Έχει περάσει ένας χρόνος από τη βίαιη καταστολή των μαζικών διαδηλώσεων του Πάρκο Γκεζί στην Κωνσταντινούπολή. Οι ενέργειες της κυβέρνησης Ερντογάν κόστισαν στην Τουρκία το κύρος της ως κράτους-προτύπου στη Μέση Ανατολή, διαπιστώνουν αναλυτές.
Κατά τη διάρκεια της Αραβικής Άνοιξης το 2011, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν προσπάθησε να διαφημίσει την Τουρία ως ένα κράτος-πρότυπο μετά την πτώση σειράς αυταρχικών ηγετών στην περιοχή.
Η κυβέρνηση φαινόταν να στηρίζει τις ισλαμικές τις αξίες, ενώ την ίδια ώρα κέρδιζε τις δημοκρατικές εκλογές και οδηγούσε με επιτυχία τη χώρα σε μια δυτικού τύπου οικονομία. Αυτή ήταν η εικόνα που ο Ερντογάν και το συντηρητικό ισλαμικό του Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) ήθελαν να δείξουν, αναφέρει η Deutsche Welle.
Όμως στις 28 Μαΐου του 2013, μετά τις διαδηλώσεις που ξέσπασαν στο Πάρκο Γκεζί στην Κωνσταντινούπολη, νέες εικόνες αστυνομικής βιαιότητας, αντλιών νερού και δακρυγόνων άρχισαν να μεταδίδονται στις τηλεοπτικές οθόνες σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή.
Αυταρχική απάντηση
Η βίαιη καταστολή των μαζικών διαδηλώσεων το 2013 προκάλεσε σοβαρό πλήγμα στην εικόνα της Τουρκίας ως κράτους-προτύπου, σύμφωνα με τον Murat Somer, πολιτικό επιστήμονα στο Πανεπιστήμιο Koç της Κωνσταντινούπολης.
«Για τους πληθυσμούς της Μέσης Ανατολής που επιθυμούν περισσότερη δημοκρατία και ανθρώπινα δικαιώματα, η αυταρχική απάντηση της κυβέρνησης Ερντογάν στις διαδηλώσεις του Πάρκου Γκεζί, τους ήταν ήδη γνωστή από τις δικές τους χώρες», σημειώνει ο Somer μιλώντας στην Deutsche Welle.
«Επομένως, όχι οι ίδιες οι ταραχές αλλά η απάντηση της κυβέρνησης ήταν που έβαλε τέλος στην εικόνα του AKP ως κόμματος που συνδυάζει συντηρητικές μουσουλμανικές και φιλελεύθερες δημοκρατικές αξίες», προσθέτει.
«Η κυβέρνηση του Ερντογάν έχασε την ευκαιρία να δείξει στους λαούς της Μέσης Ανατολής πώς χειρίζεται μια δημοκρατία τις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις», τονίζει ο ίδιος.
Αποτυχία πολιτικής αλλαγής
Η καταπιεστική αντίδραση του Ερντογάν στις διαδηλώσεις έχει «ξεκάθαρα πλήξει τη δημοκρατική του νομιμότητα», λέει από την πλευρά του ο Fethi Acikel, πολιτικός επιστήμονας στο Πανεπιστήμιο της Άγκυρας. «Προφανώς, αυτό θα ανησυχούσε κάθε κυβέρνηση στον κόσμο ή τουλάχιστον θα έπρεπε».
Από τη σκοπιά του Murat Somer, η συντριβή των διαδηλώσεων στο Γκεζί σε συνδυασμό με την επακόλουθη απουσία πολιτικής αλλαγής και στα δύο πολιτικά κόμματα καθώς και στο κοινοβούλιο έστειλε παράλληλα ένα απογοητευτικό μήνυμα σε κινήματα διαμαρτυρίας σε άλλες χώρες.
«Οι διαδηλωτές του Γκεζί έδειξαν τα όρια για τα νέου τύπου αποκεντρωμένα κινήματα διαμαρτυρίας που βλέπουμε από την Τουρκία ως τη Βραζιλία, χωρίς δραστικές αλλαγές στα πολιτικά κόμματα και στέρεα κοινωνικά κινήματα», αναφέρει ο Σόμερ.
Σύμφωνα με τον ίδιο, «οι διαδηλωτές του Γκεζί είχαν διαφορετικό κοινωνικό και ιδεολογικό υπόβαθρο και τους έλειπε ένα πολιτικό πρόγραμμα καιταυτότητα πέρα από την αντίθεσή τους στον αυταρχισμό της κυβέρνησης και την απρόσκοπτη δίψα της για περισσότερη εξουσία».
Η Τουρκία χάνει το κύρος της
Αμέσως μετά τις διαδηλώσεις του Γκεζί, ένα σημαντικό τμήμα της καλής φήμης που είχε αποκτήσει η Τουρκία στη Μέση Ανατολή, άρχισε να καταρρέει. Σύμφωνα με τον ειδικό σε θέματα Μέσης Ανατολής, Tarik Oguzlu, ο τρόπος που χειρίστηκε η κυβέρνηση τις διαδηλώσεις έχει εξασθενίσει την «ήπια δύναμη» της Τουρκίας.
Ο όρος «ήπια δύναμη» αναφέρεται στην ικανότητα ενός κράτους να ασκεί επιρροή πέρα από τα σύνορά του με τη βοήθεια πολιτικών και πολιτιστικών αξιών.
Σε μια ανάλυσή του για τη δεξαμενή σκέψης Orsan που εδρεύει στην Άγκυρα, ο Oguzlu γράφει ότι η «ήπια δύναμη» της Τουρκίας αποτελούσε ένα ζωτικής σημασίας στοιχείο στη Μέση Ανατολή, αλλά η εικόνα της χώρας επλήγη στη διάρκεια των διαδηλώσεων.
Εάν η χώρα μπορεί ακόμα να χρησιμεύσει ως «πηγή έμπνευσης» για μεταβατικά καθεστώτα στην περιοχή, γράφει, «θα φανεί από το κατά πόσο η Τουρκία θα μεταβληθεί σε μια πραγματική φιλελεύθερη πολιτεία παράλληλα με τη διεξαγόμενη διαδικασία εκδημοκρατισμού της», καταλήγει ο Tarik Oguzlu.
