Γράφει η Δήμητρα Γρηγορέα, Θεατρολόγος- Πολιτιστικό Marketing
Ο Σωτήρης Χατζάκης ο νέος Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου, ανέλαβε πριν λίγους μήνες, μια θέση που είχε την ατυχία (ή για άλλους τύχη) να έχουν υπηρετήσει πριν από εκείνον με μεγάλη επιτυχία ο Γιάννης Χουβαρδάς και φυσικά ο Νίκος Κούρκουλος. Λογικά πρέπει να προκαλεί μεγαλύτερο άγχος και ευθύνη στον κ. Χατζάκη το γεγονός ότι διαδέχθηκε δύο ανθρώπους που η ιστορία, τα ΜΜΕ και το κοινό είχαν κατατάξει στους πλέον πετυχημένους, επιβραβευοντάς τους με γεμάτα θέατρα και διθυραμβικές κριτικές.
Ποιος είναι ο νέος καλλιτεχνικός διευθυντής του Εθνικού μας Θεάτρου; Ο Σωτήρης Χατζάκης έχει εργαστεί σε πάνω από εκατό παραστάσεις με την ιδιότητα του ηθοποιού και του σκηνοθέτη σε κρατικά και ιδιωτικά θέατρα της Ελλάδας. Εχει διετελέσει Καλλιτεχνικός Διευθυντής του θεάτρου Καισαριανή, του ΔΗΠΕΘΕ Σερρών και του θεάτρου Πολιτεία, καθώς και αναπληρωτής Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου με Διευθυντή τον Νίκο Κούρκουλο, τη διετία 2005-2006. Οι περισσότεροι τον έμαθαν όμως μέσα από την πολύπαθη θητεία του στην Καλλιτεχνική διεύθυνση του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος (ΚΘΒΕ) από το 2009 μέχρι και την παραίτηση του την άνοιξη του 2013, με σκοπό όπως αποδείχθηκε να διεκδικήσει και τελικά να αναλάβει την αντίστοιχη θέση στο Εθνικό μας θέατρο. Ενδιαφέρουσα πληροφορία αποτελεί το γεγονός ότι την θέση του στο ΚΘΒΕ ανέλαβε ο γνωστός ηθοποιός Γιάννης Βούρος, του οποίου η θητεία – όπως πρόσφατα μάθαμε από τα μέσα- ανανεώθηκε και για την επόμενη καλλιτεχνική σεζόν. Οι ειδικοί του χώρου του θεάτρου πάντως θα θυμούνται τον κ. Χατζάκη κυρίως για δύο σκηνοθετικές του δουλειές “Η νύχτα του τράγου” και “ Ο τελευταίος πειρασμός” που είχαν παρουσιαστεί στο θέατρο Πολιτεία (βρισκόνταν πίσω από το θέατρο Αποθήκη στην οδό Σαρρή στου Ψυρρή στην Αθήνα) και είχαν ορίσει την ταυτότητα του με τον μυσταγωγικό και ιδιαίτερο χαρακτήρας τους (με πολλές αναφορές στην ελληνική λαική παράδοση). Άρα είναι σίγουρα ένας αξιόλογος καλλιτέχνης.
Όμως άλλο η σκηνοθεσία και άλλο η διοίκηση ενός πολιτιστικού οργανισμού. Θέλει άλλου τύπου εμπειρία και ικανότητες η διοίκηση και είναι σημαντικό ο “ηγέτης” να είναι αποδεκτός και να μην αμφισβητείται. Οι εσωτερικές τριβές μεταξύ των μελών του ΔΣ του ΚΘΒΕ και κάποια προβλήματα σχετικά με τα οικονομικά του οργανισμού και με τα χαμηλά εισιτήρια, και τον απόλυτο χαρακτήρα του, είχαν ως αποτέλεσμα οι διοικητικές ικανότητες του να αρχίσουν να αμφισβητούνται επισήμως περίπου από τα μέσα του 2012. Με αυτή την αρνητική ενέργεια γύρω από το ονομά του ήρθε στην Αθήνα και στο Εθνικό θέατρο ένα χρόνο μετά.
Πρώτο επίσημο κρούσμα “ασυννενοήσιας”, ήταν η αποχώρηση της πολυβραβευμένης σκηνογράφου Έλλης Παπαγεωργακοπούλου από δύο παραγωγές. Τα κουτσομπολιά ανέφεραν αδυναμία συνενόησης της με τη νέα διοίκηση, η οποία προσπάθησε να επέμβει ακραία στην σκηνογραφική της άποψη.
Επόμενο περιστατικό η παραίτηση του σκηνοθέτη Δημήτρη Μαυρίκιου από την παραγωγή της “Κόλασης” του Δάντη εξαιτίας ασάφειας από πλευράς του Καλλιτεχνικού διευθυντή, για το αν ήταν σε θέση να υποστηρίξει κυρίως χρηματικά το Εθνικό την παραγωγή, παρότι όμως την είχε ανακοινώσει στον επίσημο προγραμματισμό του. Μάλιστα ο πάντα αποφασιστικός κ. Μαυρίκιος δημοσίευσε επιστολή του στο Βήμα στις 9/10/2013, στην οποία υπεραναλύει τις αιτίες που τον οδήγησαν στην απόφαση αυτή. Και είναι γεγονός, ότι αν ισχύουν έστω τα μισά από όσα αναφέρει τότε μάλλον δικαιολογημένα έπραξε έτσι. Τελικό χτύπημα σύμφωνα με τα δημοσιεύματα η αποχώρηση του σκηνοθέτη Βασίλη Βαφέα από την σκηνοθεσία της “Πρόβας Νυφικού”, την οποία (προφανώς για να μην αναγκαστεί να ακυρώσει πάλι) ανέλαβε άρον άρον να σκηνοθετήσει ο ίδιος ο κ. Χατζάκης.
Ενδιάμεσα σε όλο αυτό τον πανικό έχουμε την δημόσια τοποθέτηση του σκηνοθέτη Στάθη Λιβαθινού ότι δεν θα σκηνοθετήσει τον “Ανθρωπο για όλες τις εποχές”, όπως είχε ανακοινωθεί στον καλλιτεχνικό προγραμματισμό, γιατί -όπως υποστήριξε ο ίδιος- ουδέποτε συζήτησε, ούτε συμφώνησε κάτι τέτοιο και ενημερώθηκε για το γεγονός μέσα από τα ΜΜΕ.
Η μνήμη μας επίσης δεν μπορεί να διαγράψει την παραίτηση του Σταύρου Ξαρχάκου από πρόεδρος του ΔΣ του Εθνικού Θεάτρου, με επίσημη τοποθέτηση του ίδιου που εξηγούσε ότι η βασικότερη αιτία για την επιλογή του αυτή είναι η πλήρης διαφωνία του με τις καλλιτεχνικές επιλογές, που ανακοίνωσε ο κ. Χατζάκης σε συνέντευξη τύπου και χωρίς να έχουν λάβει τις απαιτούμενες εγκρίσεις από επίσημες διαδικασίες του ΔΣ. Παρότι στα ΜΜΕ κυκλοφόρησε έντονα ότι αντικαταστάτης του κ. Ξαρχάκου θα είναι ο γνωστός κινηματογραφιστής Γιάννης Σμαραγδής (“Ελ Γκρέκο”, “ Ο θεός αγαπάει το χαβιάρι”), στο επίσημο site του Εθνικού προς το παρόν δεν αναφέρεται κάτι τέτοιο. Το Εθνικό μας θέατρο φαίνεται να έχει μόνο Αντιπρόεδρο (τον σκηνογράφο Γιάννη Μετζικωφ) και Μέλη.
Το σοβαρότερο πρόβλημα που προκάλεσαν όλες οι παραπάνω συγκρούσεις καθώς και όλες οι υπόλοιπες που γνωρίζουμε πώς έγιναν, απλά δεν μαθεύτηκαν επίσημα, είναι η ουσία. Η ουσία είναι πώς το Εθνικό Θέατρο ΠΡΕΠΕΙ να είναι η “θερμοκοιτίδα” του πολιτισμού, να προπορεύεται όλων των ιδιωτικών θεάτρων και να γεμίζει με κόσμο. Όμως παρότι αυτό είχε συμβεί με επιτυχία τα περασμένα χρόνια χάρη στις σωστές επιλογές του Γιάννη Χουβαρδά, φαίνεται πως φέτος δεν θα μπορέσει να γίνει. Ακόμα και το θεατρόφιλο κοινό, αδυνατεί να θυμηθεί ποιες είναι τελικά οι παραστάσεις που παρουσιάζει το Εθνικό θέατρο τη φετινή σεζόν. Κάτι πήγε να γίνει εισπρακτικά μέσω της “Γειτονιάς των Αγγέλων” του Ιάκωβου Καμπανέλη και του “Φιλάργυρου” του Μολιέρου με τον Γιάννη Μπέζο στο βασικό ρόλο, αλλά ως εκεί. Καμία πρωτοτυπία, καμία ουσία στις επιλεγμένες παραγωγές και απόδειξη αποτελούν τα συχνά άδεια καθίσματα. Μέσα σε όλο αυτό το χάος, μεγάλη ευθύνη πρέπει να έχει και η υπολειτουργία του Γραφείου Τύπου του Εθνικού, το οποίο φαίνεται να “αποφεύγει” την προβολή ή να επιλέγει αμφίβολου αποτελέσματος τρόπους για να διαφημίσει τις παραγωγές του Εθνικού μας Θεάτρου.
Παρόλα αυτά, είναι βασικός κανόνας ότι για να κρίνεις το αποτέλεσμα πρέπει να του δώσεις χρόνο. Με βάσει προηγούμενα παραδείγματα, ο κ. Χατζάκης και η ομάδα του δικαιούται και άλλο χρόνο για να κρίνουμε το αποτέλεσμα. Χρειάζεται τουλάχιστον μια πλήρης διετία ή τριετία για να φανεί ο στόχος του και αν αυτός θα επιτευχθεί τελικά. Υποψιαζόμαστε γνωρίζοντας την καλλιτεχνική ταυτότητα του κ. Χατζάκη, ότι μάλλον επιδιώκει να δώσει στίγμα λίγο πιο λαοφιλές, να φέρει στο ταμείο θεατές μεγαλύτερους ηλικιακά για να τους ξυπνήσει μνήμες από την ιστορία της πατρίδας μας ή νεώτερους για να τους μάθει αυτή την ιστορία.
Ουσιαστικά όμως το ίδιο “πατριδοκεντρικό” σχήμα επέλεξε να υποστηρίξει και ο Γιάννης Χουβαρδάς. Όμως ο κ. Χουβαρδάς, όντας σπουδαγμένος και επαγγελματικά αναθρεμένος κυρίως στο εξωτερικό, τήρησε τους κανόνες του marketing και έκτισε μια στρατηγική πολύ προσεκτικά δομημένη, με γενικότερο τίτλο “Τι είναι η πατρίδα μας;”. Διατήρησε μια ισορροπία ανάμεσα στο πειραματικό και ρεαλιστικό θέατρο, ανάμεσα στο σύγχρονο και παλιομοδήτικο τρόπο σκηνοθεσίας, και επιβεβαίωνε τη φήμη του και την αποδοχή όλων προς το προσωπό του σκηνοθετώντας αραιά και πού (και παράλληλα με την διοικητική του ευθύνη) για λογαριασμό του Εθνικού, εξαιρετικές παραστάσεις που γέμιζαν τα ταμεία, όπως “ Το πένθος ταιριάζει στην Ηλέκτρα” με το οποίο έκλεισε την αξιομνημόνευτή θητεία του.
Επόμενη πολυαναμενόμενη παραγωγή είναι “ Η τρελή του Σαγιώ” του Ζαν Ζιρωντού , με την Άννα Παναγιωτοπούλου στο ρόλο της τρελής και με τον Πέτρο Ζούλια στην σκηνοθεσία. Η παράσταση ειναι προγραμματισμένη να ανέβει στις αρχές Μάρτη του 2014, όμως όλα τα προαναφαιρόμενα είναι γεγονός ότι προκαλούν ανασφάλεια για το αποτέλεσμα και με συνδιασμό ότι στο site του Εθνικού δεν υπάρχουν περισσότερες πληροφορίες για τους υπόλοιπους συντελεστές μας βάζουν και πάλι σε υποψίες. Ελπίζουμε να διαψευστούμε. Άλλωστε το να προοδεύει το Εθνικό θέατρο και να συγκεντρώνεται εκεί το κοινό είναι πολύ αισιόδοξο δείγμα πολιτισμού, που θέλουμε πολύ να (ξανα)δούμε.
