Οδηγίες για το τι μπορούν να κάνουν σε περίπτωση που τα ανθρώπινα δικαιώματα τους αμφισβητούνται, καταστρατηγούνται ή παραβιάζονται παρέχει στους χρήστες του διαδικτύου το Συμβούλιο της Ευρώπης.
Στον σχετικό Οδηγό του, το Συμβούλιο της Ευρώπης υπογραμμίζει ότι, σε γενικές γραμμές, τα δικαιώματά των χρηστών καθορίζονται στους όρους των εταιρειών του Διαδικτύου, τους οποίους σπάνια διαβάζει κανείς και ακόμη πιο σπάνια είναι πλήρως κατανοητοί.
Το Συμβούλιο της Ευρώπης αναφέρει ως βασικά ανθρώπινα δικαιώματα στο Διαδίκτυο: την προστασία της ελευθερίας της έκφρασης, της ελευθερίας του συνέρχεσθαι, του συνεταιρίζεσθαι και της συμμετοχής, την προστασία της ιδιωτικής ζωής και την προστασία των δεδομένων, την εκπαίδευση και την παιδεία, την προστασία των παιδιών και των νέων, και το δικαίωμα αποτελεσματικής ένδικης προστασίας για τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Ο Οδηγός εγκρίθηκε ήδη από την Επιτροπή Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης, στην οποία συμμετέχουν οι υπουργοί εξωτερικών των 47 κρατών-μελών του πανευρωπαϊκού αυτού Οργανισμού.
«Οι κυβερνήσεις, οι ιδιωτικές εταιρείες και άλλοι φορείς έχουν την υποχρέωση να σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα offline και online. Θα συνεργαστούμε μαζί τους για να εφαρμόζουν τον οδηγό, και να διασφαλίσουν ότι οι χρήστες του Διαδικτύου έχουν πρόσβαση σε αποτελεσματικά ένδικα μέσα όταν θεωρούν ότι τα δικαιώματά τους έχουν περιοριστεί ή παραβιαστεί», δήλωσε ο Γενικός Γραμματέας του Συμβουλίου της Ευρώπης Θόρμπγιερν Γιάγκλαντ.
Συνοπτικά, ο Οδηγός προβλέπει ότι:
– Η πρόσβαση στο διαδίκτυο αποτελεί καταλύτη για την άσκηση και άλλων δικαιωμάτων του ανθρώπου και οι χρήστες δεν θα πρέπει να αποσυνδέονται από το Διαδίκτυο χωρίς τη θέληση τους, παρά μόνον με δικαστικές αποφάσεις.
– Οι χρήστες έχουν το δικαίωμα να εκφρασθούν ελεύθερα στο Διαδίκτυο και να έχουν πρόσβαση σε πληροφορίες και απόψεις άλλων, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που μπορεί να θίξουν, σοκάρουν ή ενοχλήσουν άλλα άτομα, σεβόμενοι την προστασία της ιδιωτικής ζωής των άλλων. Οι δημόσιες αρχές έχουν την υποχρέωση να σέβονται και να προστατεύουν το δικαίωμα αυτό.
Όπως διευκρινίζεται σ΄ αυτό το σημείο, τυχόν περιορισμοί αυτής της ελευθερίας, πρέπει να υπαγορεύονται από θεμιτό σκοπό, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου.
Αναφέρεται για παράδειγμα ότι ο περιορισμός της ελευθερίας της έκφρασης στο Διαδίκτυο είναι θεμιτός όταν αφορά προστασία της εθνικής ασφάλειας ή της δημόσιας τάξης, αλλά και σ΄ αυτή την περίπτωση πρέπει να είναι σύμφωνος με το δίκαιο για τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Οι περιορισμοί αυτοί, τονίζεται, μπορούν να εφαρμόζονται σε χρήστες που με τα γραφόμενα τους, υποκινούν διακρίσεις, μίσος ή βία.
– Οι χρήστες έχουν το δικαίωμα του συνεταιρίζεσθαι και της συμμετοχής και κατά συνέπεια, έχουν την ελευθερία να επιλέξουν οποιαδήποτε ιστοσελίδα, εφαρμογή ή άλλη υπηρεσία για να συνδεθούν και να συμμετέχουν σε online δραστηριότητες.
Θα πρέπει, ωστόσο, να γνωρίζουν ότι μπορεί να αντιμετωπίσουν νομικές συνέπειες εάν η online διαμαρτυρία οδηγεί σε αποκλεισμούς πρόσβασης, διακοπή της παροχής υπηρεσιών ή ζημιά στην περιουσία των άλλων.
– Τα προσωπικά δεδομένα των χρηστών θα πρέπει να υποβάλλονται σε επεξεργασία μόνον εφόσον έχουν συναινέσει σε αυτό ή προβλέπεται από το νόμο. Οι χρήστες θα πρέπει να ενημερώνονται για το τι επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα γίνεται και από ποιον και για ποιο σκοπό, καθώς και για το γεγονός ότι πως νομιμοποιείται αυτός να ασκεί έλεγχο πάνω τους.
– Οι χρήστες δεν θα πρέπει να υπόκεινται σε γενικά μέτρα επιτήρησης ή παρακολούθησης, εκτός από εξαιρετικές περιπτώσεις που προβλέπονται από το νόμο, όπως η ποινική έρευνα.
– Τα παιδιά και τα νεαρά άτομα δικαιούνται ειδικής προστασίας και καθοδήγηση κατά τη χρήση του διαδικτύου. Εάν το περιεχόμενο που έχουν δημοσιεύσει θέτει σε κίνδυνο την αξιοπρέπεια, την ασφάλεια ή την ιδιωτική τους ζωή, ή μπορεί να είναι επιζήμια για αυτούς στο μέλλον, κατόπιν αιτήματός τους, θα πρέπει να διαγραφεί μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα. Θα πρέπει επίσης να προστατεύονται από παρεμβάσεις που αποσκοπούν στη σεξουαλική εκμετάλλευση και κακοποίηση τους.
– Οι χρήστες έχουν το δικαίωμα πραγματικής προσφυγής κατά της παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους.
Σε τέτοιες περιπτώσεις μπορούν να προσφύγουν (όχι κατ’ ανάγκη δικαστικώς) εναντίον των παρόχων υπηρεσιών στο Διαδίκτυο, των δημοσίων αρχών ή να καταφύγουν στις οργανώσεις προστασίας ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ζητώντας εξηγήσεις για τον ενδεχόμενο αποκλεισμό τους, διορθώσεις ή ακόμη και αποζημιώσεις.
Στον Οδηγό αναφέρεται ρητά ότι, οι πάροχοι υπηρεσιών ίντερνετ, οι πάροχοι πρόσβασης σε περιεχόμενο και υπηρεσίες, ή άλλες επιχειρήσεις ή οι δημόσιες αρχές θα πρέπει να παρέχουν στους χρήστες εύκολα προσβάσιμες πληροφορίες σχετικά με τα δικαιώματά τους και οι εθνικές αρχές έχουν την υποχρέωση να προστατεύουν τους χρήστες από εγκληματική δραστηριότητα που διαπράττεται μέσω του Internet.
Εάν οι χρήστες κατηγορηθούν για κάποιο ποινικό αδίκημα που διέπραξαν στο Διαδίκτυο, έχουν το δικαίωμα της προσφυγής σε δίκαιη δίκη εντός ευλόγου προθεσμίας, από ανεξάρτητο και αμερόληπτο δικαστήριο, καθώς και της ατομικής προσφυγής στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων μετά την εξάντληση όλων των διαθέσιμων εσωτερικών ένδικων μέσων.
