Γράφει η Καλομοίρα Κωτσαλά*
Δημοσιεύτηκε η πολυαναμένομενη υπ’αρίθμ. 1623/2016 απόφαση του ΣτΕ (υπόθεση Μητρόπουλου). Τα αποσπάσματα της απόφασης που είχαν δημοσιευτεί στις εφημερίδες αποτέλεσαν αντικείμενο ευρείας συζήτησης δικηγόρων, φοροτεχνικών και φορολογουμένων, με διάφορες εικασίες που δημιούργησαν ευφορία και ελπίδες σχετικά με τη νομιμότητα της παράταση του χρόνου παραγραφής. Κι αυτό διότι ουσιαστικά και στην πράξη ο χρόνος παραγραφής του δικαιώματος του Δημοσίου να επιβάλει φόρους από πενταετία που προβλέπεται κατ’ αρχήν, γίνεται δεκαετία, αν προκύψουν νέα στοιχεία, δηλαδή σχεδόν πάντα, και εικοσαετία, αν υπάρχει φοροδιαφυγή για όσες χρήσεις ήταν ακόμη ενεργές το 2013, ενώ και οι προθεσμίες αυτές, αρχικές και κατά παράταση, συνεχώς παρατείνονται.
Η νέα αυτή απόφαση παραθέτει τη γενικώς γνωστή, και κατά την άποψη μου εσφαλμένη, νομολογία σχετικώς με την παραγραφή του δικαιώματος του Δημοσίου να επιβάλει φόρους, τέλη κλπ, την οποία και υιοθετεί στο σύνολό της. Το μόνο νέο στοιχείο, η μοναδική πρόοδος για την προστασία των ατομικών δικαιωμάτων, είναι ότι σε περίπτωση επιβολής προστίμων του Κώδικα Βιβλίων και Στοιχείων, και μόνο στην περίπτωση αυτή, η παράταση του χρόνου παραγραφής δεν ισχύει, διότι ο νομοθέτης προέβλεψε την παράταση του χρόνου παραγραφής του δικαιώματος του Δημοσίου για κοινοποίηση φύλλων ελέγχου ή επιβολής φόρων τελών και εισφορών, παρέλειψε όμως να αναφέρει ρητώς και την επιβολή κυρώσεων. Συνεπώς η παράταση αυτή δεν καλύπτει και το δικαίωμα του Δημοσίου να επιβάλει πρόστιμο για παράβαση του ΚΒΣ.
Τέτοια διατύπωση, χωρίς ρητή αναφορά στην δικαίωμα επιβολής κυρώσεων, έχουν και οι διατάξεις για παράταση του χρόνου παραγραφής των νόμων 3513/2006 (άρθρο 11), 3697/2008 (άρθρο 29), 3790/2009 9άρθρο10), 3842/2010 (άρθρο 82), 3888/2010 (άρθρο 12), 4002/2011 (άρθρο 18) και 4098/2012 (αυτές οι τρείς τελευταίες κρίθηκαν από το ΣτΕ).
ΠΡΟΣΟΧΗ: η παράταση της παραγραφής που δόθηκε με το άρθρο 22 του ν. 4203/2013 περιλαμβάνει και το δικαίωμα επιβολής προστίμων, στην παράταση δε αυτή υπάγονται και όλες οι περιπτώσεις για τις οποίες μέχρι την 31-12-0213 είχε εκδοθεί εντολή ελέγχου ή είχε εκδοθεί εισαγγελική παραγγελία κοκ. Ο νόμος 4141/2013 που παρέτεινε την παραγραφή όσων χρήσεων παραγράφονταν την 31-12-2014 χρησιμοποιεί τον όρο και «λοιπών καταλογιστικών πράξεων» ενώ ο νόμος 4337/2015 ρητά αναφέρεται και στην επιβολή προστίμων.
ΣΥΝΟΠΤΙΚΑ, με την 1623/2016 απόφαση του ΣτΕ κρίθηκε ότι έχει παραγραφεί το δικαίωμα του Δημοσίου να επιβάλει κυρώσεις – δηλαδή πρόστιμα- για τις χρήσεις για τις οποίες έχει συμπληρωθεί η κατ’ εξαίρεση (ουσιαστικώς καθολική) δεκαετής παραγραφή, δηλαδή σήμερα για τα οικονομικά έτη 1999-2003, (χρήσεις 1998 – 2002), υπό τον όρο ότι οι υποθέσεις του οικονομικού έτους 2003 δεν περιλαμβάνονται σε αυτές για τις οποίες παρετάθη ο χρόνος παραγραφής με το νόμο 4203/2013. Για το οικονομικό έτος 2004 θα εξαρτηθεί από την ερμηνεία του όρου «λοιπές καταλογιστικές πράξεις».
Η απόφαση του ΣτΕ περιέχει ενδιαφέρουσες σκέψεις ως προς τη διάρκεια του χρόνου παραγραφής γενικώς και της παράτασής του, είναι όμως άτολμη και δεν προχωρά σε περιορισμό της ασυδοσίας του Δημοσίου, το οποίο παρατείνει, αδιακρίτως και στο εσαεί τον χρόνο παραγραφής, ο οποίος κατά κανόνα είναι πέντε έτη. Δυστυχώς, στην περίπτωση αυτή οι εξαιρέσεις δεν επιβεβαιώνουν, αλλά καταργούν, τον κανόνα και ο χρόνος παραγραφής είναι όσος θέλει το Δημόσιο.
Θέλω να ελπίζω ότι η απόφαση αυτή, παρά τα περιορισμένα αποτελέσματά της, θα αποτελέσει ένα πρώτο βήμα, ένα πρώτο ρήγμα, που θα εμπλουτιστεί με νέες αποφάσεις και θα οδηγήσει σε λύσεις που θα κατοχυρώνουν την ασφάλεια δικαίου.
*Η Καλομοίρα Κωτσαλά είναι νομικός σύμβουλος, εξειδικευμένη στο φορολογικό δίκαιο.
