Συνέντευξη στο περιοδικό STATUS, τεύχος Ιανουαρίου 2012
Άλλαξε η Κρίση την επικοινωνία;
Οι αεριτζήδες της επικοινωνίας τελείωσαν. Η επικοινωνία, όπως την ξέρουμε στην ελληνική εκδοχή των τελευταίων δεκαπέντε χρόνων, έχει ήδη πεθάνει. Η κρίση βάζει το τελευταίο καρφί στο φέρετρο. Όλος αυτός ο «αέρας» που είχε μεταφραστεί σε χλιδή και υπεροψία, αποδείχθηκε μολυσματικός και θανατηφόρος.
Τι εννοείτε λέγοντας «αέρας»;
Στην Ελλάδα, η επικοινωνία ήταν διαφημιστικο-κεντρική. Διότι έτσι βόλευε τις κυρίαρχες δυνάμεις που ολιγοπωλούσαν την αγορά επικοινωνίας. Η συνταγή ήταν «Έχεις ένα πρόβλημα; Τάισέ το με λεφτά στη διαφήμιση». Η συνταγή αυτή, κομμένη και ραμμένη στα μέτρα των μεγάλων διαφημιστικών εταιρειών, τους έδινε τη δύναμη να ελέγχουν τα έσοδα των ΜΜΕ και κατ’ επέκταση είχε επιρροή πάνω στη δημοσιογραφική δουλειά.
Εσείς ως επαγγελματίας πως ήσασταν τοποθετημένος μέσα σε αυτό το σκηνικό;
Να το πάρουμε από την αρχή…. Όταν επέστρεψα στις αρχές της δεκαετίας του 2000, στην Ελλάδα, μετά από 16 χρόνια σπουδών και δουλειάς στις ΗΠΑ, έκανα αυτό που κάνει κάθε επαγγελματίας εκεί. Τύπωσα επαγγελματικές κάρτες και έχοντας στο χέρι ένα δερμάτινο φάκελο με το βιογραφικό μου, χτύπησα πόρτες αναζητώντας συνεργασίες για να παρέχω αυτό που είχα μάθει να κάνω. Δηλαδή, υπηρεσίες στρατηγικού σχεδιασμού της επικοινωνίας. Το 90% όσων συνάντησα τότε, με κοιτούσε σαν εξωγήινο! Δεν είχα κάποιο βαρύ επώνυμο από πολιτικό «τζάκι», δεν είχα κομματικές περγαμηνές και το πιο παράδοξο απ’ όλα, μιλούσα σοβαρά για στρατηγική. Στην Ελλάδα, σε όλους αρέσει η λέξη στρατηγική αλλά σχεδόν οι πάντες ακολουθούν το «βλέποντας και κάνοντας».
Φάγατε «πόρτα» δηλαδή;
Πόρτες! Η κοινή αντίληψη που υπήρχε, ειδικά μεταξύ των πολιτικών, για τον επικοινωνιολόγο, ήταν αυτή του «σλογκανάκια» και του ερμηνευτή δημοσκοπήσεων. Εννιά στις δέκα φορές βρισκόμουν μπροστά στο ερώτημα «έχεις τώρα έτοιμη καμιά έξυπνη δήλωση να κάνω;» ή «μπορούμε να στήσουμε καμιά έρευνα;». Είναι βαθιά εμπεδωμένη μια πολιτική κουλτούρα διαχείρισης όλων των ζητημάτων στα λόγια.
Τι σημαίνει αυτό στην πράξη;
Σημαίνει οτι ζητείται μια δήλωση και όχι μια γενναία προσπάθεια επίτευξης στόχων. Έβλεπα ανθρώπους που είχαν παραιτηθεί πριν ακόμα προσπαθήσουν για το παραμικρό. Ανθρώπους απόλυτα δέσμιους στη λογική του «συστήματος», των ισορροπιών και του εσωκομματικού στρες. Ανθρώπους που αρνούνταν να δεχθούν μια σκέψη, μια άποψη, μια ιδέα που ερχόταν «έξω από το κουτί». Πανικοβάλλονταν και αντιμετώπιζαν την πρόκληση με το γνωστό αφορισμό: «αυτά δεν γίνονται». Όχι όλοι, βέβαια. Διότι κάποια «ανοιχτά μυαλά», άνοιξαν και τις πόρτες τους. Λίγες στην αρχή. Πολλές περισσότερες στη συνέχεια. Αρκετές πάντως για να χτίσω από το μηδέν τη Spin Communications – και μάλιστα πάνω σε υγιείς βάσεις, που μας επιτρέπουν να αντιμετωπίζουμε και τις μεγάλες δυσκολίες της σημερινής κρίσης.
Επικοινωνιολόγος ή επιχειρηματίας;
Για να χρησιμοποιήσω μια έκφραση που είναι της μόδας τελευταία, νομίζω πως έφτιαξα το σωστό μίγμα. Ήμουν και είμαι τολμηρός ως επικοινωνιολόγος, ήμουν και είμαι συντηρητικός ως επιχειρηματίας. Το μυαλό πρέπει να παίρνει αέρα για να είναι δημιουργικό και όχι για να τρέχει στον στίβο της κοινωνικής επίδειξης, διότι αυτός ο στίβος δεν έχει τέλος. Συνειδητοποίησα λοιπόν ότι από τη δουλειά που κάνω και όπως την κάνω δεν θα γίνω ποτέ πλούσιος. Μπορώ όμως να είμαι σχετικά εύπορος και να έχω γύρω μου ικανοποιημένους συνεργάτες και ικανοποιημένους πελάτες.
Υπάρχει «επόμενη μέρα» στην αγορά της επικοινωνίας και των Μέσων;
Ζήτω η κρίση! Φτάσαμε εκεί που δεν έχει φτάσει άλλος και έχουμε μια ευκαιρία να πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Αλλά για να συμβεί αυτό πρέπει να ανοίξουν μάτια και μυαλά. Να γίνει συνείδηση πως η πραγματικότητα είναι πλέον παγκόσμια, είναι ψηφιακή, απαιτεί φαντασία και τη ζουν όλο και πιο εξατομικευμένοι άνθρωποι. Άρα, δεν μπορείς για παράδειγμα με ένα μήνυμα μαζικής διαφήμισης να μιλάς σε όλους. Δεν μπορείς να έχεις δελτίο ειδήσεων του μέσου τηλεθεατή, διότι αυτό σε εγκλωβίζει πλέον σε ένα κοινό 55-64. Δεν μπορείς ως επιχείρηση να υποτιμήσεις το γεγονός ότι στις ηλικίες 18- 44, οι επιλογές και στάσεις διαμορφώνονται σε συντριπτικό βαθμό από την εξέλιξη του διαδικτύου. Συνεπώς η «επόμενη μέρα» για να υπάρξει απαιτεί εξειδίκευση, απαιτεί στόχευση, απαιτεί εφαρμοσμένη φαντασία, απαιτεί μεθοδολογία. Θα πάμε σε μικρότερα μεγέθη, με μεγαλύτερη ποιότητα. «Λιγότερα και καλύτερα», είναι το πρόσταγμα των καιρών. Αυτό αφορά και στην αγορά επικοινωνίας και στην αγορά των μέσων.
Δηλαδή;
Δηλαδή δεν μπορεί η Ελλάδα να έχει περισσότερες αθλητικές εφημερίδες από την Ιταλία και τη Βρετανία. Δεν μπορούν πλέον να συντηρηθούν κρατικοδίαιτοι τίτλοι εφημερίδων. Δεν μπορούν όλα τα τηλεοπτικά κανάλια να είναι πολυσυλλεκτικά. Δεν μπορούν οι υπηρεσίες επικοινωνίας να παρέχονται από ένα μαγαζί που λέει «τα κάνω όλα και συμφέρω». Αυτή είναι η ευεργετική, αν θέλετε πλευρά της Κρίσης. Να ξεκαθαρίσει την ήρα από το στάρι.
Αυτό ισχύει και για το πολιτικό σύστημα και το προσωπικό του;
Πλην ελαχίστων και μετρημένων στα δάκτυλα εξαιρέσεων, το πολιτικό προσωπικό της χώρας πρέπει να βγει στην εφεδρεία. Η χώρα θα έχει μέλλον όταν η σημερινή πολιτική τάξη αποτελεί παρελθόν. Εξέθρεψαν κομματικούς στρατούς που κατέλαβαν τη χώρα και την κατέστρεψαν. Το τραγικό είναι πως αναζητούν τρόπους για να συνεχίσουν να κάνουν ακριβώς το ίδιο και στο μέλλον. Αυτό δείχνει πως δεν έχουν συνείδηση, είτε από ηλιθιότητα είτε από ωμό κυνισμό. Χρειαζόμαστε νέες δομές, νέους θεσμούς, νέα κόμματα, νέα πρόσωπα, νέες αντιλήψεις για το τι σημαίνει Πολιτική.
Οι πολίτες δεν έχουν ευθύνες;
Έχουν τις μεγαλύτερες. Ακολούθησαν σαν τα πρόβατα τους βοσκούς που υπόσχονταν απέραντα λιβάδια με χορτάρι. Για τους λύκους δεν μίλησε κανένας. Αυτό είναι πάντα το τίμημα της σιωπής των αμνών.
Η Ελλάδα έχει επιχειρηματίες ικανούς να πάρουν πάνω τους το στοίχημα της ανάπτυξης;
Σε ένα κράτος υπό την κατοχή των κομματικών στρατών, ο επιχειρηματίας είναι καλός για να «λαδώνει» το σύστημα, να πληρώνει φόρους, να δέχεται να ποινικοποιούν τη δραστηριότητά του και να τον βρίζουν σαν αιμοδιψή εργοδότη. Αυτό είναι το επιχειρηματικό περιβάλλον στην Ελλάδα και συνιστά μια μορφή διαστροφής το να προσπαθήσεις να κάνεις κάτι δημιουργικό σε αυτό τον τόπο. Από την άλλη βέβαια, να ξεκαθαρίσουμε και τι σημαίνει επιχειρηματικότητα. Διότι το να έχεις πελάτη το κράτος και να κάνεις τζίρους με μηδενικό ρίσκο υπήρξε ένα δημοφιλές και αποδοτικό «επιχειρηματικό» όραμα από τη δεκαετία του 80 και μετά. Είναι ώρα η επιχειρηματικότητα να κάνει αυτό που μπορεί και πρέπει να κάνει στην πραγματικότητα: Να παράγει νέο πλούτο και όχι να τρώει από τα έτοιμα και τα δανεικά.
Πόσα χρόνια θα χρειαστούν για να αλλάξει η εικόνα που έχει αυτή τη στιγμή ο κόσμος για την Ελλάδα;
Η Ελλάδα πρέπει να αποφασίσει τι είδους χώρα θέλει να είναι. Κι αυτό δεν θα γίνει ούτε με αφίσες, ούτε με σποτάκια του ΕΟΤ. Σκέψου μόνο ότι στη χώρα που θέλουμε να λέμε ότι γεννήθηκαν η Παιδεία και οι Επιστήμες, τα πανεπιστήμιά της τελούσαν το μισό χρόνο υπό κατάληψη και τον άλλο μισό λειτουργούσαν για να βολεύονται συγγενείς, φίλοι και σύντροφοι. Η χώρα έχει θέμα ηγεσίας.
Θέλετε να γίνετε πιο συγκεκριμένος;
Η Ελλάδα σήμερα έχει ανάγκη το δικό της Ερντογάν. Τον ηγέτη που θα είναι αποφασισμένος να της ξαναδώσει εθνική αυτοπεποίθηση και αξιοπρέπεια. Αυτόν που θα εμπνεύσει την κοινωνία, εξηγώντας πειστικά πως η προάσπιση της εθνικής κυριαρχίας δεν είναι ούτε απλή ούτε εύκολη υπόθεση και, κυρίως, δεν γίνεται με λόγια. Πρέπει να δουλέψουμε πολύ σκληρά μέσα για να μπορούμε να κοιτάμε στα μάτια τους έξω.
