Γράφει ο Χρήστος Μάτης*
Η συζήτηση για την αλλαγή της διαδικασίας είναι πάντοτε μια ενδιαφέρουσα συζήτηση, γιατί δίνει τη δυνατότητα για σενάρια και υπολογισμό της ίντριγκας. Είναι σαν μια παρτίδα σκάκι, που η κίνηση του πιονιού θα κρίνει την έκβαση του παιχνιδιού.
Προφανώς σε ένα δημοκρατικό σύστημα η διαδικασία, δηλαδή οι όροι του παιχνιδιού, έχει σημασία. Γιατί πρέπει να είναι συμφωνημένη απ’ όλους τους παίκτες.
Για παράδειγμα το 1989, η τότε κυβέρνηση Ανδρέα Παπανδρέου προσπαθώντας να αποτρέψει τις επιπτώσεις από την ήττα που επέρχονταν, έκανε το αναλογικότερο εκλογικό σύστημα όλων των εποχών, για να μην μπορεί να έχει αυτοδυναμία ο Μητσοτάκης. Αυτό, όμως, δεν απέτρεψε την παραπομπή του πρώην πρωθυπουργού στο ανώτατο ειδικό δικαστήριο.
Το ζήτημα, λοιπόν, δεν είναι ποιες είναι οι προθέσεις της κυβέρνησης που προτείνει σήμερα τις αλλαγές. Είναι τι επιπτώσεις θα έχουν. Η επιλογή του 1989 είχε ως αποτέλεσμα κυβερνήσεις συνεργασίας. Ακόμη κι όταν ο Μητσοτάκης πήρε 47% χρειάστηκε την μία ψήφο της Δημοκρατικής Ανανέωσης, για να κάνει κυβέρνηση.
Εξάλλου, και η συμμετοχή των φοιτητών στη διαδικασία της εκλογής πρύτανη ήταν μια καινοτόμος αλλαγή το 1982. Απλώς 20 χρόνια αργότερα έκανε τον πρύτανη όμηρο των κομματικών φοιτητικών νεολαιών.
Το ερώτημα για τα κόμματα σήμερα είναι αν μπορούν να ελέγξουν ένα δήμαρχο και μία δημοτική αρχή, επειδή τη στήριξαν προεκλογικά. Κι η απάντηση είναι κατηγορηματικά όχι. Το ξέρουν άλλωστε και τα ίδια, ότι όλη η θριαμβολογία τους για το εκλογικό αποτέλεσμα ολοκληρώνεται την Κυριακή των εκλογών, μόλις κλείσουν στην τηλεόραση οι κάρτες που έχουν το κουτάκι με το κομματικό χρώμα, δίπλα στον υποψήφιο που κερδίζει. Μετά ούτε κλήση για παράνομη στάθμευση δεν μπορούν να σβήσουν ως κόμματα.
Σε ό,τι αφορά στα περίφημα χρίσματα, όποιος γνωρίζει λιγάκι από την ανθρωπογεωγραφία της αυτοδιοίκησης, διαπιστώνει εύκολα ότι σε πάμπολλες περιπτώσεις η στήριξη ενός κόμματος στον α’ υποψήφιο έστελνε τους διαφωνούντες του κόμματος, είτε σε ανεξάρτητο ψηφοδέλτιο, είτε κατευθείαν στην αγκαλιά του βασικού κομματικού αντιπάλου.
Ας μη ξεχνάμε τι έγινε στη Θεσσαλονίκη στις εκλογές του 2010.
Είναι επίσης γνωστό ότι παραδοσιακά στις δημοτικές εκλογές ο σταυρός στον ξάδελφο και τον κουμπάρο υπερισχύει της ψήφου στο κόμμα.
Η αξιοσύνη και οι …επιπτώσεις της
Η κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι σημασία έχει να εκλέγονται οι άξιοι κι αυτό έχει ως στόχο η αλλαγή που εισηγείται. Καλώς ή κακώς αυτό είναι μία σαφής μομφή για τους νυν δημάρχους, ότι έχουν εκλεγεί αν και μη άξιοι, αλλά αυτό δεν έχει και πολλή σημασία. Όπως δεν πιστεύει κανείς ότι είναι λογικό όλοι οι άξιοι της επόμενης εκλογής να προέρχονται από τον χώρο της ΝΔ ή τουλάχιστον της συγκυβέρνησης, αν υπάρχει μέχρι τότε.
Η προοπτική της συνύπαρξης ενός δημάρχου με ένα δημοτικό συμβούλιο, την πλειοψηφία του οποίου δεν θα ελέγχει εκ των προτέρων, είναι μία συναρπαστική πρόκληση που μπορεί όμως να οδηγήσει είτε στην ακυβερνησία, είτε στη διευθέτηση των υποθέσεων του δήμου με βάση τη σύμπτωση σε κοινά συμφέροντα. Κι αν αυτά είναι δημόσια θα είναι καλό, μπορεί όμως να είναι απλά πελατειακά, ή να εξελιχθεί σε τέτοιο. (Π.χ. για να ψηφίσω τον προϋπολογισμό σου, θα πάρει δέκα τετραγωνικά επιπλέον τραπεζοκαθίσματα ο φίλος μου στον τάδε πεζόδρομο).
Όταν αναμοχλεύουμε τη διαδικασία σε αυτήν πρέπει να συμφωνήσουν όλοι. Αν θέλουμε να είναι μακροπρόθεσμη και να μην αλλάζουν τα δεδομένα της, ανάλογα με το που είναι απάνεμα για τους εκάστοτε κυβερνώντες. Αν αλλάξουμε το σύστημα εκλογής, πρέπει να το κάνουμε με βάθος χρόνου. Όχι σαν το εκλογικό σύστημα της Βρετανίας που διαρκεί πέντε αιώνες, αλλά όχι για μία εκλογή μόνο, γιατί μετά θα διαπιστωθεί ότι είναι δυσλειτουργικό.
Να δούμε λοιπόν τις προτάσεις των νέων ρυθμίσεων. Να τις αποτιμήσουμε και να προβλέψουμε! Μπορούν να αντέξουν στο χρόνο ή είναι μίας χρήσης; Γιατί το ζητούμενο είναι να είναι η αυτοδιοίκηση λειτουργική. Για πόσους δήμους θα έχει αυτό σημασία, όταν οι νυν και οι προηγούμενοι, τους έχουν οδηγήσει σε χρεωκοπία;
Η διαδικασία δεν είναι μία παρτίδα σκάκι… Είναι απλώς οι κανόνες της παρτίδας!
*Ο Χρήστος Μάτης είναι δημοτικός σύμβουλος Θεσσαλονίκης
