμως με τις προτάσεις του Μακρόν, παρατηρεί ο δημοσιογράφος της Washington Post, είναι οτι αυτές δεν είναι καινούργιες. Πολλές εξ αυτών έχουν ήδη τεθεί στο τραπέζι και φάνηκε εξαιρετικά δύσκολο το να εφαρμοστούν. Οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης είναι αρνητικές έως εχθρικές στο ενδεχόμενο να συνεργαστούν για τη διαχείριση του προσφυγικού. Οι σκέψεις για την ασφάλεια «σκοντάφτουν» στην εδραιωμένη πεποίθηση όλων οτι η Ευρώπη δεν είναι σε θέση να αναπτύξει κοινό στρατό στο ορατό μέλλον. Ακόμα και τα τραγικά περιστατικά των τρομοκρατικών επιθέσεων στο Παρίσι το 2015 απέτυχαν να πείσουν τα κράτη-μέλη να επεκτείνουν τη μεταξύ τους συνεργασία.
Όσο για το όραμα «πολλαπλών» ταχυτήτων για την Ευρώπη αυτό είναι ήδη μια συντελεσμένη πραγματικότητα. Αντί να αναζητούν ματαίως τη σύμφωνη γνώμη και των 28 κρατών, πολλοί ηγέτες προχώρησαν στη σύναψη πολιτικών συμμαχιών προκειμένου να επιτύχουν κοινούς στόχους. Στην ουσία η ΕΕ δεν προχωρά ως μια Ένωση κρατών αλλά σαν πολλές Ενώσεις.
Τον προηγούμενο μήνα ο Πολωνός πρόεδρος Αντρέι Ντούτα προειδοποίησε πως η μετατροπή της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε μια «ένωση ενώσεων» θα τη μετέτρεπε αυτόματα σε ταξική ένωση, καθώς εξ ορισμού κάποιες χώρες θα γίνονταν β’ κατηγορίας. Ένα τέτοιο «βαλκανιοποιημένο» μοντέλο θα καταρρεύσει εύκολα.
Το αν η προσέγγιση του Μακρόν θα σώσει την Ένωση ή θα την καταστρέψει, θα το δούμε. Αλλά, και μόνο το γεγονός οτι μια κεντρική μεταρρυθμιστική πρόταση μπορεί να αποβεί μοιραία για το όλο εγχείρημα, μπορεί ήδη να μας λέει πολλά για την κατάσταση της Ευρώπης.
*Το κείμενο αποδόθηκε από την συντακτική ομάδα του RP.
Πηγή άρθρου και εικόνας: Washington Post
