Γράφει ο Σπύρος Pιζόπουλος
Follow @Sp_Rizopoulos
H είδηση χθες το απόγευμα έπεσε σαν βόμβα. Η αντεισαγγελέας του Αρείου πάγου Ξένη Δημητρίου άσκησε αναίρεση στο απαλλακτικό βούλευμα για τον πρώην επικεφαλής της ΕΛΣΤΑΤ Α. Γεωργίου για την υπόθεση της τεχνητής διόγκωσης του ελλείμματος του 2009, η οποία οδήγησε τη χώρα στα μνημόνια. Η απόφαση οδηγεί τον πρώην επικεφαλής της ΕΛΣΤΑΤ σε δίκη με κατηγορίες σε βαθμό κακουργήματος και επαναφέρει στο προσκήνιο το «βρώμικο 2009», δικαιώνοντας τον Κώστα Καραμανλή και τη διακυβέρνησή του.
Τι πραγματικά λοιπόν συνέβη και πόσο αναπόφευκτη ήταν η προσφυγή της χώρας στα μνημόνια και όλα όσα ακολούθησαν; Τον τελικό λόγο πλέον θα τον έχει η ελληνική δικαιοσύνη και εξ αυτού θα αποτιμηθούν και οι πολιτικές ευθύνες.
Αποφάσισα ωστόσο σήμερα να γράψω αυτό το άρθρο όχι για να κάνω αβάντα στον Τσίπρα που κλήθηκε να διαχειριστεί «τετελεσμένα». Απλώς με αφορμή τις δικαστικές εξελίξεις έχει ενδιαφέρον μια σύνοψη των διαθέσιμων στοιχείων αναφορικά με τα ελλείμματα και το χρέος της χώρας που έθεσαν την Ελλάδα σε καθεστώς επιτήρησης. Μπροστά μας υπάρχει η δύσκολη μάχη της διαπραγμάτευσης για την απομείωση του ελληνικού χρέους και είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουν όλοι τις ευθύνες τους και αυτή η μάχη να έχει πραγματικά εθνικό χαρακτήρα.
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή…
Πρώτα απ’ όλα κανείς δεν πρέπει να ξεχνάει την τεράστια επιβάρυνση των προϋπολογισμών της χώρας από το κόστος των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004, του οποίου το πραγματικό ύψος ποτέ δεν μάθαμε. Παρ’ όλα αυτά, το ΠΑΣΟΚ επί σειρά ετών προσπαθεί να πείσει πως το χρέος εκτοξεύθηκε κατά την περίοδο διακυβέρνησης του Κώστα Καραμανλή και πως δεν υπήρχε εναλλακτική, πέραν της προσφυγής στα μνημόνια.
Δηλαδή, ο μεν Σημίτης να προστατεύσει την υστεροφημία του, ο δε Παπανδρέου να συγκαλύψει την επιλογή του.
2003-2008: Πού πήγαν τα 80 δις που αύξησαν το χρέος;
Την 31/12/2003 το χρέος της κεντρικής κυβέρνησης ήταν 182 δις ευρώ και πέντε χρόνια μετά, την 31/12/2008 είχε διαμορφωθεί σε 262 δις ευρώ. Που πήγαν αυτά τα 80 δις ευρώ; Όσο κι αν φαίνεται περίεργο πήγαν στην αποπληρωμή χρεών των κυβερνήσεων που προηγήθηκαν αυτής του Κώστα Καραμανλή.
Αναλυτικά:
50 δις στην αποπληρωμή τόκων του χρέους που είχε συσσωρευτεί.
10 δις για τη πληρωμή αμυντικών εξοπλισμών, των οποίων οι παραγγελίες είχαν γίνει από προηγούμενες κυβερνήσεις.
2,5 δις για χρέη νοσοκομείων που είχαν μείνει απλήρωτα από τα προηγούμενα χρόνια, και
7 δις για υποχρεώσεις προς τα ασφαλιστικά ταμεία που επίσης είχαν αναλάβει προηγούμενες κυβερνήσεις.
Τουτέστιν, τα 70 από τα 80 δις ευρώ πήγαν για την κάλυψη υποχρεώσεων που είχαν αναλάβει οι προηγούμενες κυβερνήσεις και μόλις 10 δις αφορούσαν σε δαπάνες της περιόδου διακυβέρνησης Καραμανλή, που ήταν τεκμηριωμένες και φυσιολογικές.
Το «βρώμικο 2009»
Φτάνουμε έτσι στην κρίσιμη χρονιά, το 2009. Είναι η χρονιά που το έλλειμμα και το χρέος αυξήθηκαν σε όλες τις χώρες της Ε.Ε και ασφαλώς η Ελλάδα δεν θα μπορούσε να αποτελεί την εξαίρεση. Είναι η χρονιά που η παγκόσμια οικονομική κρίση ρίχνει έξω τις προβλέψεις της πλειοψηφίας των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων ως προς τη διαμόρφωση του ελλείμματος. Είναι χαρακτηριστικό πως η πρόβλεψη της Ολλανδίας για πλεόνασμα 1,2% διαψεύδεται με έλλειμμα στο 5,4%. Η Μ. Βρετανία από πρόβλεψη ελλείμματος στο 8,2% φτάνει στο 11,4% ενώ η Φινλανδία από πρόβλεψη πλεονάσματος 2,1% πήγε σε έλλειμμα 2,5%.
Για την Ελλάδα ο προϋπολογισμός του 2009 που είχε ψηφιστεί τον Δεκέμβριο του 2008 προέβλεπε ανάπτυξη της τάξης του 2,7%. Ακολουθώντας όμως την παγκόσμια τάση οδηγούμαστε σε ύφεση -2,3% καθώς είναι η χρονιά που κρίση πλήττει την Ελλάδα. Ταυτόχρονα όμως το 2009 είναι και χρονιά εκλογών και το τελευταίο τρίμηνο του έτους βρίσκεται στην κυβέρνηση το ΠΑΣΟΚ με πρωθυπουργό τον Γιώργο Παπανδρέου.
Κι εδώ αρχίζουν τα περίεργα…
Η τελευταία εκτίμηση που κάνει η κυβέρνηση Καραμανλή σε ενημέρωση προς την ΕΕ τις παραμονές των εκλογών είναι πως το έλλειμμα θα έφθανε στο τέλος του χρόνου το 6% του ΑΕΠ. Μια εκτίμηση μάλλον φιλόδοξη, όμως δεν ήταν ακόμη διαθέσιμα όλα τα απολογιστικά στοιχεία της χρονιάς. Ωστόσο μια εκτίμηση βρίσκεται πάντα σε ευθεία συνάρτηση και με τις πολιτικές που είναι διατεθειμένος κανείς να ακολουθήσει.
Το ίδιο βεβαιώνει και ο τότε διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Γιώργος Προβόπουλος ο οποίος έχει αποκαλύψει πως πριν από τις εκλογές είχε ενημερώσει τους πολιτικούς αρχηγούς πως το έλλειμμα πήγαινε σε διψήφιο ποσοστό αν δεν λαμβάνονταν μέτρα. Αυτό άλλωστε ήταν η αιτία και το διακύβευμα των εκλογών κατά την πλευρά Καραμανλή, δηλαδή να πάρει νωπή λαϊκή εντολή με σκοπό τη λήψη των αναγκαίων μέτρων.
Τις εκλογές ως γνωστόν κερδίζει ο Γιώργος Παπανδρέου και το ΠΑΣΟΚ και παρά το παγκόσμιο αρνητικό κλίμα κινείται στην ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση μόνο και μόνο για να δικαιώσει το «λεφτά υπάρχουν».
Έτσι, το τελευταίο τρίμηνο του 2009 συμβαίνουν τα ακόλουθα:
Επιστροφές φόρων 1,5 δις ευρώ ενώ τις πάγωσε αμέσως μετά, τον Ιανουάριο του 2010.
Πληρωμές 1,2 δις ευρώ για χρέη νοσοκομείων, χωρίς να γίνουν οι αναγκαίες διαπραγματεύσεις με τους προμηθευτές.
Αύξηση των εξοπλιστικών προγραμμάτων κατά 0,7 δις. ευρώ.
Πρώτη δόση επιδόματος αλληλεγγύης στα 0,5 δις. ευρώ.
Μετάθεση της είσπραξης του ΕΤΑΚ για το 2010 και απώλεια 0,6 δις ευρώ.
Αύξηση ΠΔΕ κατά 0,2 δις ευρώ.
Κατάργηση ρυθμίσεων για ημιυπαίθριους (που επανέφερε αργότερα) καθώς και των φόρων σε λαχεία, ξυστό και σκάφη αναψυχής (που επίσης αργότερα επανέφερε) και συνολική απώλεια 2,2 δις ευρώ.
Αύξηση δαπανών του δημοσίου (οδοιπορικά, λειτουργικά, προμήθειες) κατά 0,7 δις ευρώ.
Υστέρηση στην είσπραξη δημοσίων εσόδων 1,7 δις ευρώ.
Όλα αυτά συνέβησαν στο τελευταίο τρίμηνο του 2009 και το άθροισμα είναι κοντά στα 10 δις ευρώ. Αυτό που θα παρουσιαστεί αργότερα ως «κρυφό έλλειμμα» και θα τροφοδοτήσει τη φιλολογία περί «Greek statistics» είναι η «σούμα» συγκεκριμένων πολιτικών που εφαρμόζονται και αντί να περιορίζουν (σύμφωνα με τις προειδοποιήσεις) αυξάνουν συνειδητά το έλλειμμα!
Πάνω στον μύθο περί «Greek statistics» θα στηθεί ένα επικοινωνιακό παιχνίδι. Την ώρα που η τότε κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ φορτώνει με 10 δις το έλλειμμα μόνο στο τελευταίο τρίμηνο του 2009 σύμφωνα με τα παραπάνω, την ίδια ώρα επιδιώκει να εκμεταλλευτεί πολιτικά και επικοινωνιακά την «επανακατηγοριοποίηση» ορισμένων δημόσιων δαπανών από την πλευρά της Eurostat. Η τελευταία δεν προχωράει σε αναθεωρήσεις των στοιχείων για το έλλειμμα και το χρέος επειδή αποκαλύπτεται κάποιο «κρυφό έλλειμμα» αλλά διότι αλλάζει τον τρόπο υπολογισμού του ελλείμματος. Όπως εξηγείται στην έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδος για τη νομισματική πολιτική (Οκτώβριος 2010) η αλλαγή αυτή αφορά «στη συμπερίληψη στον τομέα της γενικής κυβέρνησης ορισμένων ελλειμματικών δημόσιων επιχειρήσεων και της αμυντικής βιομηχανίας, καθώς και άλλων φορέων του ευρύτερου δημόσιου τομέα που προηγουμένως εθεωρείτο ότι βάσει των ορισμών του Ευρωπαϊκού Συστήματος Λογαριασμών δεν ανήκουν στη γενική κυβέρνηση».
2010 και μετά: Ο μύθος των Greek statistics και τα μνημόνια
Με απλά λόγια, η Eurostat απλώς κατέγραψε το έλλειμμα όπως το «φούσκωσε» η πολιτική της τότε κυβέρνησης το τελευταίο τρίμηνο του 2009 και πρόσθεσε σε αυτό τις διαφορές που προέκυψαν από τη νέα επανακατηγοριοποίηση των δημόσιων δαπανών. Τα «Greek statistics» ήταν ένα επικοινωνιακό μύθευμα που κατασκευάστηκε από την τότε κυβέρνηση, αφού στην πραγματικότητα τίποτα δεν ήταν κρυφό στην Ε.Ε, άσχετα αν το αναπαρήγαγαν στη συνέχεια και οι Ευρωπαίοι καθώς τους βόλευε στην πολιτική που επρόκειτο να ακολουθήσουν στη συνέχεια.
Το έλλειμμα του 2009 αποτελεί σημείο καμπής για την ελληνική οικονομία και κοινωνία. Από την εκτίμηση του 6% του ΑΕΠ από την κυβέρνηση Καραμανλή φτάσαμε με συνεχείς αναθεωρήσεις στο 15,8% με ό,τι αυτό σήμαινε για τη χώρα, την οικονομία και τους πολίτες. Ουδείς πλέον μπορεί να αμφισβητήσει πως αυτό το παιχνίδι των αριθμών – με όποια πρόθεση κι αν ξεκίνησε- είχε ως αποτέλεσμα να κλείσουν οι πόρτες των αγορών για την Ελλάδα καθιστώντας αναγκαστική επιλογή την «οδό των μνημονίων» πάνω στην οποία, δυστυχώς, βαδίζουμε μέχρι και σήμερα.
Το δίδαγμα είναι σαφές αλλά φαίνεται πως το πολιτικό σύστημα αρνείται να το αποδεχθεί. Η διαχείριση της οικονομίας με όρους επικοινωνίας, βλάπτει σοβαρά τη χώρα.
