Γράφει ο Κώστας Λαπαβίτσας
Την εβδομάδα που πέρασε φάνηκε ότι ή συζήτηση για το ευρώ παραμένει κυρίαρχη στην ελληνική πολιτική ζωή και στο δημόσιο λόγο.Από τη μια, ο νέος Υπουργός Οικονομικών, κ. Γ. Χαρδούβελης, διόρισε ως επικεφαλής του Σώματος Οικονομικών Εμπειρογνώμων τον κ. Χ. Στεφανάδη του Πανεπιστημίου Πειραιώς, ο οποίος προτιμήθηκε αντί του κ. Ε. Μαματζάκη του Πανεπιστημίου του Σάσεξ. Μέχρις εδώ πρόκειται απλώς για μια ακόμη περίπτωση συντηρητικών οικονομολόγων από σχετικά γνωστά πανεπιστήμια, οι οποίοι μοιράζονται θέσεις ευθύνης στην κρατική μηχανή. Διέρρευσε όμως ότι ο κ. Στεφανάδης είχε γράψει άρθρο στην Καθημερινή το Δεκέμβριο του 2011 λέγοντας ότι – άκουσον, άκουσον – η πολιτική της εσωτερικής υποτίμησης, αν και προτιμότερη, ήταν εξαιρετικά επισφαλής και άρα η χώρα θα έπρεπε να εξετάσει και τη συντεταγμένη επιστροφή στη δραχμή.
Ο κ. Στεφανάδης είχε διατυπώσει με μετριοπάθεια θέσεις που δεκάδες άλλοι οικονομολόγοι, συμπεριλαμβανομένου του γράφοντος, είχαν τεκμηριώσει. Οι μετρημένες του φράσεις του 2011 όμως, προσέκρουσαν στο ταμπού του ευρώ του 2014, σηκώθηκε μέγας πολιτικός θόρυβος και ο ίδιος αναγκάστηκε να πει δημόσια ήμαρτον.
Από την άλλη, εντάθηκε η μετεκλογική συζήτηση στο ΣΥΡΙΖΑ, πρωταγωνιστικό ρόλο στην οποία παίζει ο Ν. Παππάς, άνθρωπος-κλειδί τα τελευταία χρόνια. Σε άρθρο του στην Εφημερίδα των Συντακτών ισχυρίστηκε ότι η νίκη στις ευρωεκλογές είναι η δικαίωση της μεσομακροπρόθεσμης πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ που έχει τρεις πτυχές. Η πρώτη είναι η επιδίωξη συνεργασιών με δυνάμεις της Αριστεράς, αλλά και με δυνάμεις που “αποδεσμεύονται” από τα Μνημόνια. Η δεύτερη είναι η αντίληψη ότι η κρίση είναι ευρωπαϊκή και όχι απλώς ελληνική, άρα το πεδίο των ταξικών και πολιτικών συγκρούσεων είναι η Ευρώπη. Η τρίτη είναι η ενεργός συμμετοχή στα κινήματα των τελευταίων χρόνων.
Είναι φυσιολογικό για ένα κόμμα να θεωρεί ότι η εκλογική του επιτυχία επιβεβαιώνει την ορθότητα της πολιτικής του ανάλυσης. Το κείμενο αποκτά ενδιαφέρον όταν αίφνης στρέφεται στο θέμα του ευρώ. Κατά τον συγγραφέα, όσα κόμματα έθεσαν θέμα εξόδου από το ευρώ είχαν αρνητικά εκλογικά αποτελέσματα και στην πράξη συγκάλυψαν τα πραγματικά προβλήματα της Ευρώπης. Συνεπώς πρέπει να ξανασκεφτούν τη στάση τους και να μην προβάλλουν το ευρώ ως λόγο αποφυγής της συνεργασίας με το ΣΥΡΙΖΑ. Το ταμπού του ευρώ επανεμφανίζεται ως εγγυητής των συμμαχιών, αλλά και του ριζοσπαστισμού με ευρωπαϊκό χαρακτήρα.
Το παράδοξο είναι ότι η ξαφνική ενασχόληση με το ευρώ και από τις δύο παρατάξεις την εβδομάδα αυτή δεν είχε καμία πραγματική βάση. Τα πολιτικά κόμματα που επιδιώκουν την έξοδο – στα οποία δεν συμπεριλαμβάνεται το ΚΚΕ – πήγαν άσχημα στις ευρωεκλογές. Το δημοσιονομικό έλλειμμα έχει σχεδόν απαλειφθεί, οι αγορές αδιαφορούν και είναι έτοιμες να δανείσουν ξανά σχετικά μικρά ποσά στην Ελλάδα. Οι μηχανισμοί της ευρωζώνης έχουν πάψει να πιέζουν ήδη από το 2012 και μόνο ο Σόιμπλε επισείει τον κίνδυνο από καιρού εις καιρόν για να μην ξεχνιόμαστε. Εν ολίγοις, δεν υπάρχει άμεσο θέμα ευρώ για την Ελλάδα τη στιγμή αυτή.
Το ζήτημα τέθηκε αποκλειστικά με πολιτικούς όρους από τις δύο δυνάμεις που διαγκωνίζονται για την εξουσία, χωρίς όμως να υποδηλώνει αντιπαράθεση μεταξύ τους. Ο συμβολισμός είναι ξεκάθαρος: όποιος θέλει να ασκήσει, ή να πάρει, την εξουσία στην Ελλάδα πρέπει να δηλώσει ότι αποδέχεται το ευρώ. Είναι απαγορευμένη ακόμη και η απλή αναφορά στην προοπτική εξόδου.
Το ταμπού του ευρώ δημιουργήθηκε από το πλέγμα εξουσίας στη χώρα μας, το οποίο συνειδητοποίησε ότι μια αλλαγή νομίσματος θα μπορούσε να αποδειχθεί άκρως επικίνδυνη για το ίδιο γιατί ίσως άνοιγε το δρόμο για βαθιές αλλαγές υπέρ των λαϊκών στρωμάτων. Οι μνημονιακές κυβερνήσεις φρόντισαν να εκβιάσουν επανειλημμένα τον ελληνικό λαό παρουσιάζοντας τη δραχμή ως την απόλυτη καταστροφή. Παράλληλα, και δεδομένου ότι το χρήμα είναι στοιχείο ταυτότητας, ο ιδεολογικός βομβαρδισμός έκανε μεγάλο κομμάτι του ελληνικού λαού να πιστέψει ότι το ευρώ καθορίζει την ‘ευρωπαϊκή’ του ταυτότητα, ενώ το ιστορικό του νόμισμα είναι σημάδι καθυστέρησης. Το πολιτικό ταμπού βρήκε ιδεολογική αντιστοίχηση στην κοινωνία.
Συμβολή είχε όμως και το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, όπως φάνηκε τη βδομάδα αυτή. Στην προσπάθεια του να καταδείξει – και ορθώς – ότι η κρίση είναι ευρωπαϊκή, ο ΣΥΡΙΖΑ διαμόρφωσε ένα παράξενο θεωρητικό οικοδόμημα για αριστερό κόμμα, όπου για την κρίση δεν ευθύνεται το ίδιο το κοινό νόμισμα, αλλά η λανθασμένη αρχιτεκτονική του. Λες και οι αναλυτές του ΣΥΡΙΖΑ είχαν καλύτερη αντίληψη των θεσμικών απαιτήσεων του ευρώ από τα αστικά επιτελεία που το έφτιαξαν … Επιθυμώντας να παρακάμψει τους εκβιασμούς των μνημονιακών – αντί να τους αντιμετωπίσει κατά μέτωπο – έψαξε να βρει λύση για την κρίση στην αναδιανομή του εισοδήματος, ή στην αλλαγή της πολιτικής της ΕΚΤ, αλλά πάντα μέσα στην ΟΝΕ. Το αποτέλεσμα ήταν σταδιακά να μετατρέψει το ευρώ σε ταμπού και για τον ίδιο, δίνοντας ένα εξαιρετικό όπλο στο μνημονιακό στρατόπεδο. Γιατί είναι ηλίου φαεινότερο ότι μια ριζοσπαστική πολιτική από αριστερή σκοπιά θα φέρει σύγκρουση με την ΟΝΕ και την ΕΕ.
Το θέμα του ευρώ στην πραγματικότητα συνεχίζει να υπάρχει και για τη χώρα μας και για την Ευρώπη γενικότερα. Δεν έχει όμως την οξύτητα που είχε το 2010-12, όταν ολόκληρο το οικοδόμημα της ΟΝΕ έτρεμε και η έξοδος ήταν πιεστικό ζήτημα για την Ελλάδα ώστε να αποφευχθεί η καταστροφή που επιφύλασσε η εσωτερική υποτίμηση. Με την άτεγκτη πολιτική λιτότητας της Γερμανίας η ΟΝΕ κατάφερε να επιβιώσει και η Ελλάδα παρέμεινε μέλος της. Έτσι σήμερα η ελληνική οικονομία βρίσκεται χωρίς ουσιαστικές προοπτικές ανάπτυξης και η ΟΝΕ έχει μετατραπεί σε μέγγενη που πνίγει τους ευρωπαϊκούς λαούς.
Το ζήτημα για την Ελλάδα είναι να υπάρξουν πολιτικές ανάπτυξης που θα βγάλουν την κοινωνία από το τέλμα και θα σώσουν τη χώρα από την ιστορική ανυπαρξία. Το ζήτημα για την Ευρώπη αντιστοίχως είναι να απαλλαγεί από το νομισματικό ζουρλομανδύα, να γλιτώσει από τη λιτότητα που συνδέεται άμεσα με την ΟΝΕ και να μπει σε πορεία που θα ευνοεί τον κόσμο της εργασίας. Ο ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να παίξει έναν ιστορικό ρόλο και στην Ελλάδα και στην Ευρώπη που θα είναι τελείως δυσανάλογος με τα μεγέθη του ίδιου και της χώρας. Αλλά για να το πετύχει θα πρέπει να προτείνει ριζοσπαστικό πρόγραμμα για την Ελλάδα και ρηξικέλευθες ιδέες για την Ευρώπη. Κυρίως θα πρέπει να επιδιώκει την εξουσία με όρους των λαϊκών τάξεων.
Το ταμπού είναι μια απόλυτη απαγόρευση που συχνά έχει θρησκευτικά ή υπερφυσικά επακόλουθα. Ο Φρόυντ πίστευε ότι τα ταμπού της πατροκτονίας και της αιμομιξίας είναι η βάση του ανθρώπινου πολιτισμού. Στην Ελλάδα το ταμπού του ευρώ έχει αναδειχθεί σε βάση της πολιτικής ζωής. Ο ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να σκοτώσει τις επιλεκτικές συγγένειες με το πλέγμα εξουσίας και να απαλλαγεί από το ταμπού του ευρώ.
