Γράφει η Άννα-Μαρία Παπαλόη
Θανάσιμη απειλή ή τεράστια ευκαιρία; Τι αντιπροσωπεύει τελικά η Ευρωπαϊκή Ένωση για την Ελλάδα και την πολιτιστική μας ταυτότητα;
Αναμφισβήτητα, η Ευρωπαϊκή Ένωση συμβάλλει στην ανάπτυξη του πολιτισμού των κρατών-μελών της. Η πολιτιστική πολιτική δηλαδή της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν είναι να προβάλει κάποιο αφηρημένο “ευρωπαϊκό πολιτιστικό μόρφωμα”, αλλά τους επί μέρους πολιτισμούς των κρατών-μελών που συγκροτούν την Ένωση και τον ευρωπαϊκό πολιτισμό. Επίσης, στη διαδικασία διαμόρφωσης και υλοποίησης της πολιτιστικής της πολιτικής, η Ένωση σέβεται “την εθνική και περιφερειακή πολυμορφία” των πολιτισμών της. Η Ένωση λοιπόν, δε στηρίζεται στην αντίληψη ενός μονολιθικού, ομοιόμορφου ευρωπαϊκού πολιτιστικού μορφώματος. Η θέση της είναι ότι υπάρχουν διαφορετικά εθνικά και περιφερειακά πολιτιστικά συστήματα, τα οποία οφείλει να σέβεται και να προβάλλει.
Έτσι όσον αφορά την Ελλάδα, η Ευρωπαϊκή Ένωση αντιπροσωπεύει την ευκαιρία για την ανάδειξη και την προβολή της πολιτιστικής μας ταυτότητας, των αξιών και αρχών δηλαδή που συνθέτουν το πολιτιστικό μας μόρφωμα. Παρουσιάζονται ευκαιρίες για τη διάδοση το ελληνικού τρόπου ζωής, των αξιών του αλλά και της Ιστορίας μας και του νεοελληνικού λαϊκού πολιτισμού μας, ενώ παράλληλα μέσα από τις πολιτιστικές ανταλλαγές εμπλουτίζεται και ενδυναμώνεται η νεοελληνική πολιτιστική ταυτότητα. Επίσης, η Ευρωπαϊκή Ένωση καθιερώνει το διάλογο και τη διπλωματία ως διεθνείς πολιτικές πρακτικές. Αυτή τη δημοκρατία δηλαδή, που ενθαρρύνει την πολυφωνία σε όλα τα πεδία έκφρασης και καθιστά τον πολιτισμό όχι μόνο προσιτό σε όλους αλλά και νόμιμο σημείο εκκίνησης για όλους.
Από την άλλη πλευρά όμως, η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να συνιστά και μια μορφή απειλής για την πολιτιστική μας ταυτότητα. Πολλές φορές ελλοχεύει ο κίνδυνος διαμόρφωσης μιας απρόσωπης και μαζικής “πανευρωπαϊκής” κουλτούρας που θα ισοπεδώσει τις πολιτιστικές ιδιαιτερότητες κάθε ξεχωριστού λαού. Έτσι διαπιστώνουμε ότι, υπάρχει ο κίνδυνος της εθνικής και πολιτιστικής αφομοίωσης, της απώλειας δηλαδή της εθνικής ταυτότητας και της πολιτιστικής ιδιαιτερότητας μας. Η πολιτιστική διείσδυση των κυρίαρχων κουλτούρων, η ξενομανία, η απομάκρυνση από τους παραδοσιακούς τρόπους ζωής και η απώλεια της ιδιαίτερης φυσιογνωμίας μας, μπορεί να οδηγήσει στην αλλοτρίωση και στον αφανισμό.
Επίσης, αρνητικές επιπτώσεις μπορεί να υπάρξουν στην ποιότητα ζωής του πολιτισμού μας, όπως διαμόρφωση καταναλωτικών και εμπορικών προτύπων ζωής και επικράτηση ενός τεχνοκρατικού και υλιστικού “μοντέλου” ζωής. Η αναβίωση μισαλλόδοξων,ξενοφοβικών και σοβινιστικών θεωριών και πρακτικών, όπως ο ρατσισμός και ο εθνικισμός μπορεί να προκύψουν ως αντίδραση στην επικείμενη αλλοίωση της εθνικής ταυτότητας μας.
Επομένως, η συλλογική μας προσπάθεια πρέπει να στοχεύει προς την κατεύθυνση της επίρρωσης της εθνικής πολιτιστικής μας ταυτότητας, διότι μόνο αυτή η ιδιαιτερότητα μας μπορεί να μας οδηγήσει σε μια ασφαλή “οικείωση μ’ έναν κόσμο πολύ απρόσωπο”. Η χώρα μας διαθέτει έναν αξιόλογο πνευματικό πολιτισμό. Ο ελληνικός τρόπος ζωής και οι αξίες του μπορούν να προσφέρουν πολλά στους υπόλοιπους ευρωπαϊκούς λαούς.
